odiseus
New member
Gök Türk Kağanları Listesi
Gök Türk kağanlıklarını yöneten kişilerin listesini hazırladım. Unvanların hepsini yazmadım, yalnızca en çok kullandıklarını ya da literatürde en çok bilinen biçimlerini yeğledim. Ayrıca Türkçe biçimi şimdilik bilinmeyen ve yalnızca Çincesi bilinen unvanlarda da Eski Türkçe Ḳaġan yerine günümüz Türkiye Türkçesi'ndeki biçimi Kağan'ı kullandım. Çince yazarken hem yeni Pinyin hem de eski Wade-Giles çevriyazı sistemine uygun biçimleri yazdım, vurgularını bulamadığım heceleri vurgusuz yazmak zorunda kaldım. Karakter olarak Klâsik Çince karakterleri kullandım ama okunuşlarının yazımında kullanılan program bende olmadığı ve şu anda onların eski okunuşlarının hepsine ulaşamadığım için günümüz Çincesindeki okunuşları kullanmak zorunda kaldım. Sogdça adların okunuşlarını tam bilmediğim için onları çevriyazı biçimleriyle bıraktım.
Doğu Kağanları:
1 ) Bumın İl Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 551-552.
Adı: Türkçe Bumın ya da Tümen, Çince'de Tŭmèn (Tu-men) 土門.
Unvanları: Türkçe Bumın İl Ḳaġan (yazıtlarda Bumın Ḳaġan), Sogdçada βwmyn γ'γ'n ve Çince'de Tŭmèn Yīlì Kĕhàn (Tu-men Yi-li Ko-han) 土門伊利可汗.
2 ) Yĭxījì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 552-553.
Adı: Türkçe Ḳara, Çince'de Kēluó (Ko-lo) 科羅.
Unvânı: Çince'de Yĭxījì Kĕhàn (Yi-hsi-chi Ko-han) 乙息記可汗.
3 ) Mùgān Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 553-572.
Kağan olmadan önceki unvânı: Çince'de Yāndū Sìjīn (Yen-tu Ssu-chin) 燕都俟斤 (Sìjīn 俟斤 = İrkin/Erkin).
Kağanlık unvânı: Eğer Mugan Türkçe ise Eski Türkçede sözcükler M ile başlamadığı için Buḳan Ḳaġan olması gerekir ancak Türkçede Buḳan diye bir sözcük ya da adın varlığı bilinmiyor (ancak Kırıma saldıran Gök Türk komutanının adı Yunanca kaynaklarda Boukhanos Βουχανος olarak geçiyor); Sogdça'da Mwγ'n γ'γ'n, Çincede Mùgān Kĕhàn (Mu-kan Ko-han) 木杆可汗.
4 ) Tapar/Taspar Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 572-581.
Adı: Türkçede Tapar ve Sogdçada Tspr (Taspar).
Unvânı: Sogdçada Tspr γ'γ'n ve Çincede Ta/Tuóbō Kěhàn (To-bo Ko-han) 佗鉢可汗.
5 ) Ānluó Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıl: 581.
Adı ve Unvânı: Adı Çincede Ānluó (An-lo) 菴羅 olmasına karşılık kağanlık unvânı alıp almadığı bilinmemektedir.
(İç Savaş, devlet birkaç yönetici arasında bölünür, Nevêr tarafından birleştirilir)
6 ) Işbara Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 582-587.
Adı: Sogdça Nwr (Nevêr/Ñevar/Nivar), Çincede Shètú (She-tu) / Niètú (Nie-tu) 攝圖.
Unvânı: Türkçede Işbara Ḳaġan, Sogdçada Nwr γ'γ'n ve Çincede Ĕrfú Kěhàn (Er-fu Ko-han) 爾伏可汗 ile Shābōlüè Kěhàn (Sha-po-lüe Ko-han) 沙鉢略可汗.
7 ) Baġa Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 587-588.
Kağanlık öncesi adı ve unvânı: Türkçede bir olasılıkla Çulluġ, Çincede Yèhù Chŭluóhòu (Ye-hu Chu-lo-hou) 葉護處羅侯 (Yèhù 葉護 = Yabġu).
Unvânı: Türkçe Baġa Ḳaġan, Çincede Mòhè Kěhàn (Mo-ho Ko-han) 莫賀可汗.
8 ) Dūlán Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 588-600.
Adı: Çincede Yōngyúlǘ (Yung-yü-lü) 雍虞閭.
Unvânı: Çincede Dū/Dōulán Kěhàn (Tu/Tou-lan Ko-han) 都蘭可汗.
9 ) Qĭmín Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 600-609.
Adı: Çincede Tūlì (Tu-li) 突利.
Unvânı: Çincede Yīlìdou Qĭmín Kěhàn (Yi-li-tou Chi-min Ko-han) 伊利(?)啟民可汗.
10 ) Shĭbì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 609-619.
Adı: Çincede Duōjíshì/Doují (Tuo-chi-shih/Tou-chi) 咄吉世.
Unvânı: Çincede Shĭbì Kěhàn (Shih-pi Ko-han) 始畢可汗.
11 ) Tūlì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 619-621.
Adı: Türkçede bir olasılıkla Çulluġ, Çincede Chŭluóhòu (Chu-lo-hou) 處羅侯.
Unvânı: Türkçede Yabġu Ḳaġan, Çincede Tūlì Kěhàn (Tu-li Ko-han) 突利可汗 ve Yèhù Kěhàn (Ye-hu Ko-han) 葉護可汗.
12 ) İllig Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 621-630.
Adı: Çincede Duōbì (To-bi) 咄苾.
Unvânı: Türkçede İl/İllig Ḳaġan ve Çincede Xié/Jiélì Kěhàn (Hsieh/Chieh-li Ko-han) 頡利可汗.
(630da, Táng [Tang] 唐 Sülâlesi Doğu Kağanlığını yıkar)
13 ) Dabu Kağan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 630-638.
Unvânı: Çincede Dabu Kěhàn (Ta-pu Ko-han) (?)(?)可汗.
14 ) Yugu Şad:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 638-639.
Unvânı: Çincede Yugu Shè (Yü-ku She) (?)(?)殺.
15 ) Yiminishusilipi Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 641-643. Çine yerleştirilen Gök Türk'lerin başına Táng (Tang) 唐Sülâlesince getirilmiştir.
