pLayßoy
Altın Üye
Ülkenin Tam Adı: Afganistan İslam Cumhuriyeti
Kısa Adı: Afganistan
Yönetim Şekli: Cumhuriyet
Yerel Adı : Devleti İslamiyeyi Afganistan
Başkent: Kabil
Hükümet Şekli: Geçici
Kurtuluş Günü: 19 Agustos 1919 (İngiltere'den)
Milli Tatil Günü: Kurtuluş günü 19 Ağustos
Bir İslam Devleti olan Afganistan şu an yeniden yapılanma sürecinde olduğu için başkanlığını Hamit KARZAİ'nin yaptığı geçici bir hükümet tarafından yönetilmektedir.
Ülke toplam 32 bölgeye (vilayet) ayrılmıştır. Bedehşan, Badghis, Baghlan, Belh, Bermiyan, Farah, Faryab, Gazne, Ghowr, Helmand, Herat, Jowzjan, Kabil, Kandehar, Kapisa, Konar, Kunduz, Laghman, Lowgar, Nangarhar, Nimruz, Oruzgan, Paktiya, Paktika, Pervan, Samangan, Sar-e Pol, Takhar, Vardak, Zabol, Nuristan, and Khowst
Asya'nın güneyinde yer alan Afganistan; kuzeyde Tacikistan, Özbekistan ve Türkmenistan, doğuda Çin, güneydoğuda Pakistan ve batıda İran ile komşudur.
Denize kıyısı olmayan toplam 5 529 km kara sınırı olan Afganistan'ın; Çin ile 76 km, İran ile 936 km, Pakistan ile 2 430 km, Tacikistan ile 1 206 km, Türkmenistan ile 744 km ve Özbekistan ile 137 km sınırı bulunmaktadır.
Toplam 647 500 km² alan kaplayan Afganistan 38° 27' K - 29° 24' K paralelleri ile 60° 29' D - 71° 42' D boylamları arasında yer almaktadır.
Ülkenin en alçak yeri 258 m ile Amu Derya nehri kenarında yer alırken, en yüksek yeri 7 485 m ile Himalaya Dağları üzerinde Nowshak tepesidir.
Katıldığı Uluslar Arası Organizasyonlar: AsDB, CP, ECO, ESCAP, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IOC (suspended), IOM (observer), ITU, NAM, OIC, OPCW (signatory), UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WFTU, WHO, WMO, WToO
Uluslar Arası Çevre Anlaşmaları:
Taraf Oldukdukları: Çölleşme, Tehlikedeki Türler, Çevresel Değişiklikler, Denize Atık Boşaltımı, Nükleer Denemelerin Yasaklanması
İmzalamadıkları: Biyolojik Çeşitlilik, İklim Değişiklikleri, Tehlikeli Atıklar, Deniz Kanunu, Deniz Hayatinı Koruma
Uluslar Arası Sorunları:
Anlaşmazlıklar: Pakistan ile sınır anlaşmazlıkları vardır. Afganistan-Pakistan sınırındaki dağlık bölgede savaşçı bir halk olan Peştular yaşamaktadır. Bir çoğu mevsimlik olarak sınır üzerinden göç etmektedir. Bu bağımsızlıklarına düşkün insanlar merkezi hükümetin çabalarına yavaş uyum sağlamaktadır. Hayber geçidini kontrol etmek için ülkede bulunan İngiliz birlikleri 1947'de geri çekilince Afganistan ile yeni kurulan Pakistan arasında sınır sürtüşmeleri başladı. Özellikle Peştuların Pakistan'da yaşadığı bölgelerin Afganistan Peştularının yaşadığı yerlerle birleşip Peştunistan diye ayrı bir devlet kurmaları veya Afganistan ile birleşmeleri teklifi, sınırdaki bu sürtüşmeyi arttırdı. Pakistan bu teklife şiddetli bir şekilde itiraz etmiştir. Ancak buğün Pakistan sınırındaki bölgede Rus işgalinden ve daha sonrada iç savaştan kaçan mültecilerin yaşadığı 300 civarında mülteci kampı kurulmuştur.
