bir zamanlar TDK ya üye olmuştum yabancı kelimelere karşılıkları düzenli olarak mailime gönderiyorlardı şimdilerde göndermiyorlar. Daha önce gönderdiklerinden bazılarını paylaşmak istiyorum. Türkçe karşılık olarak bulunan kelimeler yazılıp çizilenler kadar uyduruk değil. buyrun;
mesaj: Fransızca (message) bu söz “Yazı veya sözle verilen, gönderilen bilgi.” anlamındadır. Bu söz için dilimizde ileti karşılığı bulunmaktadır.
mortgage: İngilizce bu söz “Bir taşınmazın ipotek edilmek suretiyle uzun vadeli krediyle satın alınması.” anlamında kullanılmaktadır. Bu söz için Kurumumuzca tutulu satış (tutsat) karşılığı önerilmiştir.
orijinal: Fransızca orijinal (original) sözü “Yalnız kendine özgü bir nitelik taşıyan.” anlamına gelmektedir. Bu söz için dilimizde özgün karşılığı bulunmaktadır.
plaket: Fransızca plaket (plaquette) sözü “Bir başarıyı veya durumu ödüllendirmek amacıyla verilen türlü biçimlerde levha.” anlamında kullanılmaktadır. Bu anlamı karşılamak üzere Kumrumuzca onurluk önerilmiştir.
nüans: Fransızca nüans (nuance) sözü “1. Aynı cinsten olan şeyler arasındaki ince fark, 2. En küçük ayrıntı.” anlamlarında kullanılmaktadır. Bu söz için yerine göre kullanılmak üzere Kurumumuzca ayırtı, çalar, ince ayrım karşılıkları önerilmiştir.
statik: Fransızcadan (statique) dilimize giren bu söz fizikte “Hareket etmeyen nesnelerin üzerindeki kuvvet dengeleri üzerinde çalışmalar yürüten bilim dalı.” anlamında kullanılmaktadır. Sözün bu anlamı için duruk karşılığı önerilmektedir.
taşizm: Fransızca (tachisme) bu söz “Doğa biçimlerini değil, boya biçimlerini değerlendiren ve boya vuruşundan doğan görüntünün, insanın iç coşkusunu anlatmaya yeter olduğunu savunan soyut resim anlayışı.” anlamında kullanılmaktadır. Bu söz için lekecilik karşılığı önerilmiştir.
intranet: İngilizce bu söz “Bilgisayar ağlarının birbirine bağlanması sonucu ortaya çıkan, sınırlaması ve yöneticisi olan, sadece kurum veya iş yeri içinde kullanılan bilgi iletişim ağı.” anlamına gelmektedir. Bu söz için Kurumumuzca yerel ağ karşılığı önerilmiştir. (Bence gayet güzel)
plonjon: Fransızca plonjon (plongeon) sözü sporda “Topu yakalamak üzere kalecinin yaptığı sıçrayış.” anlamında geçmektedir. Dilimizdeki dalış sözü plonjon karşılığı kullanılabilir.
demo : İngilizce bu söz “Bir şeyi tanıtmak amacıyla yapılan sunum.” anlamına gelmektedir. Bu söz için Kurumumuzca tanıtım gösterisi karşılığı önerilmiştir.
fair-play : İngilizce bu söz “ Kurallara ve karşılıklı hoşgörüye bağlı kalınarak oynanan oyun.” anlamında kullanılmaktadır. Bu yabancı sözü karşılamak üzere Kurumumuzca dürüst oyun önerilmiştir.
falez : Fransızca falez (falaise) sözü coğrafi bir terim olarak “Yüksek kıyılarda dalga aşındırmasıyla oluşan ve aşınma sürdükçe karanın içine doğru gerileyen yar.” anlamını taşımaktadır. Bu söz için dilimizde yalı yar karşılığı bulunmaktadır.
kombine : Fransızca kombine (combine) sözü “hepsi bir arada bulunan, toplanmış; birlikte yapılan” temel anlamlarıyla birçok alanda karşımıza çıkmaktadır. Oysa bu söz için dilimizde toplu gibi güzel bir karşılık bulunmaktadır.
korner : İngilizce korner (corner) sözü sporda “ Futbol, hentbol ve su topunda bir oyuncu, topu kendi kale çizgisi dışına çıkardığında karşı taraf lehine kale çizgisi ile yan çizgisinin kesiştiği noktadan verilen serbest vuruş hakkı.” anlamında kullanılmaktadır. Dilimizde yaygın kullanılan bu yabancı sözün yanında yine yaygın olarak kullanılan Türkçe köşe atışı karşılığı da bulunmaktadır. Dolayısıyla korner sözünün dilimizde kullanılmasına gerek yoktur.
light : İngilizce bu sözün, “1. Ağır olmayan, hafif, 2. mecaz Ciddi olmayan.” Gibi anlamlarla birçok alanda kullanıldığı görülmektedir. Bu yabancı söz yerine kullanılmak üzere Kurumumuzca yeğni karşılığı önerilmiştir.
norm : Fransızca norm (norme) sözü felsefe ve toplum bilimi alanlarında “1. Yargılama ve değerlendirmenin kendisine göre yapıldığı ölçüt, uyulması gereken kural, 2. Önceden belirlenmiş kalıp.” anlamlarında kullanılmaktadır. Sözün her iki anlamı için de Kurumumuzca düzgü karşılığı önerilmiştir.
tiraj : Fransızca (trage) bu söz “Gazete, kitap, dergi vb.nin bir defada basıldığı sayı.” anlamına gelmektedir. Bu yabancı söz yerine kullanılmak üzere Kurumumuzca baskı sayısı karşılığı önerilmiştir. (Gazeteler nedense tiraj kelimesinde ısrar ediyorlar)
episantır : Fransızca episantır (epicentre) sözü yer biliminde “Deprem dalgalarının yeryüzündeki orta yeri.” anlamında kullanılmaktadır. Bu yabancı terim için deprem ortası karşılığı önerilmiştir.
bodyguard : “Can güvenliğinin tehlikede olduğu düşünülen bir kimseyi saldırılardan korumak amacıyla görevlendirilen kişi.” anlamına gelen İngilizce bu söz yerine kullanılmak üzere dilimizde koruma karşılığı bulunmaktadır.
dizayn : İngilizce dizayn (design) sözü “1. Bir araştırma sürecinin çeşitli dönemlerinde izlenecek yol ve işlemleri tasarlayan çerçeve, 2. Bir sanat eserinin, yapının veya teknik ürünün ilk taslağı,” anlamlarına gelmektedir. Bu anlamları karşılamak üzere dilimizde tasarım ifadesi bulunmaktadır.
first lady : İngilizce bu söz “Devlet büyüklerinin eşi.” anlamına gelmektedir. Bu yabancı söz yerine kullanılmak üzere başbayan karşılığı önerilmiştir.
nostalji : Fransızca nostalji (nostalgie) sözü “Geçmişte kalan güzelliklere olan özlem duygusu ve bu duygunun baskın bir duruma gelmesi.” anlamına gelmektedir. Bu söz için, yerine göre kullanılmak üzere, gündedün ve geçmişseverlik karşılıkları önerilmiştir.
Gördüğünüz gibi TDK nın yabancı kelimelere bulduğu karşılık kelimeler okadar da kötü değil. Bunların yaygınlaşması için biraz da gazete, tv ve radyolar çaba gösterse herkes benimser.
Lütfen Türkçemize sahip çıkalım.
