- Katılım
- 7 Kas 2006
- Mesajlar
- 26,181
- Reaction score
- 0
- Puanları
- 36
Yelpazeler: Keşfedilişi ve Tarihçesi
İlk yelpazeler kuş tüyünden veya ağaç yapraklarından yapılırdı. Shang Hanedanı zamanında (M.Ö. 1600 - 1100) Sülün kuşunun tüylerinden yapıldığına dair arkeolojik bilgilere ulaşılmıştır. Zhou hanedanı (M.Ö. 11. yüzyıl) yöneticisi "Wu" yelpazeyi ilk keşfeden kişi olarak kabul edilir.
M.Ö. 1106 yılına gelindiğinde, yelpazeler artık günlük hayatta yer almaya başladı. O zaman kullanılan yelpazelerin sapları çok uzundu, bu yelpazeler sadece serinlemek için değil aynı zamanda yoldan geçen arabaların tekerleklerinden çıkan tozları da uzaklaştırmak için kullanılırdı. O zamanın yuvarlak biçimde yapılmış olan yelpazeleri, ipek kumaşın bambudan yapılmış çercevelere gerilmesi ile elde edilirdi. Bambunun yanısıra diğer ağaç türleri ve fildişinin kullanılması ise M.Ö. 991 yıllarında başlar.
Han hanedanı döneminde (M.Ö. 206 - M.S. 220) artık yelpaze saraydan halk seviyesine inmişti. Bazı kaynaklara göre, Doğu Jin Hanedanı (317 - 420) İmparatoru Xiaowu halkın ipek kullanmasını yasakladı. M.S. 405 yıllarında da İmparator An, ipek kumaşın kullanımına yasak getirdi. Bundan da o dönemde ipek kumaşın çok kullanıldığını ve ihtiyaca cevap veremediğini anlayabiliriz.
Yuvarlak yelpazeler ilk defa Çin'de görüldü. Tang (M.S. 618 - 907) ve Song Hanedanı (M.S. 960 - 1279) zamanında yelpazeler biçim bakımından kesinlik kazanmaya başladı. Katlanan yelpazeyi ise ilk olarak Japonlar keşfetmiştir. Bu yelpaze biçimi 11. yüzyılda Koreliler tarafından Çinlilere tanıtılmıştır. Çinliler bu katlanmalı yelpazeyi hemen benimsemişler ve günlük hayatlarına almışlardır.
Yelpazelerin yapımında farklı malzemeler, farklı biçimler yaratılarak kullanılır. Çin'de yelpazelerde en çok, bambu sap ve kağıt yüzey; kemik sap ve tüy; fildişi veya oyularak biçimlendirilmiş vernikli ağaç sapları ile kağıt ve ipekten yapılmış yüzeyler kullanılır. Palmiye ağacın yapraklarından yapılan yelpazeler hem ekonomik ve pratik, hem de insanlar tarafından en çok tercih edilen türdür ama yelpazeler arasında en beğenilen, iri incilerin dizilmesi ile yapılmış olanıdır.
Bu yüzyılın başından itibaren Guangzhou, Hangzhou, Nanjing ve Ningbo yelpaze üreten yerler konusunda ilk sırayı alırlar. Guangzhou süslü yelpazeleri ile ünlüdür. Bu yelpazeler sadece kendi iç pazarında değil aynı zamanda dünya pazarlarında da aranılan ve satışı yüksek bir türdür. En güzel ve değerli yelpaze kartal tüyünden yapılandır ve bu tür yelpaze dünyaya çok ihrac edilir. Hangzhou daha ziyade katlanan yelpaze türü ile ünlüdür. Yıllık üretim kapasitesi 3 000 000 civarındadır. Nanjing'de ise ipek yelpaze yapımında neredeyse 70 000 çalışan vardır. Ningbo ise daha ekonomik olan kağıt yelpazelere öncelik tanır. Ningbo'da yapılan yelpazeler rekabete dayalı fiyat üzerinden satış yaptığından, Japon yelpazeleri zaman içinde piyasadan çekilmiştir.
