Birleşmiş Milletler (kısaca BM), 24 Ekim 1945'te kurulmuş dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslar arasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan uluslararası bir örgüttür. Birleşmiş Milletler kendini "adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiş global bir kuruluş" olarak tanımlamaktadır. Uluslararası İlişkilerde, kuvvet kullanılmasını ilk olarak evrensel düzeyde yasaklayan ilk antlaşma BM Sözleşmesi'dir.
Örgütün, kurulduğu yıllarda 51 olan üye sayısı şu an itibariyle üyeliği kaldırılan Vatikan ve değiştirilen Çin Halk Cumhuriyeti son katılan üye Karadağ dahil 192'ye ulaşmıştır. Örgütün yönetimi New York'ta bulunan genel merkezinden yürütülür ve üye ülkelerle her yıl düzenli olarak yapılan toplantılar yine bu genel merkezde gerçekleştirilir.
Örgüt yapısal olarak idari bölümlere ayrılmıştır; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Yönetim Konseyi, Genel Sekreterlik ve Uluslararası Adalet Divanı. Örgütün en göz önündeki merciisi Genel Sekreterdir.
Birleşmiş Milletler fikri ilk olarak, II. Dünya Savaşı'nın bitiminde savaşın galibi ülkeler tarafından, ülkeler arasındaki anlaşmazlığı ortadan kaldırarak ileride meydana gelebilecek ve kendi güvenliklerini tehdit edebilecek bir savaşın önüne geçebilmek amacıyla ortaya atılmıştır. Örgüt yapısının halen bu amacı koruduğunu BM Güvenlik Konseyi'nin varlığı ve çalışmalarıyla ortaya koymustur. Güvenlik Konseyi on beş ülkeden oluşmakta olup,bu üyelerden beşi daimi üye statüsündedir ve mutlak veto yetkisine sahiptir. Bu ülkeler ABD, Rusya, Çin Halk Cumhuriyeti, Birleşik Krallık ve Fransa'dır. Güvenlik Konseyinin karar alabilmesi için 9/15 oranı gerekli olup, daimi üyelerden birisini aksi yönde oy kullanmaması gereklidir. BM içtihatlarına göre Güvenlik Konseyi karar alırken veto yetkisine sahip üyelerden biri veya birkaçının oylamaya katılmaması bu üyelerin kararı veto ettiği anlamına gelmemektedir. Ayrıca daimi üyelerin çekimser kalmaları da aynı sonucu vermektedir.
Konu başlıkları [gizle]
1 Kuruluşu
2 Örgüt yapısı
2.1 Genel Kurul
2.2 Güvenlik Konseyi
2.2.1 Güvenlik Konseyinin Karar Alma Süreci
2.2.2 Konseye bağlı başlıca kuruluşlar şunlardır
2.3 Birleşmiş Milletler'e bağlı kuruluşlar
2.3.1 Ekonomik ve Sosyal Konsey
2.4 Uluslararası Adalet Divanı
2.5 Resmî diller
2.6 Genel Sekreterlik
2.7 Birleşmiş Milletler Genel Sekreterleri (1945 - )
3 Dış bağlantılar
Kuruluşu [değiştir]
BM kuruluş anlaşmasının imzalanmasıBirleşmiş milletler (United Nations) terimi ilk olarak Franklin D. Roosevelt tarafından II. Dünya Savaşı sırasında müttefik ülkeler için kullanılmıştır. İlk resmî kullanımı ise 1 Ocak 1942 yılında Birleşmiş Milletler'in beyannamesinde ve Atlantik Bildirisi ndedir. Bu tarihten sonra müttefik devletleri kendilerini "United Nations Fighting Forces" olarak adlandırmışlardır.
Birleşmiş Milletler fikri 1943 yılında Moskova, Tahran ve Kahire'de müttefiklerin toplantıları sırasında çıkmış olup Fransa, Çin, Birleşik Krallık, ABD, SSCB'nin temsilciliğiyle oluşmuştur.
Örgüt yapısı [değiştir]
Genel Kurul [değiştir]
Birleşmiş Milletler'in New York'taki karargah binasıGenel Kurul, üye devletlerden oluşur. Her üyenin Genel Kuruldaki temsilcileri 5 kişiden çok olamaz. Genel Kurul'un görevleri şunlardır:
Silahsızlanma ve silah denetimi konusunda önerilerde bulunmak.