Yerşekilleri
Oldukça engebeli dağlarla kaplı ülkenin kuzey ve güneybatısında ovalar yer almaktadır. Üç farklı bölgeden oluşan ülkenin büyük bir bölümü dağlıktır. Kuzeyde yer alan bölüm 250-300 m yükseltisinde ovalardan oluşmaktadır. Orta bölüm tamamen dağlıktır. Alp-Himalaya dağ sisteminde yer alan Hindukuş dağları önemli bir dağ kuşağıdır. En yüksek tepe Pamir dağları üzerinde 7000 m ye ulaşır. Dağların arasında küçük düzlükler ve akarsularla parçalanmış platolar görülür. Yüksek kısımları kar ve buzlarla kaplı dağlardan kaynağını alan akarsular, Afganistan'a hayat vermektedir. Gür akarsularla vadi içlerindeki tarım alanları sulanmakta ve hidroelektrik santralleri çalıştırılmaktadır. Ulaşım, dağları yaran derin vadileri takip eden yollarla sağlanır. Meselâ Hayber Geçidi. Kabil nehrinin açtığı vadi üzerinde yer alır. Güney bölüm ise çok sayıda akarsu ile parçalanmış plato görünümündedir.
Afganistan yüzölçümü bakımından oldukça büyük bir ülkedir. Toprakları kuzeydoğuda Küçük Pamir dağlarının heybetli yüksekliklerinden güneydoğuda Margo çölü ve Registan'a kadar uzanmaktadır.
Kuzeydoğuda Hint-İngiliz İmparatorluğu'nun topraklarını saldırılardan korumak için İngilizler tarafından yaptırılmış olan Vakhan geçidi göze çarpmaktadır.
Kuzeyde Hindikuş'tan itibaren arazi sert bir meyil ile Ceyhun vadisine kadar alçalır. Buradaki nehirler üç gruba ayrılmakta ve İndus grubu, Helmand grubu ile Ceyhun grubu isimlerini almaktadır.
İndus grubu; bütün kollarıyla Kabil nehrini ihtiva etmektedir. Kuzeyde Hindikuş dağlarından çıkan Taggo, Kunar, güneyde ise; Gulkûh dağlarından çıkan Logar, Kabil nehrini meydana getiren kolların en önemlileridir. Doğu yönünden akan bu nehir boyunca tarihi bir yol yer almakta ve bu yol Safed-Kuh dağlarının üzerinden güneye saparak, dünyanın en ünlü geçidi olan Hayber Geçidi'nden geçmektedir.
Helmand grubu da; batıda İran'a yönelmiş olan Heri Rud havzasıyla, tuzlu veya kumlu çöllerden ve steplerden geçtikten sonra, güneydoğu istikametini takiben gelen diğer ırmaklarla beraber Sistan'da Hamun bataklık çukuruna varan Helmand nehrinden müteşekkildir.
Ceyhun grubu ise; bizzat Ceyhun ile bunun güney kollarını ve ovada kuzey istikametine akmakla beraber hiçbir zaman Ceyhun'a kavuşamayan Murgab ve Heri-Rud ırmaklarını ihtiva eder. Ceyhun nehri ülkenin kuzey sınırında 700 km. boyunca uzanır. Kebir batıya doğru aktıkça geniş vadiler oluşturur. Bu bölgede dağlar da daha diktir.
Doğal Afetler:
Ülkede sel, kuraklık ve Hindukuş Dağları bölgesinde şiddetli depremler görülmektedir.
