Televizyon izleme ölçümleri ya da “Reyting ölçümleri” diye bilinen araştırma ile ilgili; “Benim etrafımda, evinde ölçüm cihazı olan kimse yok, hangi evlerde var bu cihazlar”? “Bence doğru değil bu reyting sonuçları, milleti kandırıyorlar”! “Varoşlardaki evlerde yapılıyormuş ölçümler”. “2500 kişi ile Türkiye’de kimin hangi kanalı izlediğini nasıl anlıyorlar”? gibi, izleyicilerin kafasını kurcalayan birçok soru işareti ve şüphe var.
Televizyon izleme ölçümleri nasıl yapılıyor? Sorunu cevaplamak sanırım bu soru ve şüpheleri biraz olsun ortadan kaldıracaktır!
Televizyon izleme ölçümleri öncelikle şu üç sorunun cevabına ulaşmak için yapılıyor; 1- Kimler televizyon izliyor, 2- Hangi programları izliyorlar, 3- Ne zaman izliyorlar
Bu soruların cevaplarını üreten ölçüm sayesinde; reklamveren firmalar, reklam ajansları, medya planlama şirketleri ve televizyon kanalları, ticari beklentilerini karşılayacak stratejiler geliştiriyorlar.
Televizyon izleme ölçümü süreci şöyle işliyor;
elevizyon izleme ölçümünün ilk aşamasında bir veritabanı araştırması yapılıyor. Bu araştırma ile ölçüm yapılacak illerin sosyo-ekonomik ve demografik yapısı tespit ediliyor. Araştırma ile illerde yaşayanların cinsiyet, yaş, eğitim, meslek ve aile büyüklüğü gibi bilgilere ulaşılıyor.
Bu sayede o illeri temsil edebilecek özelliklere sahip ‘panel aileleri’ belirleniyor. Örneğin, İstanbul’daki veritabanı araştırması sonucunda 1-2 kişilik A/B sosyo-ekonomik statüsündeki hanelerin oranının %5 olduğunu kabul edersek ve İstanbul’a toplam 500 izleyiciölçer (peoplemeter) takılacaksa bu cihazların %5’inin 1-2 kişilik A/B statüsündeki ailelerin evlerindeki televizyonlara takılıyor.
Sosyo-ekonomik Statü Grupları
Bu ölçüm sayesinde, hangi izleyicilerin, hangi kanalı ne kadar süre ile izlediği bilgisine ulaşılabiliyor. Aynı zamanda bu izleyicilerin hangi sosyo-ekonomik statü grubunda yer aldığı da tespit ediliyor.
İzleyici kitlenin sosyo-ekonomik statüleri ile ilgili bilgi, veritabanı araştırması aşamasında yapılan anket çalışmasında sorulan sorulara alınan cevaplardan elde ediliyor. Bunun sonucunda elde edilen sosyo-ekonomik statü grupları şu şekilde oluşuyor;
A Üst sosyo-ekonomik statü grubu
B Orta üst sosyo-ekonomik statü grubu
C1 Orta sosyo-ekonomik statü grubu
C2 Orta Alt sosyo-ekonomik statü grubu
D Alt sosyo-ekonomik statü grubu
E En alt sosyo-ekonomik statü grubu
Panel Ailelerinin Seçimi
Veritabanı araştırması sonuçlarına göre söz konusu bölgenin yapısını temsil etme yeteneğine sahip ailelerden oluşan bir ‘izleyici paneli’ oluşturuluyor.
Panel ailelerinden beklenen şey sadece, normalde izledikleri gibi televizyon izlemeye devam etmeleridir. Burada amaç gerçek izleme tercihlerinin belirlenebilmesidir. Panel bireylerinden istenen tek şey, televizyon izlemeye başladıklarında izleyiciölçer kumandası üzerinde kendilerine ait butona basarak izlemesini tanıtması ve izlemeyi bitirdiğinde yine aynı düğmeye basarak izlemesini sonlandırmasıdır.
İzleyiciölçer (Peoplemeter) Cihazının Takılması
Panel aileleri belirlendikten sonra bu ailelerin evlerinde bulunan tüm televizyonlara, ölçümü yapan cihaz olan izleyiciölçer takılır. Televizyonda kimlerin, hangi kanalı ya da programı ne kadar süre ile izlediği bilgisi izleyiciölçer cihazı aracılığıyla elde edilir. İzleyiciölçer cihazı; frekans dedektörü, kumanda cihazı ve meter bölümlerinden oluşur.
Frekans dedektörü
Televizyon setinin içine monte edilen frekans dedektörü, televizyonda hangi kanalın izlendiğini ve farklı kanallara geçildiğinde bunu tespit ederek bu bilgileri kayıt ünitesine (meter`a) gönderir. Bu sistemde ölçümlenen şey açık olan televizyon kanalının frekansıdır ve izleyicilerin tercihleri cihaz sayesinde dakika dakika kaydedilir. Televizyon kanallarını kimlerin izlediği bilgisi ise kumanda cihazı sayesinde elde edilir.
İzleyiciölçer cihazın olmadığı evlerdeki izleyicilerin tercihleri ölçümü etkilemez. Ölçüm sadece ‘panel aileleri’nin tercihleri üzerinden yapılır.
Kumanda Cihazı
İzleyiciölçer’in kumanda cihazı, televizyon kumandası gibi televizyonu açma, kapama ve kanal değiştirme gibi işlevlere sahip değildir. Cihazın fonksiyonu, hangi bireylerin televizyon izlediğinin belirlenmesine yarar. Cihaz üzerinde 8 adet buton bulunur ve her numara bir aile bireyini temsil eder. Örneğin 1 numaralı buton babanın, 2 numaralı buton annenin, 3 ve 4 numaralı butonlar çocukların gibi. Aile bireyleri, televizyon izlemeye başladıklarında ve izlemeyi bıraktıklarında kumanda cihazında kendilerine ait butona basarak izlediği süre boyunca ölçüme katılır.
Başka bir deyişle televizyonu izleyen kişi kendine ait butona basmazsa ölçümlemeye dahil olmaz. Televizyon izliyorsa ve kendine ait butona basmışsa sorun yoktur. Ancak, televizyon izlemekten vazgeçtiğinde tekrar kendi butonuna basmamışsa, o kişi televizyon izlemeye devam ediyormuş gibi ölçümlemenin içinde kalır. Ölçümlerin sağlıklı yapılabilmesi için panele dahil bireylerin bu işlemleri doğru biçimde yapması gerekir.
Meter Cihazı
Meter, frekans dedektörü ile kumanda cihazından gelen bilgileri depolar ve bu bilgileri zamanlama ünitesinden gelen bilgilerle birleştirerek kimin hangi saat ve dakikada hangi kanalı ve hangi sürelerde izlendiğini otomatik olarak ölçümler.
Verilerin Panel Evlerinden Çekilmesi
Meter cihazında depolanan veriler, ölçümü yapan şirket merkezindeki bilgisayar tarafından, her gece 02:00 ile 06:00 arasında telefon hattı ve modem aracılığıyla panel hanelerinden transfer edilir. Veri aktarımı sırasında aileler hiç bir şekilde rahatsız edilmez.
Verilerin İşlenmesi
İzleyiciölçer cihazından gelen veriler ile zaman dilimi, program ve reklam bazında veri üretilir. Bu veri daha sonra, medya planlama şirketleri, televizyon kanalları gibi kullanıcılar tarafından internet ortamında download edilir.
Son aşamada bu veriler üzerinden analizler yapılır ve stratejiler geliştirilir.