Barış ve güvenliği etkileyecek görüşmeler yapmak, her konuda önerilerde bulunmak.
Ülkeler arasındaki iyi ilişkileri bozucu sorunların, barışcıl yollarla çözümü için önerilerde bulunmak
Güvenlik Konseyi [değiştir]
Daha çok bilgi için: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi
Siyasal alanda bir yürütme organıdır. Konseyin 5 daimi üyesi olan ABD, Çin, İngiltere, Fransa, Rusya'nın veto hakkı bulunmaktadır. 10 geçici üye ise iki yıllık bir süreç için seçilirler. Türkiye 2009 yılı itibariyle iki yıllığına seçilen geçici üyelerden biridir. Seçimlerinde coğrafi denge esas alınır. 15 üyesi olan bu kurulun görevleri şunlardır:
Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelerine uygun biçimde barış ve güvenliği korumak.
Uluslararası bir anlaşmazlığa yol açabilecek her türlü çekişmeli durumu soruşturmak.
Uluslararasında çekişmeli konularda anlaşma koşullarını önermek.
Silahlanmayı denetleyecek planlar hazırlamak.
Barışa karşı bir tehlike veya saldırı olup olmadığını araştırarak, izlenecek yolu önermek.
Saldırganlara karşı askeri birlikler kurularak önlemler almak.
Güvenlik Konseyinin Karar Alma Süreci [değiştir]
Güvenlik Konseyinin karar alabilmesi için 9/15 oranı gerekli olup, daimi üyelerden birisini aksi yönde oy kullanmaması gereklidir. BM içtihatlarına göre Güvenlik Konseyi karar alırken veto yetkisine sahip üyelerden biri veya birkaçının oylamaya katılmaması bu üyelerin kararı veto ettiği anlamına gelmemektedir. Ayrıca daimi üyelerin çekimser kalmaları da aynı sonucu vermektedir.
Konseye bağlı başlıca kuruluşlar şunlardır [değiştir]
Ticaret ve Kalkınma Konferansı
Çocuklara Yardım Fonu
Mülteciler Yüksek Komiseri Ofisi
Dünya Gıda Konseyi
Dünya Gıda Programı
Eğitim ve Araştırma Enstitüsü
Kalkınma Programı
Silahsızlanma Araştırmaları Enstitüsü
Sinaî Kalkınma Örgütü
Çevre Sorunları Programı
Birleşmiş Milletler Üniversitesi
Birleşmiş Milletler Özel Fonu
Sosyal Kalkınma Araştırma Enstitüsü
Kadının İlerlemesi İçin Uluslararası Araştırma ve Eğitim Enstitüsü
Birleşmiş Milletler'e bağlı kuruluşlar [değiştir]
No Kısaltılmışı Bayrak Kuruluş Merkez Başkan Kurulduğu Yıl
1 FAO Gıda ve Tarım Örgütü Roma, İtalya Jacques Diouf 1945
2 IAEA Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Viyana, Avusturya Mohamed ElBaradei 1957
3 ICAO Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü Montreal, Kanada Raymond Benjamin 1947
4 IFAD Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu Roma, İtalya Kanayo Nwanze 1977
5 ILO Uluslararası Çalışma Örgütü Cenevre, İsviçre Juan Somavía 1946
6 IMO Uluslararası Denizcilik Örgütü Londra, Birleşik Krallık Efthimios Mitropoulos 1948
7 IMF Uluslararası Para Fonu Washington, D.C., ABD Dominique Strauss-Kahn 1945
8 ITU Uluslararası Telekomünikasyon Birliği Cenevre, isviçre Hamadoun Touré 1947
9 UNESCO Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü Paris, Fransa Irina Bokova 1946
10 UNIDO Birleşmiş Milletler Endüstriyel Gelişme Örgütü Viyana, Avusturya Kandeh Yumkella 1967
11 UPU Dünya Posta Birliği Berne, İsviçre Edouard Dayan 1947
12 WB Dünya Bankası Washington, D.C., ABD Robert Zoellick 1945
13 WFP Dünya Gıda Programı Roma, İtalya Josette Sheeran 1963
14 WHO Dünya Sağlık Örgütü Cenevre, İsviçre Margaret Chan 1948
15 WIPO Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü Cenevre, İsviçre Francis Gurry 1974
16 WMO Dünya Meteoroloji Örgütü Cenevre, İsviçre Alexander Bedritsky 1950
17 UNWTO Dünya Turizm Örgütü Madrid, İspanya Taleb Rifai 1974
Ekonomik ve Sosyal Konsey [değiştir]
Genel kurulca seçilen 54 üyeden oluşur. Üyelikleri sona erenler yeniden seçilebilirler. Başlıca görevleri şunlardır:
Birleşmiş Milletler'in ekonomik ve sosyal çalışmalarını yürütmek.
