SevencLoves
Altın Üye
Nikolay Gavriloviç Mileski Spafariy adi ile taninan sarkiyatçi ve elçi, Romen asilli Nicolaie Milescu (1636-1703) Rus çari Aleksi Mihayloviç'in elçisi olarak Çin Imparatoru K'ang Hsi'nin sarayina giderken, 1675 yilinin yaz aylarinda, Yenisey nehrinin kanyonunda, simdilerde pek iyi görünmeyen kaya yazitlarini görüms ve tasvir etmistir.
Çar Büyük Petro'nun müsaviri olan Milescu'nun bu kesifleri, Semen Ul'yanoviç Remezov (1642-1720?)'a kaynak olmus, Remezov 1697'de yayimladigi Sibirya atlasi'nda Spafariy'den ögrendigi bilgileri kullanmis ve Isveçli bilginlere "Rusya'daki Runik taslar" diyerek Yenisey anitlarini haber vermistir (bk. "S. U. Remezov", Bolsaya Sovyetskaya Entsiklopediya, XXXVI, 1955, s. 350).
XVIII. yüzyil
Daniel Gottleb Messerchmidt (1685-1735), 1721 ve 1722 yillarinda Philipp Johann von Tabbert-Strahlenberg'le birlikte yukari Yenisey'de Uybat nehrinin kiyisinda, 1721'de Uybat-III (E 32) ve 1722'de Uybat-I (E 30) ve bunlardan baska simdi kayip olan E 121 (bk. D. D. Vasilyev, Korpus..., s. 45) anitlarini bulmustur. Bunlarin yaninda E 76 da Messerschmidt tarafindan bulunmustur.
Philipp Johann von Tabbert Strahlenberg (1676-1747), 1721 ve 1722 yillarinda, Daniel Gottlieb Messerchmidt ile birlikte, Yenisey'in solunda, Erba ve Tes nehirlerinin arasindaki kiyalarda Tuba-III (E 37)'ü buldu.
Messerschmidt ile Strahlenberg'in buldugu bu anitlar, 1730'da Stockholm'de Philipp Johann von Tabbert-Strahlenberg tarafindan Das Nord- und Ostliche Theil von Europa und Asia adli meshur eserindeki V-A (E 32); V-D (E 76) ve XII. Levhalarda yayimlandi.
Peter Simonoviç Pallas (1741-1811), 1793 yilinda yayimladigi "Von einer in Siberien gefundenen unbekannten Steinschrift" (Neue nördliche Beytrage zur physikalischen und geographischen Erd- und Völkerbeschreibung, Naturgeschichte und Oekonomie, V, SPb. 1793, s. 237-245) adli makalesinde Oznaçennaya (E 25) anitini tanitti. Keza Uybat-IV (E 33) ve Uybat-V (E 34) de 1793'de P. S. Pallas tarafindan bulundu.
XIX. yüzyil
Grigoriy Ivanoviç Spasskiy (1783-1864), 1818'de SPb.'da yayimladigi "Drevnosti Sibiri (s prilojeniyem al'boma)", (Sibirkiy Vestnik) adli makalesinde, daha önce Pallas ve Strahlenberg tarafnidan bulunan Yenisey anitlarinin resimlerini nesretti. Tablo II-5 (E 34), Tablo II-2-3 (E 33); Tablo III-5 (E 25).
Spasskiy'in bu eseri kont N. P. Rumyantsev'in emri üzerine Rus Akademisyen F. I. Krug tarafindan Latinceye tercüme edildi: Inscriptiones Sibiricae: de antiquis quibusdam sculpturis et Inscriptionibus in Siberia repertis. Scripsit Gregorius Spassk, Petrepoli 1822.
Abel Remusat (1788-1832), bu Latince tercümenin fransizca özetini Journal des Savants, 1822, Kasim, s. 595-602'de yapmistir.
Henirich Julius Klaproth (1783-1835) da "Sur quelques antiquites de la Siberie" (Journal Asiatique, II, 1823) adli makalesinde ve Memories relatifs a l'Asie (Paris 1824) adli eserinin 157-171. sahifelerinde konu ile ilgili çesitli degerlendirmelerde bulunmustur.