Adı: Çincede Simo (Ssu-mo) (?)(?).
Unvânı: Çincede Yiminishusilipi Kěhàn (Yi-mi-ni-shu-ssu-li-pi Ko-han) (?)(?)(?)(?)(?)(?)(?)可汗.
16 ) Yizhu Chebi Kağan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 638/639-648/650.
Adı: Çincede Hubo (Hu-po) (?)(?).
Unvanları: Önce Çincede Chebi (Che-pi) (?)(?) iken sonradan Çincede Yizhu Chebi Kěhàn (Yi-chu Che-pi Ko-han) (?)(?)(?)(?)可汗 olarak geçen unvânı aldı.
17 ) Āshǐnà Nizek Beg Kağan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 679-680.
Adı: Sogdça-Türkçe Nizek Beg olabilir, Çincede Āshǐnà Níshúfú (A-shih-na Ni-shu-fu) 阿史那泥熟匐. Sogdça Nîzek adının Çincedeki biçimi Níshúdur (Ni-shu) 泥熟; Fú 匐 ise Türkçe Beg için kullanılmış olabilir.
18 ) Āshǐnà Fúniàn Kağan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıl: 681.
Adı: Çincede Āshǐnà Fúniàn (A-shih-na Fu-nien) 阿史那伏念.
19 ) İltiriş Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 682-691.
Adı: Türkçe Ḳutluġ, Çincede Āshĭnà Gǔduōlù (A-shih-na Ku-do-lu) 阿史那骨咄祿.
Unvanları: Türkçe Ḳutluġ Ḳaġan ve İltiriş Ḳaġan, Çincede Gǔduōlù Kěhàn (Ku-to-lu Ko-han) 骨咄祿可汗ve Xié/Jiédiēlìshī Kěhàn (Hsieh/Chieh-tie-li-shih Ko-han) 頡跌利施可汗.
20 ) Ḳapġan Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 691-716.
Kağanlıktan önceki unvânı: Türkçe Bögü ya da Beg Çor olduğuna ilişkin görüşler vardır, ben Beg Çoru daha doğru buluyorum; Çincede Mòchuò (Mo-cho) 默啜.
Unvanları: Türkçe Bögü Ḳaġan ve Ḳapġan Ḳaġan, Çincede Mòchuò Kěhàn (Mo-cho Ko-han) 默啜可汗.
21 ) İnel Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıl: 716.
Adı: Türkçe Bögü olabilir, Çincede Fújù (Fu-chü) 匐俱.
Unvânı: Türkçe İnel Ḳaġan (bir görüşe göre İni İl-Ḳaġan, ancak ben İnel görüşünü destekliyorum), Çincede Yíniè Kěhàn (Yi-nie Ko-han) 移涅可汗.
22 ) Bilge Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 716-734.
Adı: Çincede Mòjílián (Mo-chi-lien) 默棘連.
Unvânı: Türkçe Bilge Ḳaġan, Çincede Píjiā Kěhàn (Pi-chia Ko-han) 毗伽可汗.
23 ) Yīrán Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 734-740.
Unvânı: Çincede Yīrán Kěhàn (Yi-jan Ko-han) 伊然可汗.
24 ) Teŋri Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 740-741.
Unvânı: Türkçe Teŋri Ḳaġan, Çincede Cheng/Dēnglì Kěhàn (Cheng/Teng-li Ko-han) 登利可汗.
25 ) (Adı ve unvânı bilinmiyor; Bilge Ḳaġan'ın oğullarından biri)
26 ) (Adı ve unvânı bilinmiyor; Bilge Ḳaġan'ın oğullarından biri)
27 ) Ḳutluġ Yabġu:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 741-742.
Unvânı: Türkçe Ḳutluġ Yabġu, Çincede Gǔduōlù Yèhù (Ku-to-lu Ye-hu) 骨咄祿葉護.
28 ) Ozmış Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 742-744.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Türkçe Ozmış Tigin.
Kağanlık Unvânı: Türkçe Ozmış Ḳaġan (bunu Özmiş diye okuyanlar varsa da yazıtlarda Ozmış olarak yazılmıştır), Çincede Wūsūmĭshī Kěhàn (Wu-su-mi-shih Ko-han) 烏蘇米施可汗.
29 ) Báiméi Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 744-745.
Unvânı: Çincede Báiméi Kěhàn (Pai-mei Ko-han) 白眉可汗 (Ak Kaşlı Kağan) olduğuna göre Türkçede Aḳḳaş Ḳaġan olabilir ancak elimizde yazılı bir belge yok.
Batı Kağanları:
1 ) İstemi Yabġu (bağımsız değil):
Yabġuluk Yaptığı Yıllar: 552-576.
Adı: Türkçe yazıtlarda İstemi; Yunancada Silziboulos ΣΙΛΖΙΒΟΥΛΟΣ / Σιλζιβουλοσ, Dizaboulos ΔΙΖΑΒΟΥΛΟΣ / Διζαβουλοσ, Stembis ΣΤΕΜΒΙΣ / Στεμβισ, Arapçada Sincibû ﺴﻨﺠﺒﻮ ve Çincede Shìdiănmì (Shih-tien-mi) 室點蜜 / Shìdìmĭ (Shih-ti-mi) 室帝米. Yaptığımız incelemeye göre Ziboulos, Zaboulos, Cibû ve sonraki Tǒng Yabġu Kağan için kullanılan Yunanca Ziebel, Ermenice Cebu, Gürcüce Cibgu Türkçe Yabġuya denk gelmektedir. İstemi ve Stembis ise bu adın Çince çevriyazısına daha yakın durmaktadır. İlk hece olan Sil/Di/Sin/Shì Türkçe Sı sözcüğüne benzemektedir. Bu durumda, Gök Türk yazıtlarında İstemi Ḳaġan olarak geçen bu kişinin gerçek unvânı Sı Yabġu olabilir mi?
Unvanları: Türkçede İstemi Yabġu (yazıtlarda İstemi Ḳaġan), Çincede Shìdiănmì Yèhù (Shih-tien-mi Ye-hu) 室點蜜葉護.
2 ) Tardu Yabġu/Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 576-603.
Adı: Türkçede ve Sogdçada Tardu, Çincede Dátóu (Ta-tou) 達頭.