Uluslararası ekonomik, sosyal, kültürel konularda raporlar hazırlamak.
54 üyeden oluşan bu konsey, BM’in ekonomik ve sosyal sorunlarla mücadele edebilmesi amacıyla kurulan bir organdır. Ekonomik ve sosyal konsey herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklere etkin bir şekilde saygı göstermesini sağlamak üzere tavsiyelerde bulunabilir. Yetkisine giren konulara ilişkin olarak, genel kurula sunulmak üzere antlaşma tasarıları hazırlayabilir. Ekonomik ve sosyal konsey görevini daha etkin yapabilmek amacıyla kendi gözetimi altında çalışacak komisyon ve komiteler kurmuştur. Bunlar;
İnsan Hakları Komisyonu; 1946 yılında kurulan insan hakları komisyonu, ECOSOC bünyesinde insan hakları normlarının hukuki bir şekle dönüştürülmesiyle ilgili olarak faaliyet gösterir. 43 değişik üye coğrafi bölgelerden eşit temsil esasına göre seçilir. 1967’ye kadar insan hakları ihlalleriyle ilgili olarak şikâyetlere mani olmak için yaptırım gücü veya harekete geçme yetkisi yoktu. 1967’de 1235 sayılı ECOSOC kararıyla komisyon ve onun alt organı olan azınlıkların korunması ve ayrımcılığın önlenmesi alt komisyonu inceleme ve araştırma yetkileriyle donatıldılar. Bu tarihte insan hakları ihlallerine yönelik inceleme ve araştırma yapma yetkisi verilmiştir. 1970’de 1503 sayılı ECOSOC kararı ile komisyona insan hakları ihlallerini soruşturma ve tavsiyelerde bulunma yetkisi verilmiştir.
İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (UNHCHR); BM şartının 1, 13 ve 55. maddelerinden görevini alan yüksek komiserlik, BM’in insan hakları programlarının koordinasyonunu sağlamak ve insan haklarına evrensel saygıyı güçlendimek amacıyla kurulmuştur. Merkezi Cenevre’dedir. New York’ta bir bürosu vardır.
UNİCEF Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu
Uluslararası Adalet Divanı [değiştir]
Uluslararası Adalet Divanı, Birleşmiş Milletler'in yargı organıdır. Ülkeler, istedikleri davayı Adalet Divanı'na götürürler. Divan 15 yargıçtan oluşur. Yargıçlar, Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi'nce seçilirler. Görev süreleri dokuz yıldır. Divanda bir devletten iki yargıç bulunamaz. Uluslararası Adalet Divanı, Hollanda'nın bir kenti olan Lahey'dedir.
Resmî diller [değiştir]
Arapça, Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca Rusça örgütün resmî dilleridir.
Genel Sekreterlik [değiştir]
Genel Sekreterlik, Birleşmiş Milletler'in öbür organlarının çalışmaları için gerekli ortam ve koşulları sağlar. Ortaya konan program ve politikaları uygular. Uluslararası barış ve güvenliği bozucu olaylar konusunda raporlar hazırlayıp Güvenlik Konseyi'ne sunar. Genel Sekreterliği 2006 yılından itibaren Kore Cumhuriyetinden Ban Ki-Moon yapmaktadır. Milletler arası adalet divanı hariç diğer organlar tarafından verilen görevleri yapar.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterleri (1945 - ) [değiştir]
1 Norveç Trygve Halvdan Lie (1946 - 1952)
2 İsveç Dag Hammarskjöld (1952 - 1961)
3 Myanmar U Thant (1961 - 1971)
4 Avusturya Kurt Waldheim (1972 - 1981)
5 Peru Javier Pérez de Cuéllar (1982 - 1991)
6 Mısır Boutros Boutros-Ghali (1992 - 1996)
7 Gana Kofi Annan (1997 - 2006)
8 Kore Cumhuriyeti Ban Ki-moon (2006 - .......)
