Madde ve Özellikleri

[umut1]

Madde ve Özellikleri


--------------------------------------------------------------------------------

Etrafımızda çok değişik maddeler vardır.Bu maddelerin aynı yada farklı olduklarını nasıl ayırt edebilirsiniz.Bu maddelerin sadece kütlelerini yada hacimlerini ölçmemiz bunları farklılandırmak için yeterli mi?

Bir maddenin farklı olduğunu hacim ve kütlelerini ölçmekle tamamen farklı olduğunu söyleyemeyiz. Bunun yanında karşılaştırılan maddelerin erime noktası, kaynama noktası gibi özelliklerine de bakmamız gerekmektedir. Sadece kütle ve hacimleri ölçmekle yoğunluk hesabı yaparak kısmen de olsa maddenin aynı ya da farklı olduğunu söylemek de mümkündür.
Suyun kaynama noktası 100 oC dir. Su kaç oC de buharlaşır? Buharlaşma olayını açıklayarak, kaynama noktası ile karşılaştırmasını yapınız.

Suyun kaynama noktası 100 oC olması demek suyun bu noktanın altında buharlaşmayacağını göstermez. Su her zaman donma noktasının üzerinde buharlaşır. Suyun Kaynama noktası dış basınca karşı yapılan bir işlemdir. Su dış basınç ile aynı düzeye geldiğinde kaynamaya başlar. Su donma noktasının dışında dışarıdan aldığı ısıyı değerlendirerek kaynama noktasına bakmaksızın buharlaşma işlemini gerçekleştirir.

Göller ve nehirler kışın donarlar, ama içlerindeki hayat devam eder. Bu nasıl gerçekleşir?

Buzun yoğunluğu suyunkinden azdır ve bu nedenle buz su üzerinde yüzer. Isı iletimi konusunda kötü bir iletken olan buz, suyu aşağıda yalıtır ve bu suyun sıcaklığının donma noktasının altında kalmasını sağlar. Aslında böyle olması işimize gelir, çünkü en üstten en alta kadar bütün su kütlesi donacak olsa, su içindeki hayat tamamen yok olurdu. Üstelik sıcaklık 0 o C’ın biraz üstüne çıktığında, buz tabakasının üst kısımları erimeye başlamaz. Bunun nedeni buzun bazen erime noktasının üzerindeyken bile yarı kararlı katı halde kalabilmesidir. Bu durum buzun saflık derecesiyle ilgilidir.

Madde Ve Özellikleri

Boşlukta yer kaplayan,kütlesi ve hacmi olan her varlığa madde diyoruz.Etrafınızda gördüğünüz hava ,su, canlılar,bitkiler....hepsi birer maddedir.Maddenin özelliklerinden bahsederken,maddeyi ortak ve ayırt edici özelliklerine göre iki başlık altında toplayabiliriz.

Maddenin ortak özellikleri

Maddenin ayırt edici özellikleri

Tüm maddelerin ortak iki özelliği, kütle ve hacimdir.
Kütle:Kütle bir cisimde ki madde miktarıdır. (Kütle ile ağırlık aynı anlama gelmez)Bir cisme etkiyen yer çekimi kuvveti onun ağırlığıdır. Dünya'da ve Ay'da yer çekimi farklı olduğundan burada ölçülen ağırlıklarda farklıdır.Ama madde miktarı(kütlesi) her yerde aynı olduğundan değişmez.

Hacim:Maddenin boşlukta kapladığı yerdir.Her maddenin bir hacmi vardır.
Bir maddenin diğer maddelerden farklılık gösteren özellikleri,onun ayırt edici özelliğidir. Maddenin şekline, miktarına, tadına, kokusuna vb. bağlı olmayan,madde üzerinde doğrudan doğruya görünmeyen farkları ortaya koyan özelliklere ayırt edici özellikleri diyoruz Öz kütle, esneklik,erime ve kaynama noktası,öz ısı, genleşme ve çözünürlük sıkça karşılaştığımız belli başlı ayırt edici özelliklerdir.

Element : Yapısında tek cins atom ihtiva eden saf maddelerdir. Örneğin, Fe, C, N, O...

Metaller ve genel Özellikleri

1. Isı ve elektriği iyi iletirler.
2. Hg hariç hepsi oda sıcaklığında katıdır.
3. Asit çözeltileriyle çoğu H2 gazı açığa çıkarırlar.
4. Kendi aralarında bileşik yapamazlar, fiziksel bir karışım olan alaşımları oluştururlar. Örneğin prinç (Cu-Zn), tunç (Cu-Sn) , çelik (Fe-C-Cr...), 18 ayar altın (%75 altın-%25 Cu)
5. Elektron almazlar.
6. Yüzeyleri parlaktır.
7. Dövülebilir,tel ve levha haline getirilebilirler.

Ametaller ve genel Özellikleri

1. Isı ve elektriği iletmezler.
2. Oda sıcaklığında çoğu gaz halindedir.
3. Kendi aralarında ve metallerle bileşik yapabilirler.
4. Elektron alış-verişi yapabilirler.
5. Sulu asitlere çoğu etki etmez.
6. Yüzeyleri mattır.
7. Kırılgandırlar.

Bileşik : Yapısında en az iki cins atom ihtiva eden saf maddelerdir. Örneğin, H2O, C6H12O6, NH3...

Çözelti: Birbiri içerisinde homojen dağılmasıyla oluşan karışımlara çözelti denir. Hava, lehim,gazoz,deniz suyu....gibi.

Süspansiyon : Bir katının bir sıvı içerisinde ya da havada (sis içinde) çözünmeden dağılmasıyla oluşan heterojen karışımlardır. Ayran,kahve,tebeşir tozu+su....

Emülsiyon : Bir sıvının başka bir sıvı içerisinde çözünmeden dağılmasıyla oluşan heterojen karışımlardır.
Örnek: Zeytinyağlı su, benzinli su...