Unvanları: Türkçede Tardu Yabġu/Ḳaġan, Çincede Dátóu Kěhàn (Ta-tou Ko-han) 達頭可汗 ve Bùjiā Kěhàn (Pu-chia Ko-han) 步迦可汗.
3 ) Chŭluó Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 603-611.
Adı: Çincede Hésànà (Ho-sa-na) 曷薩那.
Unvânı: Çincede Níjuē Chŭluó Kěhàn (Ni-chüeh Chu-lo Ko-han) 泥撅處羅可汗.
4 ) Shèguì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 611-618.
Unvânı: Çincede Shèguì Kěhàn (She-kui Ko-han) 射匱可汗.
5 ) Tǒng Yabġu Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 618-630.
Unvânı: Çincede Tǒng Yèhù Kěhàn (Tung Ye-hu Ko-han) 統野護可汗.
(Bundan sonrakiler Táng [Tang] 唐 Sülâlesine bağlılar; iç savaş başlar)
6 ) Baġatur Küllüg Sìpí Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 630.
Kağanlıktan Önceki Unvanları: Çincede Mòhèduō (Mo-ho-to) 莫賀咄olan Türkçe Baġatur ve Yǎngsù Tèjìn (Yang-su Te-chin) 鞅素特靳 (Tèjìn = Tigin).
Kağanlık Unvânı: Çince'de Mòhèduō Qūlì Sìpí Kěhàn (Mo-ho-to Ch'ü-li-ssu-p'i Ko-han; Qūlì = Küllüg [Ünlü]) 莫賀咄屈利俟毗可汗, Hou Qūlìpí Kěhàn (Hou Ch'ü-li-p'i K'o-han) (?)屈利毗可汗 ya da Sì Qūlìsìpí Dūlù (Ssu Ch'ü-li-ssu-p'i Tu-lu) 俟屈利俟毗都陸.
7 ) Yĭpí Bōluó Sì Yabġu Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 630-633.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Çince'de Xi/Tielì Tèjìn (Hsi/li T'e-chin) 咥利特靳.
Kağanlık Unvânı: Çince'de Yĭpí Bōluó Sì/Lü Yèhù Kěhàn (Yi-p'i Po-lo Ssu Ye-hu Ko-han) 乙毗鉢羅肆葉護可汗.
8 ) Tarduş Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 633-634.
Adı: Sogdça Nîzek, Çincede Níshú (Ni-shu) 泥孰.
Unvânı: Türkçe Tarduş Ḳaġan, Çincede Duōluó Kěhàn (To-lo Ko-han) 咄羅可汗.
9 ) Işbara İltiriş Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 634-638.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Türkçe Toŋa Şad, Çincede Tóngé Shè (Tung-e She) 同俄殺.
Kağanlık Unvânı: Türkçe Işbara İltiriş Ḳaġan, Çincede Shābōluó Die/Xilìshī Kěhàn (Sha-po-lo Tie/Hsi-li-shih Ko-han) 沙鉢羅咥利失可汗.
(İç Savaş, kağanlık ikiye ayrılır)
10 ) Yĭpí Tarduş Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 638-642.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Çincede Yugu Shè (?)(?)殺.
Kağanlık Unvânı: Türkçe Tarduş Ḳaġan, Çincede Yĭpí Duōluó Kěhàn (Yi-pi To-lo Ko-han) 乙毗咄羅可汗.
11 ) Yiqulishi Yĭpí Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 639-640.
Unvânı: Çincede Yiqulishi Yĭpí Kěhàn (Yi-chü-li-shih Yi-pi Ko-han) (?)(?)(?)(?)乙毗可汗.
12 ) Baġatur Yĭpí Yabġu Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 640-641.
Unvânı: Çincede Mòhèduō Yĭpí Yèhù [Mo-ho-to Yi-pi Ye-hu] 莫賀咄乙毗葉護.
13 ) Yĭpí Işbara Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 641-642.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Çincede Biheduo Yèhù (Pi-ho-do Ye-hu) (?)(?)(?)葉護.
Kağanlık Unvânı: Çincede Yĭpí Shābōluó Kěhàn (Yi-pi Sha-po-lo Ko-han) 乙毗沙鉢羅可汗.
14 ) Yĭpí Shèguì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 642-649.
Unvânı: Çincede Yĭpí Shèguì Kěhàn (Yi-pi She-kui Ko-han) 乙毗射匱.
15 ) Işbara Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 651-656.
Adı: Çincede Āshǐnà Hèlǔ (A-shih-na Ho-lu) 阿史那賀魯.
Unvânı: Türkçe Işbara Ḳaġan, Çincede Shābōluó Kěhàn (Sha-po-lo Ko-han) 沙鉢羅可汗.
16 ) Xīngxīwáng Kağan ve Jìwǎngjué Kağan: Táng (Tang) 唐 Sülâlesinin atadığı kukla kağanlar. Aralarında iç savaş yaşanmıştır.
Kağanlık Yaptıkları Yıllar: 651-667.
Adları: Xīngxīwáng Kağanın adı Çincede Āshǐnà Míshe (A-shih-na Mi-she) 阿史那彌射, Jìwǎngjué Kağanın adı ise Çincede Āshǐnà Bùzhēn (A-shih-na Pu-chen) 阿史那步真.
Unvanları: Āshǐnà Míshenın unvânı Çince , Āshǐnà Bùzhēnın unvânı ise Çince Jìwǎngjué Kěhàn (Chi-wang-chüeh Ko-han) 繼往絕可汗.
17 ) Āshǐnà Yuánqìng ve Jiézhōng Shìzhŭ Kağan:
Kağanlık Yaptıkları Yıllar: 667-692.
Adları: Yuánqìng'in adı Çincede Āshǐnà Yuánqìng (A-shih-na Yüan-ching) 阿史那元慶, Jiézhōng'un adı Çincede Buli Húsèluó (Pu-li Hu-se-lo; Buli = Türkçe Böri [Kurt]) (?)(?)斛瑟羅.
Unvanları: Húsèluónun unvânı Çincede Jiézhōng Shìzhŭ Kěhàn (Chieh-chung Shih-chu Ko-han) 竭忠事主可汗.
18 ) I. On Oḳ Ḳaġan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 677-679.
Adı: Çincede Tuizi (Tui-tzu) 俀子.