Çevre konusunda önemli noktalar:
Doğal tatlı su kaynaklarının sınırlı olması, içilebilir su kaynaklarının yetersizliği, toprak kirlenmesi, otlak ve ormanların tahribi (kalan ormanlar çoğunlukla ısınmak için veya inşaatta kullanılmak üzere kesilmektedir), çölleşme, hava ve su kirliliği görülmektedir.
İklim ve Bitki Örtüsü
Kurak ve yarı kurak karasal bir iklime sahip olan Afganistan'da kışlar çok soğuk geçer; sıcaklık -30°C nin altına kadar düşer. Çukur sahalar da yazlar sıcak ve kuraktır. Yazın sıcaklık karasal etkilere bağlı olarak çok yükselir. Yaz mevsiminde sıcaklığın yükselmesinden dolayı 3500 m civarında bile tarım yapılır.
Afganistan genellikle az yağış alan kurak bir ülkedir. Fakat, kış aylarında özellikle yüksek kesimlere fazla miktarda kar yağışı düşer. Hava yılın geri kalan aylarında açık ve güneşlidir. İklim, ülkenin kuzeydoğusunda yüksek dağlar yüzünden soğuktur, ama güneybatı uzun sıcak yazlara sahiptir. Tüm kuzey kısmı kışın karla kaplı olmakla beraber, Kabil yazın oldukça ılık, Kandehar da çok sıcak olabilmektedir. Yağışlı devre Ekim'den Nisan'a kadar sürer. Ancak düşen yağış hiç bir yerde yılda 380 mm'den fazla değildir. Temmuz-Eylül arasında Musonların etkisiyle şiddetli fırtınalar görülür.
Ülkenin büyük bir bölümü bozkır ve çöllerle kaplıdır. Dağlarda yer yer ormanlar (selvi, meşe, çam) görülür; buralarda geyik, ayı, leopar ve çok sayıda kuş türü yaşar. Akarsu boylarındaki alçak sahalarda defne ve fıstıkların bulunduğu çalılıklara geçilir.
Kısa Adı: Afganistan
Yönetim Şekli: Cumhuriyet
Yerel Adı : Devleti İslamiyeyi Afganistan
Başkent: Kabil
Hükümet Şekli: Geçici
Kurtuluş Günü: 19 Agustos 1919 (İngiltere'den)
Milli Tatil Günü: Kurtuluş günü 19 Ağustos
Bir İslam Devleti olan Afganistan şu an yeniden yapılanma sürecinde olduğu için başkanlığını Hamit KARZAİ'nin yaptığı geçici bir hükümet tarafından yönetilmektedir.
Ülke toplam 32 bölgeye (vilayet) ayrılmıştır. Bedehşan, Badghis, Baghlan, Belh, Bermiyan, Farah, Faryab, Gazne, Ghowr, Helmand, Herat, Jowzjan, Kabil, Kandehar, Kapisa, Konar, Kunduz, Laghman, Lowgar, Nangarhar, Nimruz, Oruzgan, Paktiya, Paktika, Pervan, Samangan, Sar-e Pol, Takhar, Vardak, Zabol, Nuristan, and Khowst
Asya'nın güneyinde yer alan Afganistan; kuzeyde Tacikistan, Özbekistan ve Türkmenistan, doğuda Çin, güneydoğuda Pakistan ve batıda İran ile komşudur.
Denize kıyısı olmayan toplam 5 529 km kara sınırı olan Afganistan'ın; Çin ile 76 km, İran ile 936 km, Pakistan ile 2 430 km, Tacikistan ile 1 206 km, Türkmenistan ile 744 km ve Özbekistan ile 137 km sınırı bulunmaktadır.
Toplam 647 500 km² alan kaplayan Afganistan 38° 27' K - 29° 24' K paralelleri ile 60° 29' D - 71° 42' D boylamları arasında yer almaktadır.
Ülkenin en alçak yeri 258 m ile Amu Derya nehri kenarında yer alırken, en yüksek yeri 7 485 m ile Himalaya Dağları üzerinde Nowshak tepesidir.