Karışımlarla Bileşikler Arasındaki Farklar ve Ortak Yanları

1. Karışımı oluşturan maddeler karışım içerisinde kendi özelliğini koruduğu halde bileşiği oluşturan elementler fiziksel ve kimyasal tüm özelliklerini kaybederler.
2. Karışımı oluşturan maddeler her oranda karıştığı halde, bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında her zaman basit bir oran vardır.
3. Karışımlar fiziksel yollarla oluşur ve fiziksel yöntemler bileşenlerine ayrılır. Bileşikler ise kimyasal yolla oluşur ve kimyasal yöntemlerle ayrışırılar.
4. Karışımların formülü olmadığı halde, her bileşiğin mutlaka bir kimyasal formülü vardır.
5. Karışımların belirli fiziksel özelliği (öz kütle, kaynama noktası, erime noktası...) olmadığı halde bileşikler bu özelliklere sahip saf maddelerdir.
6. Karışımlar ve bileşikler oluşurken toplam kütle korunur. Bu durum her ikisi içinde ortaktır.
7. Karışımlar ve bileşikler en az iki cins atom ihtiva ederler.

Ayırt edici Özellikler

1.Öz Kütle : Bir maddenin birim hacminin kütlesine denir. Katı-sıvı-gazlar için ayırt edicidir.
m=d.v
Öz kütleyi sadece sıcaklık ve basınç değiştirebilir. Sıcaklık arttıkça maddenin hacmi artar fakat kütle değişmez. Hacim artınca öz kütle azalır.

2. Kaynama Sıcaklığı : Saf bir sıvının buhar basıncının atmosfer basıncına eşit olduğu sıcaklığa kaynama sıcaklığı denir. Sıvılar ve gazlar için ayırt edici bir özelliktir, çünkü kaynama sıcaklığı yoğunlaşma sıcaklığına eşittir.

Kaynama Sıcaklığına Etki Eden Faktörler :

a) Açık Hava Basıncı : Kaynama sıcaklığı atmosfer basıncıyla doğru orantılı olarak artar ya da azalır. Yükseklere çıkıldıkça dış basınç düştüğünden sıvıların kaynama sıcaklıkları da düşer.
b) Sıvının Cinsi : Kaynama sıcaklığı her sıvı için farklıdır. Örneğin saf su 100 0C de , C2H5OH 78 0C de kaynar.
c) Sıvının Saflığı: Saf sıvılar sabit basınç altında her zaman sabit bir sıcaklıkta kaynarlar. Fakat sıvıya, sıvıda çözünebilen bir katı eklendiği zaman kaynama sıcaklığı yükseldiği gibi, donma sıcaklığı da düşer. Saf su 1 atm basınçta 100 0C de kaynadığı halde tuzlu su 100 0C nin üzerindeki bir sıcaklıkta kaynar ve kaynarken sıcaklık sabit kalmaz.
Kaynama noktası buhar basıncıyla ters orantılı olup buhar basıncı yüksek olan sıvıların kaynama noktaları düşüktür. Alkolün kaynama noktası saf sudan düşük olup buharının yaptığı basınç saf sudan fazladır.
Sıvının miktarı yada ısıtıcı kaynağın gücü kaynama sıcaklığını değiştirmez sadece sıvının kaynamaya başlaması için gerekli olan süreyi değiştirebilir.
Buhar basıncı madde miktarına bağlı değildir. Sadece sıvının cinsine ve sıcaklığına bağlıdır.

3.Donma Sıcaklığı: Bir sıvının sıvı halden katı hale geçtiği andaki sıcaklığa donma sıcaklığı denir. Bir maddenin donma sıcaklığı erime sıcaklığına eşittir. Katı ve sıvılar için ayırt edicidir. Bir madenin erime sıcaklığı donma sıcaklığına eşittir. Katı ve sıvılar için ayırt edicidir.


4.Esneklik : Katılar için ayırt edici bir özelliktir. Çünkü sadece katılar esneyebilir.


5.Genleşme : Katı ve sıvılar için ortak ayırt edici bir özelliktir. Gazlar için geçerli değildir. Çünkü gazların hepsi hacimlerinin 1/273’ü oranında genleşir ve her bir gaz için spesifik bir genleşme kat sayısı yoktur.

6.Çözünürlük : Genelde 100 gram suda çözünebilen madde miktarı olarak verilir. Katı-sıvı-gazlar için ortak ayırt edici bir özelliktir.

Karışımları Ayırma Yöntemleri :
Karışımları ayırmak, maddelerin bazı fiziksel özelliklerinin farklı olmasından faydalanılarak yapılır. Örneğin, kaynama noktası farkı, öz kütle farkı, erime noktası farkı, çözünürlük farkı...

1- Damıtma: Bir sıvının buharlaştırılması ve oluşan buharın bir soğutucuda yoğunlaştırılması işlemidir. Deniz suyundan saf su elde etmek damıtmaya bir örnektir.
2-Ayrımsal Damıtma : Birden fazla sıvı karışımının buharlaştırılması ve oluşan buharların yoğunlaştırılması işlemidir. Sıvılar kaynama noktası farkından faydalanılarak ayrılır. Kaynama noktaları arasındaki fark ne kadar büyükse ayırma işlemi o kadar kolaydır.
3- Ayırma Hunisiyle Ayırma: Bir biri içerisinde çözünmeyen sıvı-sıvı karışımlarını ayırmada kullanılır. Öz kütle farkından faydalanılarak ayırma işlemi gerçekleşir. Örneğin zeytinyağı-su karışımı.
4-Ayrımsal Kristallendirme : Katı-katı karışımlarının çözünürlüklerinin farklı olmasından faydalanılarak yapılabilen bir ayırma yöntemidir. Çözünürlüğü az olan önce kristalleşerek ayrılır.
5- Mıknatıs ile Ayırma : Mıknatıs, ferromagnetik dediğimiz demir (Fe), kobalt (Co) ve nikeli (Ni ) çeker. Eğer bu metallerden karışımda mevcutsa mıknatıs yardımıyla bu metalleri ayırmak mümkündür.

Hal Değişimi : Bir maddenin katı halden sıvı hale , sıvı halden gaz haline geçmesi yada bu olayların tersidir.
-Erime Kaynama
-Donma Yoğunlaşma
-Süblimleşme

Süblimleşme : Bir maddenin dışarıdan ısı alarak erimeden katı halden gaz haline geçmesi olayı olup fiziksel bir olaydır.. Örneğin kuru buz dediğimiz CO2 (k) , naftalin, kamfor süblimleşebilen maddelerdir.

 

[Cansiz]

Bunu kimya bölümüne niye açmadın ki!!