Unvânı: Türkçe On Ok Ḳaġan ve Çincede Shíxìng Kěhàn (Shih-hsing Ko-han, On Boyun Kağanı) 十姓可汗.
19 ) II. On Oḳ Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 704-716.
Adı: Çincede Āshǐnà Huáidào (A-shih-na Huai-tao) 阿史那懷道.
Unvânı: Türkçe On Oḳ Ḳaġan ve Çincede Shíxìng Kěhàn (Shih-hsing Ko-han) 十姓可汗.
20 ) Āshǐnà Xiàn: Kendisi kağanlık unvânı almadığı hâlde On Okları yönetmek için Çin tarafından gönderilmiştir.
Görev Yaptığı Yıllar: 705-717.
Adı: Çincede Āshǐnà Xiàn (A-shih-na Hsien) 阿史那獻.
21 ) III. On Oḳ Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 739.
Adı: Çincede Āshǐnà Xīn (A-shih-na Hsin) 阿史那昕.
Unvânı: Türkçe On Oḳ Ḳaġan ve Çincede Shíxìng Kěhàn (Shih-hsing Ko-han) 十姓可汗.
Kürşad; 621 senesinde Çinli eşi İ-çing Katun tarafından zehirlenerek öldürülen Doğu Göktürk Devleti kağanı Çuluk Kağanın küçük oğludur. Çuluk Kağanın ölümünden sonra kardeşi Bağatur Şad, Kara Kağan adını alarak hükümdar oldu ve ağabeyinin Çinli eşi ile evlenerek Ötükendeki Türkler arasında huzursuzluğa yol açtı
Bir tarafta Çinliler, diğer yanda da Sırtarduş Bayurku, Dokuz Oğuz, Uygur gibi Türk boylarının Göktürklere başkaldırıp savaşmaları ve ayrıca İ-çing Katunun Ötükende esir durumda yaşayan Çinli azınlığa destek çıkarak bunların zenginleşmesini sağlaması sayesinde giderek zayıflayan ve kıtlık tehlikesiyle karşı karşıya kalan Türkler, 629 senesinde Çinlilerle yaptıkları savaşta tuzağa düşerek yenilince Doğu Göktürk Devleti yıkıldı.
Başta Kara Kağan ve Kürşad olmak üzere binlerce Göktürk Çinlilere esir düşerek Çinin başkenti Siganfuya götürüldüler ve orada kendilerine tahsis edilen bölgede yaşamaya mecbur edildiler.
Türkleri asimile edebilmek amacıyla Göktürk soylularını hassa ordusunda subay olarak görevlendiren Çinlilerin bu taktiği bir işe yaramamış, Türkler bağımsızlıklarına kavuşup yeniden devlet kurmak amacıyla fırsat kollamaya başlamışlardır. Kürşad da Çin hükümdarının ordusunda subay durumundadır fakat kılıcını milletinin özgürlüğü için çekeceği günü beklemektedir.
Esaretin beşinci yılında Kara Kağan kahrından ölür. Esaretin onuncu yılında, yani 639 senesinde, Bozkurt soyunun en büyüğü konumundaki Kürşad durumun iyice kötüye gittiğini görerek kırk çerisi ile birlikte ihtilal yapmaya karar verir.
Geceleri kılık değiştirerek Siganfu sokaklarında tek başına dolaşma adeti olan Çin hükümdarı Tay-tsungu yakalayarak rehin almaya ve bu sayede Çin sarayına girerek orada bulunan Kürşadın ağabeyinin oğlu Urku Tigini kurtarıp, toplayabildikleri kadar Türk ile birlikte Ötükene giderek tekrar devlet kurmaya, Urku Tigini de kağan ilan etmeye karar verirler. Bu uğraşta başarılı olurlarsa budun kurtulacak, başaramazlarsa da dökülecek kanları geride kalanlara ödevlerini hatırlatacaktır.
Fakat ihtilal için harekete geçtikleri gece sağanak halinde yağan yağmur yüzünden Çin hükümdarı sarayından dışarı çıkmaz. İhtilali ertelemenin sakıncalı olacağını düşünen Kürşad, kırk çerisiyle birlikte Çin sarayına yürür, amacı sarayı basarak hükümdarı esir almaktır. Bardaktan boşanırcasına yağan yağmurun altında yüce dileğe doğru yürüyen kırkbir Türk yiğidi sarayın kapısına vardıkları anda cenk başlar. Yüzlerce Çinli askeri öldürürler ama binlercesi üzerlerine saldırmaya devam eder. Göktürklerin bir kısmı sarayın içinde savaşırken şehit olur, sağ kalanlar ise Kür Şadın önderliğinde saraydan çıkarak Vey ırmağına doğru ilerlerler, niyetleri ırmağı geçerek Ötükene doğru at koşturmaktır. Ama sağanak halinde yağan yağmur yüzünden yükselen sular köprüyü sürükleyip götürdüğü için karşıya geçemezler ve peşlerinden gelen Çin ordusu ile son kez cenke tutuşurlar. Binlerce Çinli askere karşı savaşan bir avuç Türk yiğidi peş peşe uçmağa varırlar. Sadece Kürşad sağ kalmıştır, tek başına Çin hükümdarlığına karşı savaşmaktadır. En sonunda O da şehit olur fakat elinde kılıcıyla atının üzerinde durmaktadır, öldüğü halde yere düşmemiştir Kürşad ölmüş fakat yenilmemiştir Kürşad ve kırk çerisinin yaptıkları ihtilalden sonra korkuya kapılan Çinliler, Siganfudaki bütün esir Göktürkleri mecburen serbest bırakırlar. Göktürkler kırküç yıl boyunca dağınık bir şekilde yaşarlar, bazı Göktürk soyluları yeniden devlet kurma girişiminde bulunsalar dahi başarılı olamazlar Fakat 682 senesinde Bozkurt başlı sancak tekrar kaldırılır ve Kutluk Şad (İlteriş Kağan) ile Bilge Tonyukuk İkinci Göktürk Devletini kurarlar
ÜSTTE MAVİ GÖK ÇÖKMEDİKÇE,
ALTTA YAĞIZ YER DELİNMEDİKÇE,
SENİN İLİNİ VE TÖRENİ, KİM BOZABİLİR ?
EY TÜRK ! TİTRE VE KENDİNE DÖN !!!!
