yaw şok ilginç benım kafam şeye takıldı eğlenmeye giden insan ıster ıstemez tebessum eder e iki kolunuda kaldırır oynamasa bile bişeyler anlatırken kaldırır e okadar eglenmeye giden basit bu cümlede kurar ben anlamadım ılla bızımmı sormamız lazım nasıl oluyo yaw 3 soruyu aynı andamı cvplıcak du ben bıraz araştırayım
ahanda araştırdım bası dondugu zaman sorcakmısız bu soruları yaw eglenmeye gıttıgı zaman degıl hay allam ya yenı bısey daha ogrendık
İnme gelirse 'altın zamanı' kaçırmayın
Ölüm nedeni sıralamasında üçüncü sırada olan inme, her bin kişiden altısını
etkiliyor. Anında müdahale edilirse ölümcül olmuyor ama uygun hastaneye
gitmek şart...
Tüm dünyada kalp hastalıkları ve kanserden sonra üçüncü ölüm nedeni olan
inme - felç, her yıl bin kişiden altısını etkiliyor. ABD'de yılda 700 bin
kişinin karşı karşıya kaldığı inme, hastaların yüzde 30'unun hemen
kaybedilmesine, geri kalanın ise çoğunda sakatlığa neden oluyor. 'Beyin
krizi' (beyin enfarktüsü) olarak da adlandırılan inmeyle ilgili merak
edilenleri Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroşirürji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Cengiz Kuday yanıtladı...
İnme nasıl ortaya çıkar?
- Her yıl bin kişiden 6'sı bu felaketle karşı karşıya. Ortaya çıkış
nedenleri iki ana grupta toplanır. Birincisi tıkanma, beyne giden damarların
veya beyinin içindeki damarların çeşitli şekillerde tıkanması veya
daralması. İkinci grup stroke (inme) nedeni de kanamalar.
İnmenin belirtileri nelerdir?
- Gelip geçici görme bozuklukları, bir anda görememe gibi körlükler veya
çift görmeler, konuşmada bozukluk; içki içmiş gibi konuşmalar, kolda; elinde
bir şey tutamıyor kayıyor gibi güç kaybı gibi belirtiler olur. Biz bunlara
öncü belirtiler, geçici ataklar diyoruz. Eğer bunlarda önlem alınırsa kalıcı
olmaktan kurtulup tedavi edilebilir.
Öncü belirtilerde ne yapılmalı?
- Yapılacak ilk şey tansiyona bakılması, muayene edilmesi, doplere bakılması
ve gerekirse MR anjiyo ve anjiyo yapılmasıdır. Eğer bunlara bakılır ve
damarda yüzde 60'ın üzerinde tıkanıklık görülürse yapılacak iş stent ya da
ameliyattır.
İnmeye neden olan faktörler?
- Hipertansiyon, kolesterol ve lipitlerin yüksekliği ve sigara. Kanamaların
ve tıkanmaların yüzde 85 - 90 nedeni, sigara. Aşırı kilo, stres veya genetik
faktörler de rol oynuyor.
Önlemek için neler yapılabilir?
- Birtakım risk faktörleri önlenebilir. Genetik faktörlerin dışındaki
bahsettiğim sigara, yüksek tansiyon gibi pek çok hastalık için risk faktörü
olan hepimizin bildiği başlangıçtaki risk faktörleri önlenebilir.
Kimler risk altında?
- Beslenme tarzı bozuk olanlar, örneğin yağdan zengin beslenenler, sigara
içenler, kilolu, diyabetik kişiler, kan değerleri yüksek olanlar.
Yaş önemli mi?
- Her yaşta olabilir. Ancak damarların tıkanma riski belirli yaşlardan sonra
daha yüksektir.
Sigaranın rolü nedir?
- Sigara tüm damarları olduğu gibi beyin damarlarında da dönüşü olmayan
bozukluklar, kalınlaşmalar, elastikiyetinin bozulması, plakların oluşmasına
neden oluyor.
Nasıl ortaya çıkıyor?
- Beyin, vücudun yüzde 2'sini kaplar ama kanın yüzde 20'sini kullanır. Beyin
4 ana damardan beslenir. Bunların tıkanıklığı ya da daralması yüzde 50 -
60'a kadar kabul edilebilir bir oran. Ama yüzde 60'ı geçince tedaviye
ihtiyaç var.
Nedir tedavisi?