 

[baro55]

arkadaşlar bana madde ve özellikleri ile ilgili bir yazı yazarsanız buraya sevinirim...

tşk..:durdurun :durdurun

:hhsigara :hhsigara

 

[baro55]

yazan yok mu...

 

[tdalkaya]

MADDE ve ÖZELLİKLERİ


MADDENİN TANIMI

Boşlukta yer kaplayan, kütlesi ve hacmi olan her varlığa madde denir. Etrafımızda gördüğümüz hava, su, canlılar, bitkiler, oturduğumuz sıralardan, yediğimiz yiyeceklere, dev yıldızlardan, gezegenlere, kullandığımız basit aletlerden bilgisayarlara, tek hücreli canlılardan karmaşık yapılı canlılara, gözümüzle görebildiğimiz bütün nesnelerden, göremediğimiz atmosferdeki gazlara kadar her şey maddedir.



MADDENIN ÖZELLİKLERİ

Fiziksel Özellikler:
Maddenin bir başka maddeye dönüşmeksizin gözlenebilen ve ölçülebilen dış görünüşü ile ilgili özellikleridir.
 Maddenin rengi, kokusu, tadı, çözünürlüğü, sertliği, hacmi, ısı ve elektrik iletkenliği, katı, sıvı, gaz hâlleri, erime noktası, kaynama noktası fiziksel özelliklerdir.

Kimyasal Özellikler:
Maddenin reaksiyon verebilme veya başka maddeler ile birleşerek yeni madde oluşturabilme kapasitesidir.
 Bir maddenin başka madde ile etkileşmesi veya etkileşmemesi, onun kimyasal yapısı ile ilgili özelliklerdendir.
Yanıcı olup olmaması, asidik ya da bazik olması, suyla reaksiyona girip girmemesi kimyasal özelliklere örnek verilebilir.

Radyoaktif Özellikler:
Bazı maddeler kendiliğinden ışın yayar.
 Bu özelliği yapısında bulunduran elementlere radyoaktif elementler denir.
Uranyum, radyum, toryum gibi elementler radyoaktiftir.

MADDENİN YAPISINDAKİ DEĞİŞMELER

Fiziksel Değişmeler (Fiziksel Olay):
 Maddenin dış görünüşü ile ilgili olan değişikliklerdir.
Suyun buharlaşması, buzun erimesi, şekerin suda çözünmesi, mermerin toz haline getirilmesi, camın
kırılması, yumurtanın kırılması, yağmurun yağması gibi.
 Bu olaylarda maddenin molekül yapısı korunmaktadır

Kaynama Kağıdın Tuzun Çözünmesi Yağmurun Yumurtanın Erime Camın
Burusturulması Yağması Kırılması Kırılması




Kimyasal Değişme (Kimyasal Olay)
 Maddenin molekül yapısında meydana gelen değişmelerdir.
Hidrojen ile oksijen gazının reaksiyonundan su oluşması, kağıdın yanması, yumurtanın pişirilmesi, dinamitin patlaması, amonyum dikromatın yanması, demirin paslanması, asit ve bazın reaksiyonundan tuz oluşması gibi.







Yumurtanın Dinamitin Mumun Yanması Kibritin Yanması Demirin Paslanması
Pişirilmesi Patlaması

Su molekülünün oluşumunun modellerle gösterilişi

Radyoaktif Değişme (Radyoaktif Olay):
 Atomun çekirdek yapısındaki değişikliklerdir.
 Çekirdek reaksiyonlarında atom çekirdeği bir başka atom çekirdeğine veya izotopuna dönüşebilir.
-Büyük atom çekirdeği parçalanarak daha küçük atom çekirdekleri oluşturur
Uranyum elementinin kripton ve ksenon elementlerine parçalanması gibi.
-Küçük atom çekirdekleri birleşerek daha büyük atom çekirdekleri meydana getirir.
Hidrojen izotoplarının birleşerek He oluşturması gibi



MADDENİN HALLERİ

Maddenin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâli vardır. Genel olarak madde ya katı ya sıvı ya da gaz hâlinde bulunur. İstenildiğinde ortam şartları elverişli hâle getirilerek bir hâlden diğerine dönüştürülebilir
-Bir madde farklı sıcaklık ve basınç şartlarında üç hâlde de bulunabilir. Örneğin, saf su, H2O ile formüle edilir. Katı hâlde buz, sıvı hâlde su ve gaz hâlinde su buharı şeklinde bulunur.

Maddenin Katı Hâli:
 Belirli bir şekle ve hacme sahiptir.
 Katı maddeyi oluşturan atom ve moleküller birbirine çok yakındır. Aralarındaki boşluklar çok azdır.
Atom ve moleküller arasında bir düzenlilik vardır.
Maddenin Sıvı Hâli:
 Belirli bir şekle sahip değildir.
 Sıvılar akışkan olduklarından bulundukları kabın şeklini alır.
 Sıvı hâlde atom veya moleküller katılardan daha düzensiz olup tanecikler arası boşluklar katılardan daha fazladır.
Maddenin Gaz Hâli:
Atom veya molekülleri arasında boşlukların çok olduğu durumdur.
 Gaz tanecikleri düzensiz olarak hareket ederler. Bu hareketleri sırasında gaz molekülleri birbiri ile homojen olarak karışabilirler.
 Bunların yayılmaları hissedilebilir veya gözle takip edilebilir.
Bir odaya damlatılan bir kolonyanın kokusu kısa sürede hissedilirken, bir sigara dumanının yayılması da gözle takip edilebilir.
 Gazların belirli bir şekil ve hacimleri yoktur. Konuldukları kabı dolduracak şekilde genleşerek kabın şeklini ve hacmini alırlar.


Hal Değişimi : Bir maddenin katı halden sıvı hale , sıvı halden gaz haline geçmesi yada bu olayların tersidir.
-Erime Kaynama
-Donma Yoğunlaşma
-Süblimleşme
Süblimleşme : Bir maddenin dışarıdan ısı alarak erimeden katı halden gaz haline geçmesi olayı olup fiziksel bir olaydır. Örneğin kuru buz dediğimiz CO2 (k) , naftalin, kamfor süblimleşebilen maddelerdir.


Maddenin özelliklerinden bahsederken, maddeyi ortak ve ayırt edici özelliklerine göre iki başlık altında toplayabiliriz.