Alıntıdır
Gök Türk kağanlıklarını yöneten kişilerin listesini hazırladım. Unvanların hepsini yazmadım, yalnızca en çok kullandıklarını ya da literatürde en çok bilinen biçimlerini yeğledim. Ayrıca Türkçe biçimi şimdilik bilinmeyen ve yalnızca Çincesi bilinen unvanlarda da Eski Türkçe Ḳaġan yerine günümüz Türkiye Türkçesi'ndeki biçimi Kağan'ı kullandım. Çince yazarken hem yeni Pinyin hem de eski Wade-Giles çevriyazı sistemine uygun biçimleri yazdım, vurgularını bulamadığım heceleri vurgusuz yazmak zorunda kaldım. Karakter olarak Klâsik Çince karakterleri kullandım ama okunuşlarının yazımında kullanılan program bende olmadığı ve şu anda onların eski okunuşlarının hepsine ulaşamadığım için günümüz Çincesindeki okunuşları kullanmak zorunda kaldım. Sogdça adların okunuşlarını tam bilmediğim için onları çevriyazı biçimleriyle bıraktım.
Doğu Kağanları:
1 ) Bumın İl Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 551-552.
Adı: Türkçe Bumın ya da Tümen, Çince'de Tŭmèn (Tu-men) 土門.
Unvanları: Türkçe Bumın İl Ḳaġan (yazıtlarda Bumın Ḳaġan), Sogdçada βwmyn γ'γ'n ve Çince'de Tŭmèn Yīlì Kĕhàn (Tu-men Yi-li Ko-han) 土門伊利可汗.
2 ) Yĭxījì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 552-553.
Adı: Türkçe Ḳara, Çince'de Kēluó (Ko-lo) 科羅.
Unvânı: Çince'de Yĭxījì Kĕhàn (Yi-hsi-chi Ko-han) 乙息記可汗.
3 ) Mùgān Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 553-572.
Kağan olmadan önceki unvânı: Çince'de Yāndū Sìjīn (Yen-tu Ssu-chin) 燕都俟斤 (Sìjīn 俟斤 = İrkin/Erkin).
Kağanlık unvânı: Eğer Mugan Türkçe ise Eski Türkçede sözcükler M ile başlamadığı için Buḳan Ḳaġan olması gerekir ancak Türkçede Buḳan diye bir sözcük ya da adın varlığı bilinmiyor (ancak Kırıma saldıran Gök Türk komutanının adı Yunanca kaynaklarda Boukhanos Βουχανος olarak geçiyor); Sogdça'da Mwγ'n γ'γ'n, Çincede Mùgān Kĕhàn (Mu-kan Ko-han) 木杆可汗.
4 ) Tapar/Taspar Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 572-581.
Adı: Türkçede Tapar ve Sogdçada Tspr (Taspar).
Unvânı: Sogdçada Tspr γ'γ'n ve Çincede Ta/Tuóbō Kěhàn (To-bo Ko-han) 佗鉢可汗.
5 ) Ānluó Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıl: 581.
Adı ve Unvânı: Adı Çincede Ānluó (An-lo) 菴羅 olmasına karşılık kağanlık unvânı alıp almadığı bilinmemektedir.
(İç Savaş, devlet birkaç yönetici arasında bölünür, Nevêr tarafından birleştirilir)
6 ) Işbara Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 582-587.
Adı: Sogdça Nwr (Nevêr/Ñevar/Nivar), Çincede Shètú (She-tu) / Niètú (Nie-tu) 攝圖.
Unvânı: Türkçede Işbara Ḳaġan, Sogdçada Nwr γ'γ'n ve Çincede Ĕrfú Kěhàn (Er-fu Ko-han) 爾伏可汗 ile Shābōlüè Kěhàn (Sha-po-lüe Ko-han) 沙鉢略可汗.
7 ) Baġa Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 587-588.
Kağanlık öncesi adı ve unvânı: Türkçede bir olasılıkla Çulluġ, Çincede Yèhù Chŭluóhòu (Ye-hu Chu-lo-hou) 葉護處羅侯 (Yèhù 葉護 = Yabġu).
Unvânı: Türkçe Baġa Ḳaġan, Çincede Mòhè Kěhàn (Mo-ho Ko-han) 莫賀可汗.
8 ) Dūlán Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 588-600.
Adı: Çincede Yōngyúlǘ (Yung-yü-lü) 雍虞閭.
Unvânı: Çincede Dū/Dōulán Kěhàn (Tu/Tou-lan Ko-han) 都蘭可汗.
9 ) Qĭmín Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 600-609.
Adı: Çincede Tūlì (Tu-li) 突利.
Unvânı: Çincede Yīlìdou Qĭmín Kěhàn (Yi-li-tou Chi-min Ko-han) 伊利(?)啟民可汗.
10 ) Shĭbì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 609-619.
Adı: Çincede Duōjíshì/Doují (Tuo-chi-shih/Tou-chi) 咄吉世.
Unvânı: Çincede Shĭbì Kěhàn (Shih-pi Ko-han) 始畢可汗.
11 ) Tūlì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 619-621.
Adı: Türkçede bir olasılıkla Çulluġ, Çincede Chŭluóhòu (Chu-lo-hou) 處羅侯.
Unvânı: Türkçede Yabġu Ḳaġan, Çincede Tūlì Kěhàn (Tu-li Ko-han) 突利可汗 ve Yèhù Kěhàn (Ye-hu Ko-han) 葉護可汗.
12 ) İllig Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 621-630.
Adı: Çincede Duōbì (To-bi) 咄苾.
Unvânı: Türkçede İl/İllig Ḳaġan ve Çincede Xié/Jiélì Kěhàn (Hsieh/Chieh-li Ko-han) 頡利可汗.
(630da, Táng [Tang] 唐 Sülâlesi Doğu Kağanlığını yıkar)
13 ) Dabu Kağan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 630-638.
Unvânı: Çincede Dabu Kěhàn (Ta-pu Ko-han) (?)(?)可汗.
14 ) Yugu Şad:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 638-639.
Unvânı: Çincede Yugu Shè (Yü-ku She) (?)(?)殺.
15 ) Yiminishusilipi Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 641-643. Çine yerleştirilen Gök Türk'lerin başına Táng (Tang) 唐Sülâlesince getirilmiştir.
