Türkiye'de Dünüyle Bugünüyle Mizah Dergileri

[Ata Kızı]

Türkiye'de Dünüyle Bugünüyle Mizah Dergileri

Diyojen Mizah Dergisi

Türkiye'de mizah dergilerinin geçmişi yaklaşık 140 sene öncesine dayanmaktadır. 1870 yılında Diyojen dergisi ile başlayan mizah dergileri serüveni, daha sonra Hayal, Kahkaha, Geveze, Çaylak; ardından Güleryüz, Aydede, Akbaba, Marko Paşa, Tef ve Gır Gır, Fırt, Ustura, Hıbır, Leman, Limon, Penguen, Uykusuz, Lombak, L-Manyak, Çarşaf ve daha sonra tanıtılacak birçok dergiyle devam etti.

Bu yazı dizisinde Türkiye'de çıkan mizah dergileri tanıtılacaktır. ​

 

[Ata Kızı]

Diyojen Gülmece Dergisi

Gerçek anlamda ilk Türk gülmece(mizah) dergisi olan Diyojen, 23 Aralık 1869'da Teodor Kasap adlı Ermeni kökenli bir vatandaş tarafından çıkarıldı.
Kadroda Namık Kemal de vardı.

"Gölge etme başka ihsan istemem" sloganıyla haftada üç gün yayınlanmak üzere çıkarılan dergi adını ikibin yıl önce Sinop'ta doğmuş ünlü filozof Diyojen'den almıştı.

Türkçe yayımından önce bir süre Fransızca, Rumca çıkan, Ermenice olarak da yayınlanan ve Türkiye'de modern mizahın ilk örneklerinin yayınlandığı dergi; Ali Bey, Ebüzziya Tevfik ve Namık Kemal'in imzasız yazılarına yer verdi.

1873 yılına kadar çıkan, bu arada üç kez geçici olarak kapatılan Diyojen, siyasal içerikli mizah yazıları nedeniyle 9 Ocak 1873 günlü 183. sayısıyla birlikte yayımına son verdi.





**********
Teodor KASAP Kimdir?

(1835-1905)

Gazeteci, yazar.

Kayseri'de doğdu.

Kuruçeşme Rum Okulu'nda(İstanbul) öğrenimini sürdürdü. Bir Fransız subayının yardımıyla Fransa'ya gitti (1856). Paris'te öğrenim gördü. İstanbul'a dönünce gazeteciliğe başladı, ilk Türk mizah gazetesi Diyojen'i çıkardı (1870-1873). Âli Bey, Recaizade Ekrem ve Namık kemal'in yazılarıyla gazete, dönemin ilgiyle izlenen muhalefet organlarından biri oldu. Diyojen kapatılınca Çıngıraklı tatar, o da kapatılınca Hayal ve İstikbal adlı gazeteleri çıkardı. Yazılarından ötürü hapse mahkûm edildi (1877), Avrupa'ya kaçtı. Birkaç yıl sonra bağışlandı, ölümüne değin mabeyn kütüphanecisi olarak sarayda görevlendirildi. Tanzimat dönemindeki tiyatro çalışmalarını destekledi, Türk tiyatrosunun yerli kaynaklardan yararlanması gerektiğini savundu. Pinti hamit (1875), İşkilli Memo (1874), Para Mesleği (1875) adlı Moliére uyarlamaları yanında Lükresya Borçiya adlı bir oyunu vardır. Alexandre Dumas Pére'den Monte-Kristo (1871) çevirisi de ilk roman çevirilerindendir.

 

[Ata Kızı]

Akbaba Haftalık Siyasi Gülmece Dergisi

Yusuf Ziya Ortaç tarafından kuruldu.
Orhan Seyfi Orhon'un da kuruluşta katkısı oldu.
İlk sayısı 7 Aralık 1922 tarihinde yayımlanan Akbaba 208 sayı çıktıktan sonra kapandı.

1933’te yeni harflerle tekrar yayımlanmaya başladı.