Maddenin Ortak Özellikleri
Maddenin Ayırt Edici Özellikleri

Tüm maddelerin ortak iki özelliği, kütle ve hacimdir.

Kütle: Kütle bir cisimde ki madde miktarıdır. (Kütle ile ağırlık aynı anlama gelmez) Bir cisme etkiyen yer çekimi kuvveti onun ağırlığıdır. Dünya'da ve Ay'da yer çekimi farklı olduğundan burada ölçülen ağırlıklarda farklıdır. Ama madde miktarı(kütlesi) her yerde aynı olduğundan değişmez.
Hacim: Maddenin boşlukta kapladığı yerdir. Her maddenin bir hacmi vardır.
Ayrıca;
Eylemsizlik: Maddenin durumunu koruma isteğidir
Tanecikli Yapı: Molekuler yada atomal yapı
Bir maddenin diğer maddelerden farklılık gösteren özellikleri,onun ayırt edici özelliğidir. Maddenin şekline, miktarına, tadına, kokusuna vb. bağlı olmayan, madde üzerinde doğrudan doğruya görünmeyen farkları ortaya koyan özelliklere ayırt edici özellikleri diyoruz Öz kütle, esneklik,erime ve kaynama noktası,öz ısı, genleşme ve çözünürlük sıkça karşılaştığımız belli başlı ayırt edici özelliklerdir.


MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ

Özkütle (Yoğunluk):
Maddelerin 1 cm3’ünün gram cinsinden kütlesine öz kütle denir. Öz kütle (d) ile gösterilir.
 Kütle (m) ve hacim (V) arasında d=m/v bağıntısı vardır. Öz kütlenin birimi g/cm3 dür.
 Saf maddelerin (element ve bileşik) öz kütleleri sabittir. Karışımların öz kütleleri ise sabit değildir.
 Bir maddenin öz kütlesinden söz ederken sabit bir sıcaklıktaki öz kütlesinden söz edilmelidir. Sıcaklık değiştiğinde maddenin hacmi değişeceğinden öz kütlesi de değişir. Özellikle gazlardaki değişiklik daha belirgindir.
Öz kütle, maddenin karakteristik özelliği olmasına rağmen yalnız öz kütlesi bilinen bir maddenin hangi madde olduğu anlaşılamayabilir. Bir maddenin hangi madde olduğunun anlaşılabilmesi için birden fazla ayırt edici özelliğinin incelenmesi gerekir.
Aşağıdaki tabloda bazı maddelerin g/cm3 cinsinden öz kütleleri verilmiştir.

Madde Öz kütle Madde Öz kütle
Altın 19,30 Zeytin yağı 0,910
Kurşun 11,30 Benzin 0,879
Bakır 8,92 Etilalkol 0,780
Demir 7,86 Oksijen 1,43.10–3
Alüminyum 2,70 Hava 1,29.10–3
Kloroform 1,49 Azot 1,25.10–3
Su (+4°C) 1,00 Helyum 1,78.10–4


Erime ve Donma Noktası:
Katı maddelerin ısıtıldığında sıvı hâle geçtiği sıcaklığa erime; sıvıların sıvı halden katı hale geçtiği andaki sıcaklığa donma sıcaklığı denir
 Katı ve sıvılar için ayırt edicidir.

Kaynama Noktası:
Isıtılan bir sıvının gaz fazına geçtiği sıcaklıktır.
 Kaynama sırasında sıvının buhar basıncı açık hava basıncına eşittir.
 Sıvılar ve gazlar için ayırt edici bir özelliktir, çünkü kaynama sıcaklığı yoğunlaşma sıcaklığına eşittir
- 1 atmosfer basınç altında -20°C sıcaklığa sahip bir buz parçasının ısıtılması olayının grafiği aşağıdadır.
- Grafiğin II. ve IV. bölgelerinde hâl değişimi sırasında sıcaklıkta değişiklik yoktur.
- I. III. ve V. bölgelerde sıcaklık artmaktadır. I. bölgede verilen ısı buzun ısınmasında, II. bölgede verilen ısı buzun erimesinde, III. bölgede verilen ısı suyun ısınmasında, IV. bölgede verilen ısı suyun buharlaşmasında, V. bölgede verilen ısı su buharının ısınmasında kullanılmaktadır.

Kaynama Sıcaklığına Etki Eden Faktörler :
a) Açık Hava Basıncı : Kaynama sıcaklığı atmosfer basıncıyla doğru orantılı olarak artar ya da azalır. Yükseklere çıkıldıkça dış basınç düştüğünden sıvıların kaynama sıcaklıkları da düşer.
b) Sıvının Cinsi : Kaynama sıcaklığı her sıvı için farklıdır. Örneğin saf su 100 0C de , C2H5OH 78 0C de kaynar.
c) Sıvının Saflığı: Saf sıvılar sabit basınç altında her zaman sabit bir sıcaklıkta kaynarlar. Fakat sıvıya, sıvıda çözünebilen bir katı eklendiği zaman kaynama sıcaklığı yükseldiği gibi, donma sıcaklığı da düşer.
Saf su 1 atm basınçta 100 0C de kaynadığı halde tuzlu su 100 0C nin üzerindeki bir sıcaklıkta kaynar ve kaynarken sıcaklık sabit kalmaz.
 Kaynama noktası buhar basıncıyla ters orantılı olup buhar basıncı yüksek olan sıvıların kaynama noktaları düşüktür. Alkolün kaynama noktası saf sudan düşük olup buharının yaptığı basınç saf sudan fazladır.
 Sıvının miktarı yada ısıtıcı kaynağın gücü kaynama sıcaklığını değiştirmez sadece sıvının kaynamaya başlaması için gerekli olan süreyi değiştirebilir.
 Buhar basıncı madde miktarına bağlı değildir. Sadece sıvının cinsine ve sıcaklığına bağlıdır.