Adı: Çincede Simo (Ssu-mo) (?)(?).
Unvânı: Çincede Yiminishusilipi Kěhàn (Yi-mi-ni-shu-ssu-li-pi Ko-han) (?)(?)(?)(?)(?)(?)(?)可汗.
16 ) Yizhu Chebi Kağan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 638/639-648/650.
Adı: Çincede Hubo (Hu-po) (?)(?).
Unvanları: Önce Çincede Chebi (Che-pi) (?)(?) iken sonradan Çincede Yizhu Chebi Kěhàn (Yi-chu Che-pi Ko-han) (?)(?)(?)(?)可汗 olarak geçen unvânı aldı.
17 ) Āshǐnà Nizek Beg Kağan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 679-680.
Adı: Sogdça-Türkçe Nizek Beg olabilir, Çincede Āshǐnà Níshúfú (A-shih-na Ni-shu-fu) 阿史那泥熟匐. Sogdça Nîzek adının Çincedeki biçimi Níshúdur (Ni-shu) 泥熟; Fú 匐 ise Türkçe Beg için kullanılmış olabilir.
18 ) Āshǐnà Fúniàn Kağan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıl: 681.
Adı: Çincede Āshǐnà Fúniàn (A-shih-na Fu-nien) 阿史那伏念.
19 ) İltiriş Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 682-691.
Adı: Türkçe Ḳutluġ, Çincede Āshĭnà Gǔduōlù (A-shih-na Ku-do-lu) 阿史那骨咄祿.
Unvanları: Türkçe Ḳutluġ Ḳaġan ve İltiriş Ḳaġan, Çincede Gǔduōlù Kěhàn (Ku-to-lu Ko-han) 骨咄祿可汗ve Xié/Jiédiēlìshī Kěhàn (Hsieh/Chieh-tie-li-shih Ko-han) 頡跌利施可汗.
20 ) Ḳapġan Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 691-716.
Kağanlıktan önceki unvânı: Türkçe Bögü ya da Beg Çor olduğuna ilişkin görüşler vardır, ben Beg Çoru daha doğru buluyorum; Çincede Mòchuò (Mo-cho) 默啜.
Unvanları: Türkçe Bögü Ḳaġan ve Ḳapġan Ḳaġan, Çincede Mòchuò Kěhàn (Mo-cho Ko-han) 默啜可汗.
21 ) İnel Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıl: 716.
Adı: Türkçe Bögü olabilir, Çincede Fújù (Fu-chü) 匐俱.
Unvânı: Türkçe İnel Ḳaġan (bir görüşe göre İni İl-Ḳaġan, ancak ben İnel görüşünü destekliyorum), Çincede Yíniè Kěhàn (Yi-nie Ko-han) 移涅可汗.
22 ) Bilge Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 716-734.
Adı: Çincede Mòjílián (Mo-chi-lien) 默棘連.
Unvânı: Türkçe Bilge Ḳaġan, Çincede Píjiā Kěhàn (Pi-chia Ko-han) 毗伽可汗.
23 ) Yīrán Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 734-740.
Unvânı: Çincede Yīrán Kěhàn (Yi-jan Ko-han) 伊然可汗.
24 ) Teŋri Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 740-741.
Unvânı: Türkçe Teŋri Ḳaġan, Çincede Cheng/Dēnglì Kěhàn (Cheng/Teng-li Ko-han) 登利可汗.
25 ) (Adı ve unvânı bilinmiyor; Bilge Ḳaġan'ın oğullarından biri)
26 ) (Adı ve unvânı bilinmiyor; Bilge Ḳaġan'ın oğullarından biri)
27 ) Ḳutluġ Yabġu:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 741-742.
Unvânı: Türkçe Ḳutluġ Yabġu, Çincede Gǔduōlù Yèhù (Ku-to-lu Ye-hu) 骨咄祿葉護.
28 ) Ozmış Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 742-744.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Türkçe Ozmış Tigin.
Kağanlık Unvânı: Türkçe Ozmış Ḳaġan (bunu Özmiş diye okuyanlar varsa da yazıtlarda Ozmış olarak yazılmıştır), Çincede Wūsūmĭshī Kěhàn (Wu-su-mi-shih Ko-han) 烏蘇米施可汗.
29 ) Báiméi Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 744-745.
Unvânı: Çincede Báiméi Kěhàn (Pai-mei Ko-han) 白眉可汗 (Ak Kaşlı Kağan) olduğuna göre Türkçede Aḳḳaş Ḳaġan olabilir ancak elimizde yazılı bir belge yok.
Batı Kağanları:
1 ) İstemi Yabġu (bağımsız değil):
Yabġuluk Yaptığı Yıllar: 552-576.
Adı: Türkçe yazıtlarda İstemi; Yunancada Silziboulos ΣΙΛΖΙΒΟΥΛΟΣ / Σιλζιβουλοσ, Dizaboulos ΔΙΖΑΒΟΥΛΟΣ / Διζαβουλοσ, Stembis ΣΤΕΜΒΙΣ / Στεμβισ, Arapçada Sincibû ﺴﻨﺠﺒﻮ ve Çincede Shìdiănmì (Shih-tien-mi) 室點蜜 / Shìdìmĭ (Shih-ti-mi) 室帝米. Yaptığımız incelemeye göre Ziboulos, Zaboulos, Cibû ve sonraki Tǒng Yabġu Kağan için kullanılan Yunanca Ziebel, Ermenice Cebu, Gürcüce Cibgu Türkçe Yabġuya denk gelmektedir. İstemi ve Stembis ise bu adın Çince çevriyazısına daha yakın durmaktadır. İlk hece olan Sil/Di/Sin/Shì Türkçe Sı sözcüğüne benzemektedir. Bu durumda, Gök Türk yazıtlarında İstemi Ḳaġan olarak geçen bu kişinin gerçek unvânı Sı Yabġu olabilir mi?
Unvanları: Türkçede İstemi Yabġu (yazıtlarda İstemi Ḳaġan), Çincede Shìdiănmì Yèhù (Shih-tien-mi Ye-hu) 室點蜜葉護.
2 ) Tardu Yabġu/Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 576-603.
Adı: Türkçede ve Sogdçada Tardu, Çincede Dátóu (Ta-tou) 達頭.