Matthaias Aleksander Castren (1813-1852), 1847 yilinda Yenisey nehrinin bati yakasinda Tuba-I (E 35) anitini bulmustur. Yine Castren, daha önce Pallas tarafindan bulunan Oznaçennaya (E 25) "Küç Köl Totok Bengüsi" ile Uybat-V (E 34) ü tekrar bulmustur. Çastren, Uybat-VIII (E 132)'den de bahsetmektedir (Bk. M. A. Castren, Nordische Reisen und Forschungen, SPb. 1856, s. 363).
Minusinsk bölgesi valisi N. A. Kostrov, 1857 yilinda Abakan'in sol kiyisinda, koybal bozkirinda Açura (E 26) anitini;
E. F. Korçakov adli Hakas asilli bir köylü de, 1878'de Abakan'in sag tarafinda Altin Göl'ün kiyisinda altin Köl I-II (E 28; E 29) anitlarini buldu.
Bunlari arkeolog Aleksandr Vasil'yeviç Adrianov (1854-1921)'un 1879 yilinda buldugu Kemçik Kaya basi / Kaya uçi (E 25) aniti takip eder.
N. A. Kostrov, Yenisey nehrinin sol tarafindaki Oya nehri civarinda Oya (E 27) anitini buldu.
Bu anitlarin bulunmasini Uybat-II (E 31)'yi 1885 yilinda Petr Evdokimoviç Kuznetsov-Krasnoyarskiy'in; Tuba-II (E 36)'yi 1885 yilinda Ivan Timofeyeviç Savenkov'un; Ak-yus (E 38'ü, 1887 yilinda Ivan Timofeyeviç Savenkov'un; Ak-yüs (E 38)'ü, 1887 yilinda Proskuryakov'un bulmalari takip eder.
Böylece henüz alfabesi çözülmemis 15 anit ile yazitlari, ilim aleminde taninmis oluyordu.
Yenisey nehri ve kollari civarinda birçok eski eserin bulunmasi Minusinsk sehrinde bir müze açilmasina sebep olmus ve civarda bulunan arkeolojik eserler, Minusinsk N. M. Martiyanov Müzesine getirildikçe müze zenginlesmeye baslamistir.
Çar Büyük Petro'nun müsaviri olan Milescu'nun bu kesifleri, Semen Ul'yanoviç Remezov (1642-1720?)'a kaynak olmus, Remezov 1697'de yayimladigi Sibirya atlasi'nda Spafariy'den ögrendigi bilgileri kullanmis ve Isveçli bilginlere "Rusya'daki Runik taslar" diyerek Yenisey anitlarini haber vermistir (bk. "S. U. Remezov", Bolsaya Sovyetskaya Entsiklopediya, XXXVI, 1955, s. 350).
XVIII. yüzyil
Daniel Gottleb Messerchmidt (1685-1735), 1721 ve 1722 yillarinda Philipp Johann von Tabbert-Strahlenberg'le birlikte yukari Yenisey'de Uybat nehrinin kiyisinda, 1721'de Uybat-III (E 32) ve 1722'de Uybat-I (E 30) ve bunlardan baska simdi kayip olan E 121 (bk. D. D. Vasilyev, Korpus..., s. 45) anitlarini bulmustur. Bunlarin yaninda E 76 da Messerschmidt tarafindan bulunmustur.
Philipp Johann von Tabbert Strahlenberg (1676-1747), 1721 ve 1722 yillarinda, Daniel Gottlieb Messerchmidt ile birlikte, Yenisey'in solunda, Erba ve Tes nehirlerinin arasindaki kiyalarda Tuba-III (E 37)'ü buldu.
Messerschmidt ile Strahlenberg'in buldugu bu anitlar, 1730'da Stockholm'de Philipp Johann von Tabbert-Strahlenberg tarafindan Das Nord- und Ostliche Theil von Europa und Asia adli meshur eserindeki V-A (E 32); V-D (E 76) ve XII. Levhalarda yayimlandi.