Çözünürlük:
Doymuş çözeltideki 100 gram suda çözünmüş olan madde miktarı, o maddenin o sıcaklıktaki çözünürlüğüdür.
 Çözünürlük, çözücünün cinsine, çözünenin cinsine, sıcaklık, basınç ve ortak iyonun varlığına bağlıdır.
 Sıcaklığın değiştirilmesi maddelerin çözünürlüğünü değiştirir. Genellikle sıcaklığın artırılması ile katılarda çözünürlük artarken gazlarda azalır
 Katı-sıvı-gazlar için ortak ayırt edici bir özelliktir

Genleşme:
Genleşme, ısıtılan cisimlerin, boyunda, yüzeyinde veya hacmindeki değişmedir.
 Genleşme katı ve sıvılar için ayırt edici bir özelliktir. Her katı ve sıvının farklı bir genleşme katsayısı vardır.
 Aynı şartlarda eşit hacimdeki iki gaz örneği özdeş ısıtıcılarda aynı sürede ısıtıldıklarında hacimleri eşit miktarda artar. Bütün gazların genleşme katsayısı (hacimlerinin 1/273’ü oranında) aynıdır ve bu sebepten gazlar için ayırdedici bir özellik değildir.

Yandaki resimde sıcak su içerisindeki hava genleştiğinden balon şişerken, soğuk sudaki balonda değişiklik olmamaktadır.




Esneklik:
 Esneklik yalnız katılar için ayırt edici bir özelliktir.
 Sıvı ve gaz maddelerin esneme özellikleri yoktur

İletkenlik:
Üzerinden geçen elektrik akımına karşı maddelerin gösterdiği kolaylık iletkenliktir.
 Bir madde elektrik akımına karşı ne kadar az direnç gösterirse o kadar iyi iletkendir.
 Maddelerdeki elektrik akımı iletkenliği elektronların hareketi ve iyonların hareketi ile ilgilidir.
 Elementlerden metaller elektrik akımını iletir, ametaller iletmez.
 İyonik bağlı katı kristaller elektrik akımını iletmezler. Bunlar sıvı hâlde ve sulu çözelti hâlinde elektrik akımını iletirler.

Çözeltilerde elektrik
akımı iletkenliği
Işık yananlar iletir


Saf Su NaCL Çözeltisi HCL Çözeltisi Sekerli Su


MADDENİN SINIFLANDIRILMASI

Maddeler; saf maddeler ve karışımlar olmak üzere ikiye ayrılır.
Saf maddeler; elementler ve bileşiklerdir.
Karışımlar; homojen karışım ve heterojen karışım olmak üzere ikiye ayrılır

MADDE
SAF MADDELER KARIŞIMLAR
ELEMENTLER
-Metal
-Ametal
-Soygaz
BİLEŞİKLER
- Asitler
- Bazlar
- Tuzlar
- Oksitler
HOMOJEN KARIŞIM
(Çözeltiler)
- İyonal Çözelti
- Moleküler Çözelti
HETEROJEN KARIŞIM
- Emülsiyon
- Süspansiyon



Elementler:

Aynı cins atomlardan meydana gelen saf maddelere element denir.
 Saf ve homojen maddelerdir
 En küçük yapı taşları atomdur.
 Kimyasal ve fiziksel yollarla daha basit parçalara ayrıştırılamaz.
 Belirli erime ve kaynama noktaları vardır.
 Sabit öz kütleleri vardır.
 Homojendir.
 Elementler sembollerle gösterilir.
 Tabiatta oda sıcaklığında üç halde de bulunur.
Kendi aralarında Metal, Ametal ve Soygaz olmak üzere üç kısma ayrılırlar:

Metaller:
 Tabiatta atomik halde bulunur.
 Genellikle yüzeyi parlak görünüşlüdür.
 Elektron almazlar
 Kendi aralarında bileşik yapamazlar, fiziksel bir karışım olan alaşımları oluştururlar.
Örneğin prinç (Cu-Zn), tunç (Cu-Sn) , çelik (Fe-C-Cr...), 18 ayar altın (%75 altın-%25 Cu)
 Asit çözeltileriyle çoğu H2 gazı açığa çıkarırlar.
 Levha ve tel haline getirilebilir.





 Isı ve elektrik akımını iletir.
 Oda sıcaklığında hepsi katıdır. (cıva hariç)
Ag Al Ca K Li Zn
Ametaller:
 Yüzeyleri parlak görünüşlü değil, mattır.
 Genellikle erime noktası düşüktür.
 Kendi aralarında ve metallerle bileşik yapabilirler.
 Sulu asitlere çoğu etki etmez.
 Elektron alış-verişi yapabilirler.
 Katı olan ametaller tel ve levha hâline getirilemez. Kırılgandır.
 Tabiatta oda sıcaklığında üç halde de bulunur. (Klor gaz, brom sıvı, iyot katıdır.)
 Elektrik akımını iletmez. (Karbonun bir allotropu olan grafit hariç)
 Serbest halde genellikle molekül şeklindedirler.






Br2 C Cl2 I2 O2 S

Soy gazlar:
 Soy gazlar son yörüngesinde maksimum sayıda elektron bulundurur.
Bu sayı helyum için 2, diğer beş soy gaz için 8 dir.
 Soy gazlar nötr atomlar olarak kalmayı tercih ederler. Elektron almaz, vermez ve ortaklaşmazlar
 He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn elementleri soy gazdır.
Ar He Kr Ne Rn Xe

Bileşikler:

Birden fazla atomun belirli oranlarda kimyasal reaksiyon sonucu bir araya gelmesiyle oluşan yeni, saf maddeye bileşik denir.
 Bileşiklerin en küçük yapı taşları moleküldür.
 Saf ve homojen maddelerdir.
 Kimyasal yollarla bileşenlerine ayrıştırılabilir.
 Erime ve kaynama noktaları, öz kütleleri sabittir
 Bileşiği oluşturan elementler sabit kütle oranlarında birleşir.
 Bileşikler formüllerle gösterilir.
Örneğin, H2O, C6H12O6, NH3
 Bileşiğin kimyasal özellikleri kendisini oluşturan elementlerin kimyasal özelliklerinden farklıdır.