Unvanları: Türkçede Tardu Yabġu/Ḳaġan, Çincede Dátóu Kěhàn (Ta-tou Ko-han) 達頭可汗 ve Bùjiā Kěhàn (Pu-chia Ko-han) 步迦可汗.
3 ) Chŭluó Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 603-611.
Adı: Çincede Hésànà (Ho-sa-na) 曷薩那.
Unvânı: Çincede Níjuē Chŭluó Kěhàn (Ni-chüeh Chu-lo Ko-han) 泥撅處羅可汗.
4 ) Shèguì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 611-618.
Unvânı: Çincede Shèguì Kěhàn (She-kui Ko-han) 射匱可汗.
5 ) Tǒng Yabġu Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 618-630.
Unvânı: Çincede Tǒng Yèhù Kěhàn (Tung Ye-hu Ko-han) 統野護可汗.
(Bundan sonrakiler Táng [Tang] 唐 Sülâlesine bağlılar; iç savaş başlar)
6 ) Baġatur Küllüg Sìpí Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 630.
Kağanlıktan Önceki Unvanları: Çincede Mòhèduō (Mo-ho-to) 莫賀咄olan Türkçe Baġatur ve Yǎngsù Tèjìn (Yang-su Te-chin) 鞅素特靳 (Tèjìn = Tigin).
Kağanlık Unvânı: Çince'de Mòhèduō Qūlì Sìpí Kěhàn (Mo-ho-to Ch'ü-li-ssu-p'i Ko-han; Qūlì = Küllüg [Ünlü]) 莫賀咄屈利俟毗可汗, Hou Qūlìpí Kěhàn (Hou Ch'ü-li-p'i K'o-han) (?)屈利毗可汗 ya da Sì Qūlìsìpí Dūlù (Ssu Ch'ü-li-ssu-p'i Tu-lu) 俟屈利俟毗都陸.
7 ) Yĭpí Bōluó Sì Yabġu Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 630-633.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Çince'de Xi/Tielì Tèjìn (Hsi/li T'e-chin) 咥利特靳.
Kağanlık Unvânı: Çince'de Yĭpí Bōluó Sì/Lü Yèhù Kěhàn (Yi-p'i Po-lo Ssu Ye-hu Ko-han) 乙毗鉢羅肆葉護可汗.
8 ) Tarduş Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 633-634.
Adı: Sogdça Nîzek, Çincede Níshú (Ni-shu) 泥孰.
Unvânı: Türkçe Tarduş Ḳaġan, Çincede Duōluó Kěhàn (To-lo Ko-han) 咄羅可汗.
9 ) Işbara İltiriş Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 634-638.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Türkçe Toŋa Şad, Çincede Tóngé Shè (Tung-e She) 同俄殺.
Kağanlık Unvânı: Türkçe Işbara İltiriş Ḳaġan, Çincede Shābōluó Die/Xilìshī Kěhàn (Sha-po-lo Tie/Hsi-li-shih Ko-han) 沙鉢羅咥利失可汗.
(İç Savaş, kağanlık ikiye ayrılır)
10 ) Yĭpí Tarduş Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 638-642.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Çincede Yugu Shè (?)(?)殺.
Kağanlık Unvânı: Türkçe Tarduş Ḳaġan, Çincede Yĭpí Duōluó Kěhàn (Yi-pi To-lo Ko-han) 乙毗咄羅可汗.
11 ) Yiqulishi Yĭpí Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 639-640.
Unvânı: Çincede Yiqulishi Yĭpí Kěhàn (Yi-chü-li-shih Yi-pi Ko-han) (?)(?)(?)(?)乙毗可汗.
12 ) Baġatur Yĭpí Yabġu Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 640-641.
Unvânı: Çincede Mòhèduō Yĭpí Yèhù [Mo-ho-to Yi-pi Ye-hu] 莫賀咄乙毗葉護.
13 ) Yĭpí Işbara Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 641-642.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Çincede Biheduo Yèhù (Pi-ho-do Ye-hu) (?)(?)(?)葉護.
Kağanlık Unvânı: Çincede Yĭpí Shābōluó Kěhàn (Yi-pi Sha-po-lo Ko-han) 乙毗沙鉢羅可汗.
14 ) Yĭpí Shèguì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 642-649.
Unvânı: Çincede Yĭpí Shèguì Kěhàn (Yi-pi She-kui Ko-han) 乙毗射匱.
15 ) Işbara Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 651-656.
Adı: Çincede Āshǐnà Hèlǔ (A-shih-na Ho-lu) 阿史那賀魯.
Unvânı: Türkçe Işbara Ḳaġan, Çincede Shābōluó Kěhàn (Sha-po-lo Ko-han) 沙鉢羅可汗.
16 ) Xīngxīwáng Kağan ve Jìwǎngjué Kağan: Táng (Tang) 唐 Sülâlesinin atadığı kukla kağanlar. Aralarında iç savaş yaşanmıştır.
Kağanlık Yaptıkları Yıllar: 651-667.
Adları: Xīngxīwáng Kağanın adı Çincede Āshǐnà Míshe (A-shih-na Mi-she) 阿史那彌射, Jìwǎngjué Kağanın adı ise Çincede Āshǐnà Bùzhēn (A-shih-na Pu-chen) 阿史那步真.
Unvanları: Āshǐnà Míshenın unvânı Çince , Āshǐnà Bùzhēnın unvânı ise Çince Jìwǎngjué Kěhàn (Chi-wang-chüeh Ko-han) 繼往絕可汗.
17 ) Āshǐnà Yuánqìng ve Jiézhōng Shìzhŭ Kağan:
Kağanlık Yaptıkları Yıllar: 667-692.
Adları: Yuánqìng'in adı Çincede Āshǐnà Yuánqìng (A-shih-na Yüan-ching) 阿史那元慶, Jiézhōng'un adı Çincede Buli Húsèluó (Pu-li Hu-se-lo; Buli = Türkçe Böri [Kurt]) (?)(?)斛瑟羅.
Unvanları: Húsèluónun unvânı Çincede Jiézhōng Shìzhŭ Kěhàn (Chieh-chung Shih-chu Ko-han) 竭忠事主可汗.
18 ) I. On Oḳ Ḳaġan (âsî):
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 677-679.
Adı: Çincede Tuizi (Tui-tzu) 俀子.