- Ya stent koymak ya da ameliyat. Bunların beyin cerrahları tarafından ya da
nörofizyolojiyi bilen nörologlar tarafından yapılması lazım. Bugün ülkemizde
ikisi de yapılıyor. Çoğunlukla yüzde 60 oranında stent konuluyor. Bir de
arkadan besleyen damarların genişlemeleri oluyor. Bunlara anında müdahale
edilmezse ölümcül oluyor. Zamanında müdahaleyle tam kurtuluyor.
İnmeye neden olan kanamalarda hayatta kalma şansı nedir?
- Beyin kanamaları ABD'de her yıl 30 bin kişiyi etkiliyor. Türkiye'de de bu
oran 100 bin kişide 16. Bunların yüzde 30'u anında ölüyor. Yüzde 30'u yolda,
yüzde 30'u da ilk 24 saat içinde kaybediliyor. Geri kalanı kurtarmak için
uğraşıyoruz.
Beyin kanamaları nasıl belirtiler verir?
- Kanamanın çok önemli bir ön bulgusu vardır ki bu şiddetli başağrısıdır.
Kişi bunu 'ömrümde olmadığı kadar şiddetli bir ağrı' diye tanımlar. Diğer
bir tarif 'sanki kafamda bomba patladı'dır. Çoğunlukla ağrısı enseye gelir.
Bir de gözün arkasında şiddetli bir ağrı olur. Bazı kişilerde gözkapağı da
düşebilir.
Kritik bir süre var mı hayatta kalmak için?
- Beynin kansızlığa dayanma gücü aslında 3 dakikadır. Ama maksimum ilk 3
saatte müdahale edilirse hastaların çoğu kurtulur. Ya stent konması ya da
balonla ya da ameliyatla açılması yoluyla. İlaçla damarı açma var ama
kanamaya eğilim varsa beyni kanatabilirsiniz. Önemli olan ilk 3 saatte
müdahale edilebilecek merkeze gelinmesi. Bu başarılabilirse beyin hücreleri
henüz ölmemiş oluyor.
Hastaların önemli bir kısmının kaybedilme nedeni nedir?
- Hastalar o devrede tedavi arayışı içinde oluyor. Eğer uygun yerlere
gitmezse tanı konulamadığı gibi tedavi de yapılamıyor. Maalesef ülkemizde de
hastalar herhangi bir yakın hastaneye götürülüyor ve hemen yoğun bakımda
uyutuluyor ve orada kalıyor. Altın zaman kaybediliyor. Bu hastaların en
uygun hastanelere en kısa zamanda götürülmesi lazım. İlk kaldırıldığı yerden
uygun hastaneye zamanında nakledilmeli.
Her vaka bu altın zamanı kazanabilir mi?
- Herkes yetiştirilebilir ve hayatta kalabilir. Ama en önemli şart, uygun
hastaneye götürülmesi. Zamanında müdahale hastayı kurtarır. Son 5 yılda geri
dönüşümü olmayacak yaklaşık 100 vakayı hayata döndürdük. Bunlardan biri de
Ebru Gündeş'ti. Gündeş'te 20 dakikada yetişebildik.
Uygun hastane kıstası nedir?
- Bu hastanelerin kendi içinde anjiyo sistemlerinin, nöroradyolojik
tetkiklerin yapılacağı hastaneler, anjiyo, MR veya tomografinin olduğu
hastaneler olması lazım. Nörolojik bakım yapacak hastanelerin olması.
Felcin sekel (hasar) bırakma oranı nedir?
- Hastaların yüzde 90'ında sekel kalmıyor. Bir kısmında sekeller zaman
içinde düzelebiliyor ama bu yaşa göre değişiyor. Eğer genç yaştaysa hasta
daha kolay düzeliyor.
Bunları mutlaka yapın
45 yaşını geçen herkes kanı sulandırıcı ilaç kullanabilir. Aspirin ve
türevleri günde 300 miligram alınabilir.
Bol bol su için. Günde 3 - 3.5 litre su içmek - özellikle 45 yaşından sonra-
inme riskini azaltan basit bir önlem.
Eğer damarsal bir hastalığınız varsa mutlaka check - up'tan geçin. Dopler,
MR görüntüleme gibi tetkikleri yaptırın, kolesterol düzeylerinizi kontrol
ettirin. Eğer şüphe varsa anjiyo yaptırın.