Co2 (k) H2O (s) NaCl (k) CuSO4 (k) CH3COOH (s) FeS2 (k)
(Karbon Dioksit) (Su) (Sodyum Klorür) (Bakır Sülfat) (Asetik Asit) (Pirit)


Karışımlar:

Birden fazla maddenin kimyasal özellikleri değişmeyecek şekilde istenilen oranda bir araya getirilmesiyle oluşan madde topluluğuna karışım denir.
 Karışımı oluşturan maddelerin kimyasal özelliklerinde değişiklik olmaz.
 Saf değildir.
 Fiziksel yollarla ayrıştırılır.
 Erime ve kaynama noktaları sabit değildir.
 Karışımların öz kütleleri sabit değildir. Karışımı oluşturan maddelerin miktarına bağlı olarak karışımın öz kütlesi değişir.
 Karışımın yapısında farklı cins atom veya molekül vardır.
 Karışımda bulunan maddelerin miktarı arasında belirli, sabit bir oran yoktur.
Karışımlar homojen ve heterojen olmak üzere ikiye ayrılır.

Heterojen Karışım:
 Her tarafında farklı özellik gösteren tek bir madde gibi gözükmeyen karışımlardır.
Yer altından çıkarılan maden filizleri, kaya parçaları, odun parçaları, bir bitki yaprağı, sis, ayran, petrol su karışımı , beton parçası, toprak heterojen karışımlara örnek verilebilir.

Kahve Su-Petrol Süt Toprak Yaprak

Heterojen karışım emülsiyon ve süspansiyon olmak üzere ikiye ayrılır.

Emülsiyon:
 Bir sıvıda çözünmeyen başka bir sıvının heterojen olarak bulanık bir şekilde dağılmış hâlidir.
Su–zeytinyağı karışımı, su–benzin karışımı, gibi.


Süspansiyon:
 Bir sıvıda çözünmeyen katının heterojen olarak dağılmış şeklidir.
Su–kum karışımı, su–tebeşir tozu karışımı gibi.




Homojen Karışım:
 Her tarafında aynı özelliği gösteren, tek bir madde gibi gözüken karışımlardır.
 Homojen karışımlara genel olarak “çözeltiler” de denir.
Tuzlu su, şekerli su, alkollü su, çeşme suyu ile içerisinde bulunduğumuz hava homojen karışıma örnek verilir.







Çeşme Suyu Şekerli Su Tuzlu Su Alkollü Su HCl Çözeltisi


Bileşik ve Karışım Arasındaki Farklar:
 Bileşikler aynı cins moleküllerden, karışımlar farklı cins atom veya moleküllerden meydana gelir.
 Bileşikle kimyasal yollarla, karışımlar fiziksel yollarla birleştirilir-ayrıştırılırlar.
 Bileşikteki atomlar belirli kütle oranlarında birleşirlerken karışımlar için belirli bir oran yoktur.
 Bileşiklerin sabit bir öz kütleleri varken karışımların öz kütleleri karışımdaki maddelerin birleşme oranlarına bağlı olarak değişir.
 Karışımı oluşturan maddeler karışım içerisinde kendi özelliğini koruduğu halde bileşiği oluşturan elementler fiziksel ve kimyasal tüm özelliklerini kaybederler.
 Karışımların formülü olmadığı halde, her bileşiğin mutlaka bir kimyasal formülü vardır.





BİLEŞİKLERİN AYRIŞTIRILMASI

Isı Enerjisi ile Ayrıştırma:
 Bazı bileşikler ısı etkisi ile parçalanırlar.
 Bileşiklerin ısı ile ayrıştırılmasında yeni maddeler oluşur.
Kireç taşı olarak bilinen kalsiyum karbonat (CaCO3) ısıtılacak olursa kalsiyum oksit (CaO) ve karbondioksite (CO2) parçalanır.

Elektrik Enerjisi ile Ayrıştırma (elektroliz):
 Elektrik akımı yardımıyla iyonik bağlı bileşikleri elementlerine ayırma işlemine elektroliz denir.
 Elektrolizle elementlerine ayrıştırılacak madde ya sıvı hâle getirilir ya da sulu çözeltisi hazırlanır.
Daha sonra bu çözeltiye bir elektrik akımı uygulanır.
Ergimiş sodyum klorür elektroliz edildiğinde sodyum ve klor elementlerine ayrışır
Asitli ortamda su elektroliz edildiğinde anottan oksijen, katottan hidrojen gazı açığa çıkar. Açığa çıkan hidrojen gazı oksijenin iki katı kadardır.

KARIŞIMLARIN AYRIŞTIRILMASI

Elektriklenme ile Ayrıştırma:
 Sürtünen bir kısım maddelerin elektriklenme özelliği vardır.
Meselâ, yün kazağı çıkarırken saç ve kazak arasında kıvılcım sesleri duyulur. Bu, yün kazağın elektriklendiğini belirtir.
 Elektriklenen maddeler hafif bazı maddeleri çekerler.
Kırmızı pul biber ve yemek tuzu karışımına elektrik yüklü ebonit çubuk yaklaştırıldığında çubuğun pul biberleri çektiği gözlenir. Pul biber yemek tuzundan bu metotla ayrıştırılmış olur.

Mıknatıslanma İle Ayrıştırma:
 Mıknatıs, ferromagnetik dediğimiz demir (Fe), kobalt (Co) ve nikeli (Ni ) çeker
Çivi, toplu iğne, makas, pense gibi maddelerin mıknatıs tarafından çekilir. Bu maddelerin yapısında demir vardır

Demir tozu–kükürt karışımı, demirin mıknatıstan etkilenme özelliğinden yararlanılarak ayrıştırılır.

Özkütle Farkı İle Ayrıştırma:

Öz kütleleri farklı iki katı karışım:
 İki katının da çözünmediği bir sıvıya atılır.
Katıların öz kütleleri farklı olduğundan ve sıvıda çözünmediğinden sıvı içerisinde farklı bölgelerde toplanırlar.
Kum ve naftalin karışımının ayrılması:
Karışım suya atılır. Kumun yoğunluğu sudan fazla olduğundan dibe çöker, naftalinin yoğunluğu sudan az olduğundan suyun üst kısmında kalır. Üstteki naftalin alınır. Geriye su–kum karışımı kalır, su süzülür. Böylece kum naftalinden ayrıştırılmış olur.