Peter Simonoviç Pallas (1741-1811), 1793 yilinda yayimladigi "Von einer in Siberien gefundenen unbekannten Steinschrift" (Neue nördliche Beytrage zur physikalischen und geographischen Erd- und Völkerbeschreibung, Naturgeschichte und Oekonomie, V, SPb. 1793, s. 237-245) adli makalesinde Oznaçennaya (E 25) anitini tanitti. Keza Uybat-IV (E 33) ve Uybat-V (E 34) de 1793'de P. S. Pallas tarafindan bulundu.
XIX. yüzyil
Grigoriy Ivanoviç Spasskiy (1783-1864), 1818'de SPb.'da yayimladigi "Drevnosti Sibiri (s prilojeniyem al'boma)", (Sibirkiy Vestnik) adli makalesinde, daha önce Pallas ve Strahlenberg tarafnidan bulunan Yenisey anitlarinin resimlerini nesretti. Tablo II-5 (E 34), Tablo II-2-3 (E 33); Tablo III-5 (E 25).
Spasskiy'in bu eseri kont N. P. Rumyantsev'in emri üzerine Rus Akademisyen F. I. Krug tarafindan Latinceye tercüme edildi: Inscriptiones Sibiricae: de antiquis quibusdam sculpturis et Inscriptionibus in Siberia repertis. Scripsit Gregorius Spassk, Petrepoli 1822.
Abel Remusat (1788-1832), bu Latince tercümenin fransizca özetini Journal des Savants, 1822, Kasim, s. 595-602'de yapmistir.
Henirich Julius Klaproth (1783-1835) da "Sur quelques antiquites de la Siberie" (Journal Asiatique, II, 1823) adli makalesinde ve Memories relatifs a l'Asie (Paris 1824) adli eserinin 157-171. sahifelerinde konu ile ilgili çesitli degerlendirmelerde bulunmustur.
Matthaias Aleksander Castren (1813-1852), 1847 yilinda Yenisey nehrinin bati yakasinda Tuba-I (E 35) anitini bulmustur. Yine Castren, daha önce Pallas tarafindan bulunan Oznaçennaya (E 25) "Küç Köl Totok Bengüsi" ile Uybat-V (E 34) ü tekrar bulmustur. Çastren, Uybat-VIII (E 132)'den de bahsetmektedir (Bk. M. A. Castren, Nordische Reisen und Forschungen, SPb. 1856, s. 363).
Minusinsk bölgesi valisi N. A. Kostrov, 1857 yilinda Abakan'in sol kiyisinda, koybal bozkirinda Açura (E 26) anitini;
E. F. Korçakov adli Hakas asilli bir köylü de, 1878'de Abakan'in sag tarafinda Altin Göl'ün kiyisinda altin Köl I-II (E 28; E 29) anitlarini buldu.
Bunlari arkeolog Aleksandr Vasil'yeviç Adrianov (1854-1921)'un 1879 yilinda buldugu Kemçik Kaya basi / Kaya uçi (E 25) aniti takip eder.
N. A. Kostrov, Yenisey nehrinin sol tarafindaki Oya nehri civarinda Oya (E 27) anitini buldu.
Bu anitlarin bulunmasini Uybat-II (E 31)'yi 1885 yilinda Petr Evdokimoviç Kuznetsov-Krasnoyarskiy'in; Tuba-II (E 36)'yi 1885 yilinda Ivan Timofeyeviç Savenkov'un; Ak-yus (E 38'ü, 1887 yilinda Ivan Timofeyeviç Savenkov'un; Ak-yüs (E 38)'ü, 1887 yilinda Proskuryakov'un bulmalari takip eder.
Böylece henüz alfabesi çözülmemis 15 anit ile yazitlari, ilim aleminde taninmis oluyordu.
Yenisey nehri ve kollari civarinda birçok eski eserin bulunmasi Minusinsk sehrinde bir müze açilmasina sebep olmus ve civarda bulunan arkeolojik eserler, Minusinsk N. M. Martiyanov Müzesine getirildikçe müze zenginlesmeye baslamistir.