1923-1955 yılları arasında iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi’nden yana bir çizgi izleyen dergi, Serbest Fırka, Demokrat Parti gibi muhalefet partilerine karşı çıktığı dönemlerde okur desteğini yitirdiğinden, yayımına ara vermek zorunda kaldı (1931-1933, 1950-1951 arası).

Kurucusu Yusuf Ziya Ortaç’ın 11 Mart 1967’de ölümünden sonra, Ergin Ortaç tarafından devam ettirilen Akbaba, 28 Aralık 1977’de kapandı. Akbaba, kendi alanında Türkiye’nin en uzun soluklu yayın organı oldu.

Akbaba Dergisi’nin içeriği; eleştiri yazıları, tiyatro oyunları, fıkralar, rüya tabirleri, genç fırçalar köşesi ve karikatürlerden oluşuyordu. Derginin arka kapağında yabancı karikatüristlerin eserleri yer alıyor, bu köşenin adı derginin ilk yıllarında "Ecnebi karikatürleri" iken, sonraki yıllarda "Dünya karikatürleri"'ne dönüşüyordu.

Derginin yazarları arasında Osman Celal Kaygılı, İbrahim Alaattin Gövsa, Ercüment Ekrem Talu, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz ve Muzaffer İzgü bulunuyordu. Çizerleri arasında ise Münif Fehim, Zeki Beyner, Fethi Develioğlu, Ali Ulvi, Ramiz, Nemci Rıza, Cafer Zorlu ve Semih Balcıoğlu vardı. Akbaba Dergisi’nde yayınlanan karikatürler resim sanatına daha yakındı.

Akbaba’da, günümüzün mizah dergilerindeki çok kareli, bant karikatürlerden çok, bir veya iki kareden oluşan ve tam sayfa yayınlanan karikatürlere rastlanıyordu. Ayrıca karikatürlerde konuşma balonunun yerine genellikle alt yazı kullanılıyordu.

Günümüz karikatüristlerinin ustalarının ustalarını yetiştiren Akbaba, yayın hayatı boyunca genç yazar ve çizerlere okul vazifesi gördü.





**********
Yusuf Ziya ORTAÇ kimdir?

(1895 - 1967)

Türkçü şair, yazar, edebiyat öğretmeni.

İstanbul'da doğdu.

İstanbul Vefa İdadisi'ni bitirdi.
1915'te Darülfünun-ı Osmani'nin (İstanbul Üniversitesi) açtığı yeterlilik sınavını kazanarak edebiyat öğretmeni oldu. Çeşitli okullarda dersler verdi.

Orhan Seyfi Orhon'la birlikte çıkardığı Akbaba mizah dergisini ölümüne değin yayınladı.

1946-1954 arasında Ordu milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde bulundu.

Şiire aruzla başladı. Ziya Gökalp'in etkisiyle hece ölçüsünü benimsedi, bu türün başarılı örneklerini verdi. "Hecenin Beş Şairi" grubunun üyesi ve öncülerinden biri olarak ünlendi. Şiirleri Türk Yurdu, Servet-i Fünun ve Büyük Mecmua'da yayınlandı.

Akbaba dergisinde akıcı bir dille, rahat okunur bir tarzda yazdığı fıkralarında siyasal mizahın özgün örneklerini verdi. Şiir ve gülmece yazılarının yanısıra roman, öykü ve oyunlar da yazdı.

Yusuf Ziya Ortaç 11 Mart 1967 günü İstanbul'da yaşama veda etti.








Devam Edecek......

 

[PirAdam]

Gırgır, Fırt, Çarşaf..ilk anda aklıma gelenler...

 

[DarthErim]

Ülkede istibdatın artışı mizah dergilerini bel altı gülmecelere itmiştir her zaman.

 

[BrAvE HeArT]

1940 ya da 1950 lere ait bir karikatür dergisi var evde. Ara sıra okuyorum tekrar tekrar. ama o zaman ki gülünen şeylere gülmek mümkün değil