Öz kütleleri farklı ve birbiri içerisinde çözünmeyen iki sıvı:
 Karışım ayırma hunisi yardımıyla ayrıştırılabilir.
Öz kütlesi büyük olan altta, küçük olan üstte bulunur.
Ayırma hunisi, alt kısmında musluk olan kılcal boruya sahip bir cam balondur.
Karbontetraklorür-Zeytin yağı–bakır sülfat karışımının ayrılması:
Karışım ayırma hunisine konur. Karışım, böyle bir kapta bir müddet dinlendirildiğinde karbontetraklorür en altta, zeytinyağı en üstte faz olarak bulunur. Musluk açılarak karbontetraklorür bitinceye kadar alttaki behere aktarılır. Daha sonra bakır sülfat alınır. Zeytinyağı, ayırma hunisinde kalır. Böylece zeytinyağı–karbontetra klorür - bakır sülfat karışımı ayrıştırılmış olur.
Çözünürlük Farkı İle Ayırma:
 Her maddenin sudaki çözünürlükleri farklıdır.

Kükürt–bakır sülfat karışımın ayrılması:
Kükürt–bakır sülfat karışımı suya atıldığında bakır sülfat çözünür, kükürt çözünmeden su üzerinde kalır. Çözelti süzgeç kâğıdından süzülürse kükürt ayrılır. Süzgeç kâğıdından geçen bakır sülfat çözeltisi ısıtılarak suyu buharlaştırılır ve bakır sülfat elde edilir. Böylece kükürt ve bakır sülfat ayrıştırılmış olur.
Yemek tuzu kum karışımın ayrılması:
Yemek tuzu ve kum suya atılıyor, yemektuzu çözünüyor, kum çözünmüyor. Karışım süzüldüğünde kum süzgeç kağıdında kalıyor, Daha sonra tuzlu su çözeltisinin suyu buharlaştırıldığında geriye tuz kalıyor.


Ayrımsal Kristallendirme:
 Karışımdaki maddelerin her ikisi de aynı sıvıda çözündüğü veya birinin çözünüp, diğerinin çözünmediği sıvı bulunmadığı durumda karışımdaki maddelerin çözünürlüklerinin sıcaklıkla değişiminden yararlanılır.
(Çözeltinin sıcaklığı değiştirilerek, ayrımsal kristallenme ile çözeltideki maddeler ayrı ayrı elde edilir)
Potasyum nitrat ve sezyum sülfattan oluşan karışımın ayrılması:
Sıcaklığın artırılmasıyla potasyum nitratın (KNO3) çözünürlüğü artarken, sezyum sülfatınki (Cs2SO48H2O) azalır. Karışım suya atılarak hepsinin çözünmesi sağlanır. Sıcaklık artırılırsa sezyum sülfat, azaltılırsa potasyum nitrat çöker. Daha sonra çökelti süzgeç kağıdından süzülerek ayrılır. Kalan çözeltinin suyu buharlaştırılır.

Hâl Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ile Ayrıştırma:
 Hâl değiştirme sıcaklığından yararlanarak erime noktası farklı olan katı–katı karışımları, kaynama noktası farklı sıvı–sıvı karışımları ve yoğunlaşma noktaları farklı gaz–gaz karışımları birbirinden ayrılabilir.
Demir ve kurşundan oluşan bir karışımın ayrılması:
Demirin erime noktası 1540°C ve kurşunun erime noktası 327,5°C’dir. Karışım bir potada ısıtıldığında erime noktası düşük olan kurşun önce erir. Sıvı hâle geçen kurşun süzülerek demirden ayrılır.

-Aşağıda demir-lehim karışımının erime noktası sıcaklıkları farkı ile ayrılmasının resimleri görülmektedir.











Ayrımsal Damıtma:
 İyi karışan sıvıların karışımları (çözelti) kaynama noktaları farkından yararlanılarak ayrıştırılır.
Karışım ısıtılır ve kaynama noktası düşük olan sıvı karışımdan ayrılır ve erlen mayer da yoğunlaştırılır.
Su–alkol karışımının ayrılması:
Suyun kaynama noktasının 100°C ve alkolün kaynama noktasının 78°C dir Karışım bir behere konarak ayrımsal damıtma düzeneğinde ısıtılır.Kaynama noktası düşük olan alkol 78°C’de kaynayarak karışımdan uzaklaşır. Buharlaşan alkol erlen mayerde yoğunlaştırılır.

HAZIRLAYAN: AHMET ÇAKIRBEY
[email protected]

MADDENİN ORTAK VE AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ

Maddenin ortak özellikleri

Maddenin kütle, hacim ve eylemsizlik olmak üzere üç tane ortak özelliği vardır.
Maddenin uzayda kapladığı yer, hacim olarak ifade edilir.
Kütle, madde miktarının bir ölçüsüdür, terazi ile ölçülür. Ağırlık, bir cismin üzerine yerkürenin uyguladığı çekim kuvvetidir.

Maddenin ayırt edici özellikleri
İki maddenin aynı ya da farklı maddeden mi yapıldığını anlamak için birtakım özellikleri araştırmak gerekir. Bunlar maddenin ayırt edici özellikleridir.
Maddenin ayırt edici özellikleri şekle, biçime ve miktara bağlı olmayıp, maddenin cinsine bağlıdır.

1) Öz kütle (yoğunluk)
2) Erime noktası ve kaynama noktası
3) Çözünürlük
4) Sıcaklıkla genleşme
5) Esneklik
6) İletkenlik


ÖZ KÜTLE (YOĞUNLUK)

Maddelerin 1 cm3’ünün gram cinsinden kütlesine öz kütle denir. Öz kütle (d) ile gösterilir.
Kütle (m) ve hacim (V) arasında d=m/v bağıntısı vardır. Öz kütlenin birimi g/cm3 dür.
Saf maddelerin (element ve bileşik) öz kütleleri sabittir. Karışımların öz kütleleri ise sabit değildir.
Bir maddenin öz kütlesinden söz ederken sabit bir sıcaklıktaki öz kütlesinden söz edilmelidir. Sıcaklık değiştiğinde maddenin hacmi değişeceğinden öz kütlesi de değişir. Özellikle gazlardaki değişiklik daha belirgindir.
Öz kütle, maddenin karakteristik özelliği olmasına rağmen yalnız öz kütlesi bilinen bir maddenin hangi madde olduğu anlaşılamayabilir. Bir maddenin hangi madde olduğunun anlaşılabilmesi için birden fazla ayırt edici özelliğinin incelenmesi gerekir.
Aşağıdaki tabloda bazı maddelerin g/cm3 cinsinden öz kütleleri verilmiştir.
Madde Öz kütle Madde Öz kütle
Altın 19,30 Zeytin yağı 0,910
Kurşun 11,30 Benzin 0,879
Bakır 8,92 Etilalkol 0,780
Demir 7,86 Oksijen 1,43.10–3
Alüminyum 2,70 Hava
1,29.10–3
Kloroform 1,49 Azot 1,25.10–3
Su (+4°C) 1,00 Helyum 1,78.10–4
Yalnız öz kütlesi bilinen bir maddenin hangi madde olduğu anlaşılabilir mi?
Nikelin öz kütlesi 8,9 g/cm3’tür. Acaba öz kütlesi 8,9 g/cm3 olan bir madde nikel midir? Yoksa başka bir madde olabilir mi?
Demirin öz kütlesi 7,86 g/cm3 ve gümüşün öz kütlesi 10,5 g/cm3’tür.