Unvânı: Türkçe On Ok Ḳaġan ve Çincede Shíxìng Kěhàn (Shih-hsing Ko-han, On Boyun Kağanı) 十姓可汗.
19 ) II. On Oḳ Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 704-716.
Adı: Çincede Āshǐnà Huáidào (A-shih-na Huai-tao) 阿史那懷道.
Unvânı: Türkçe On Oḳ Ḳaġan ve Çincede Shíxìng Kěhàn (Shih-hsing Ko-han) 十姓可汗.
20 ) Āshǐnà Xiàn: Kendisi kağanlık unvânı almadığı hâlde On Okları yönetmek için Çin tarafından gönderilmiştir.
Görev Yaptığı Yıllar: 705-717.
Adı: Çincede Āshǐnà Xiàn (A-shih-na Hsien) 阿史那獻.
21 ) III. On Oḳ Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 739.
Adı: Çincede Āshǐnà Xīn (A-shih-na Hsin) 阿史那昕.
Unvânı: Türkçe On Oḳ Ḳaġan ve Çincede Shíxìng Kěhàn (Shih-hsing Ko-han) 十姓可汗.
Kürşad; 621 senesinde Çinli eşi İ-çing Katun tarafından zehirlenerek öldürülen Doğu Göktürk Devleti kağanı Çuluk Kağanın küçük oğludur. Çuluk Kağanın ölümünden sonra kardeşi Bağatur Şad, Kara Kağan adını alarak hükümdar oldu ve ağabeyinin Çinli eşi ile evlenerek Ötükendeki Türkler arasında huzursuzluğa yol açtı
Bir tarafta Çinliler, diğer yanda da Sırtarduş Bayurku, Dokuz Oğuz, Uygur gibi Türk boylarının Göktürklere başkaldırıp savaşmaları ve ayrıca İ-çing Katunun Ötükende esir durumda yaşayan Çinli azınlığa destek çıkarak bunların zenginleşmesini sağlaması sayesinde giderek zayıflayan ve kıtlık tehlikesiyle karşı karşıya kalan Türkler, 629 senesinde Çinlilerle yaptıkları savaşta tuzağa düşerek yenilince Doğu Göktürk Devleti yıkıldı.
Başta Kara Kağan ve Kürşad olmak üzere binlerce Göktürk Çinlilere esir düşerek Çinin başkenti Siganfuya götürüldüler ve orada kendilerine tahsis edilen bölgede yaşamaya mecbur edildiler.
Türkleri asimile edebilmek amacıyla Göktürk soylularını hassa ordusunda subay olarak görevlendiren Çinlilerin bu taktiği bir işe yaramamış, Türkler bağımsızlıklarına kavuşup yeniden devlet kurmak amacıyla fırsat kollamaya başlamışlardır. Kürşad da Çin hükümdarının ordusunda subay durumundadır fakat kılıcını milletinin özgürlüğü için çekeceği günü beklemektedir.
Esaretin beşinci yılında Kara Kağan kahrından ölür. Esaretin onuncu yılında, yani 639 senesinde, Bozkurt soyunun en büyüğü konumundaki Kürşad durumun iyice kötüye gittiğini görerek kırk çerisi ile birlikte ihtilal yapmaya karar verir.
Geceleri kılık değiştirerek Siganfu sokaklarında tek başına dolaşma adeti olan Çin hükümdarı Tay-tsungu yakalayarak rehin almaya ve bu sayede Çin sarayına girerek orada bulunan Kürşadın ağabeyinin oğlu Urku Tigini kurtarıp, toplayabildikleri kadar Türk ile birlikte Ötükene giderek tekrar devlet kurmaya, Urku Tigini de kağan ilan etmeye karar verirler. Bu uğraşta başarılı olurlarsa budun kurtulacak, başaramazlarsa da dökülecek kanları geride kalanlara ödevlerini hatırlatacaktır.
Fakat ihtilal için harekete geçtikleri gece sağanak halinde yağan yağmur yüzünden Çin hükümdarı sarayından dışarı çıkmaz. İhtilali ertelemenin sakıncalı olacağını düşünen Kürşad, kırk çerisiyle birlikte Çin sarayına yürür, amacı sarayı basarak hükümdarı esir almaktır. Bardaktan boşanırcasına yağan yağmurun altında yüce dileğe doğru yürüyen kırkbir Türk yiğidi sarayın kapısına vardıkları anda cenk başlar. Yüzlerce Çinli askeri öldürürler ama binlercesi üzerlerine saldırmaya devam eder. Göktürklerin bir kısmı sarayın içinde savaşırken şehit olur, sağ kalanlar ise Kür Şadın önderliğinde saraydan çıkarak Vey ırmağına doğru ilerlerler, niyetleri ırmağı geçerek Ötükene doğru at koşturmaktır. Ama sağanak halinde yağan yağmur yüzünden yükselen sular köprüyü sürükleyip götürdüğü için karşıya geçemezler ve peşlerinden gelen Çin ordusu ile son kez cenke tutuşurlar. Binlerce Çinli askere karşı savaşan bir avuç Türk yiğidi peş peşe uçmağa varırlar. Sadece Kürşad sağ kalmıştır, tek başına Çin hükümdarlığına karşı savaşmaktadır. En sonunda O da şehit olur fakat elinde kılıcıyla atının üzerinde durmaktadır, öldüğü halde yere düşmemiştir Kürşad ölmüş fakat yenilmemiştir Kürşad ve kırk çerisinin yaptıkları ihtilalden sonra korkuya kapılan Çinliler, Siganfudaki bütün esir Göktürkleri mecburen serbest bırakırlar. Göktürkler kırküç yıl boyunca dağınık bir şekilde yaşarlar, bazı Göktürk soyluları yeniden devlet kurma girişiminde bulunsalar dahi başarılı olamazlar Fakat 682 senesinde Bozkurt başlı sancak tekrar kaldırılır ve Kutluk Şad (İlteriş Kağan) ile Bilge Tonyukuk İkinci Göktürk Devletini kurarlar
ÜSTTE MAVİ GÖK ÇÖKMEDİKÇE,
ALTTA YAĞIZ YER DELİNMEDİKÇE,
SENİN İLİNİ VE TÖRENİ, KİM BOZABİLİR ?
EY TÜRK ! TİTRE VE KENDİNE DÖN !!!!
Alıntıdır