Belli bir oran da demir ve gümüşten karıştırarak öz kütlesi 8,9 g/cm3 olan alaşım hazırlanabilir. Bu durumda öz kütleleri 8,9 g/cm3 olan madde nikel de olabilir, demir – gümüş alaşımı da olabilir. (Birden fazla madde aynı öz kütleye sahip olabilir.) Demek ki, öz kütle yalnız başına tam anlamıyla ayırt edici olma özelliği göstermeyebiliyor.
Çoğu zaman maddenin diğer ayırt edici özellikleri de yalnız başına maddeleri tanımaya yetmeyebilir.
Buna göre, bir maddenin hangi madde olduğunun anlaşılabilmesi için birden fazla özelliğinin incelenmesi gerekir.

ERİME VE KAYNAMA NOKTASI

Erime noktası
Katı maddelerin ısıtıldığında sıvı hâle geçtiği sıcaklıktır.
Kaynama noktası
Isıtılan bir sıvının gaz fazına geçtiği sıcaklıktır. Kaynama sırasında sıvının buhar basıncı açık hava basıncına eşittir.
Saf bir maddenin erime noktası ve donma noktası aynı sıcaklıktır.

1 atmosfer basınç altında -20°C sıcaklığa sahip bir buz parçasının ısıtılması olayının grafiği aşağıdadır.


Grafiğin II. ve IV. bölgelerinde hâl değişimi sırasında sıcaklıkta değişiklik yoktur.
I. III. ve V. bölgelerde sıcaklık artmaktadır. I. bölgede verilen ısı buzun ısınmasında, II. bölgede verilen ısı buzun erimesinde, III. bölgede verilen ısı suyun ısınmasında, IV. bölgede verilen ısı suyun buharlaşmasında, V. bölgede verilen ısı su buharının ısınmasında kullanılmaktadır.

Su–alkol karışımının ısıtılması
Karışım ısıtıldığında kaynama noktası düşük olan alkol önce buharlaşırken, kaynama noktası alkolden yüksek olan su daha sonra hâl değiştirir.

Tuzlu suyun ısıtılması
Çözeltilerin kaynama noktası saf maddenin (çözücünün) kaynama noktasından daha büyüktür.
Saf su 100°C’de kaynar. Tuzlu su 100°C’ nin üzerinde bir sıcaklıkta kaynar.



Saf maddelerde kaynama sırasında sıcaklık sabit kalırken tuzlu suyun kaynaması sırasında sıcaklık devamlı artar. Bu sıcaklık artışı çözelti doygun hâle gelinceye kadar devam eder.
Maddenin erime ve kaynama noktasına ortamın basıncı ve maddenin safsızlığı etki eder

ÇÖZÜNÜRLÜK
Doymuş çözeltideki 100 gram suda çözünmüş olan madde miktarı, o maddenin o sıcaklıktaki çözünürlüğüdür.
Çözünürlük, çözücünün cinsine, çözünenin cinsine, sıcaklık, basınç ve ortak iyonun varlığına bağlıdır.
Sıcaklığın değiştirilmesi maddelerin çözünürlüğünü değiştirir. Genellikle sıcaklığın artırılması ile katılarda çözünürlük artarken gazlarda azalır

SICAKLIKLA GENLEŞME
Genleşme, ısıtılan cisimlerin, boyunda, yüzeyinde veya hacmindeki değişmedir.
Yandaki resimde sıcak su içerisindeki hava genleştiğinden balon şişerken, soğuk sudaki balonda değişiklik olmamaktadır.

Genleşme katı ve sıvılar için ayırt edici bir özelliktir. Her katı ve sıvının farklı bir genleşme katsayısı vardır.
Aynı şartlarda eşit hacimdeki iki gaz örneği özdeş ısıtıcılarda aynı sürede ısıtıldıklarında hacimleri eşit miktarda artar. Bütün gazların genleşme katsayısı aynıdır.

ESNEKLİK
Esneklik yalnız katılar için ayırt edici bir özelliktir.
Sıvı ve gaz maddelerin esneme özellikleri yoktur.

İLETKENLİK
Üzerinden geçen elektrik akımına karşı maddelerin gösterdiği kolaylık iletkenliktir.
Bir madde elektrik akımına karşı ne kadar az direnç gösterirse o kadar iyi iletkendir.
Maddelerdeki elektrik akımı iletkenliği elektronların hareketi ve iyonların hareketi ile ilgilidir.
Elementlerden metaller elektrik akımını iletir, ametaller iletmez.
Çözeltilerde elektrik akımı iletkenliği
Işık yananlar iletir Saf su NaCl çözeltisi HCl çözeltisi Şekerli su





İyonik bağlı katı kristaller elektrik akımını iletmezler. Bunlar sıvı hâlde ve sulu çözelti hâlinde elektrik akımını iletirler

 

[hayran12]

sen ne diyon laaa

 

[vitaminn]

senin için o kadar emek harcamıs bi tekker bile etmemişsin.. hayret bişeysiniz ha...

 

[hazelnut]

walla bunu da bulamıyosan internetten ne diim yani

 

[nightfire_32]

senin için o kadar emek harcamıs bi tekker bile etmemişsin.. hayret bişeysiniz ha...

katılıyorum.....

 

[TANKUT111]

arkadaş öğrenci milleti harbi tembel olmuş yav hergün ben bu analizleri elim ediyom adam verilen ödevi nette bize yaptirmaya calisiyor ilginc.