Katıldığı Uluslar Arası Organizasyonlar: AsDB, CP, ECO, ESCAP, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IOC (suspended), IOM (observer), ITU, NAM, OIC, OPCW (signatory), UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WFTU, WHO, WMO, WToO
Uluslar Arası Çevre Anlaşmaları:
Taraf Oldukdukları: Çölleşme, Tehlikedeki Türler, Çevresel Değişiklikler, Denize Atık Boşaltımı, Nükleer Denemelerin Yasaklanması
İmzalamadıkları: Biyolojik Çeşitlilik, İklim Değişiklikleri, Tehlikeli Atıklar, Deniz Kanunu, Deniz Hayatinı Koruma
Uluslar Arası Sorunları:
Anlaşmazlıklar: Pakistan ile sınır anlaşmazlıkları vardır. Afganistan-Pakistan sınırındaki dağlık bölgede savaşçı bir halk olan Peştular yaşamaktadır. Bir çoğu mevsimlik olarak sınır üzerinden göç etmektedir. Bu bağımsızlıklarına düşkün insanlar merkezi hükümetin çabalarına yavaş uyum sağlamaktadır. Hayber geçidini kontrol etmek için ülkede bulunan İngiliz birlikleri 1947'de geri çekilince Afganistan ile yeni kurulan Pakistan arasında sınır sürtüşmeleri başladı. Özellikle Peştuların Pakistan'da yaşadığı bölgelerin Afganistan Peştularının yaşadığı yerlerle birleşip Peştunistan diye ayrı bir devlet kurmaları veya Afganistan ile birleşmeleri teklifi, sınırdaki bu sürtüşmeyi arttırdı. Pakistan bu teklife şiddetli bir şekilde itiraz etmiştir. Ancak buğün Pakistan sınırındaki bölgede Rus işgalinden ve daha sonrada iç savaştan kaçan mültecilerin yaşadığı 300 civarında mülteci kampı kurulmuştur.
Yerşekilleri
Oldukça engebeli dağlarla kaplı ülkenin kuzey ve güneybatısında ovalar yer almaktadır. Üç farklı bölgeden oluşan ülkenin büyük bir bölümü dağlıktır. Kuzeyde yer alan bölüm 250-300 m yükseltisinde ovalardan oluşmaktadır. Orta bölüm tamamen dağlıktır. Alp-Himalaya dağ sisteminde yer alan Hindukuş dağları önemli bir dağ kuşağıdır. En yüksek tepe Pamir dağları üzerinde 7000 m ye ulaşır. Dağların arasında küçük düzlükler ve akarsularla parçalanmış platolar görülür. Yüksek kısımları kar ve buzlarla kaplı dağlardan kaynağını alan akarsular, Afganistan'a hayat vermektedir. Gür akarsularla vadi içlerindeki tarım alanları sulanmakta ve hidroelektrik santralleri çalıştırılmaktadır. Ulaşım, dağları yaran derin vadileri takip eden yollarla sağlanır. Meselâ Hayber Geçidi. Kabil nehrinin açtığı vadi üzerinde yer alır. Güney bölüm ise çok sayıda akarsu ile parçalanmış plato görünümündedir.
Afganistan yüzölçümü bakımından oldukça büyük bir ülkedir. Toprakları kuzeydoğuda Küçük Pamir dağlarının heybetli yüksekliklerinden güneydoğuda Margo çölü ve Registan'a kadar uzanmaktadır.
Kuzeydoğuda Hint-İngiliz İmparatorluğu'nun topraklarını saldırılardan korumak için İngilizler tarafından yaptırılmış olan Vakhan geçidi göze çarpmaktadır.
Kuzeyde Hindikuş'tan itibaren arazi sert bir meyil ile Ceyhun vadisine kadar alçalır. Buradaki nehirler üç gruba ayrılmakta ve İndus grubu, Helmand grubu ile Ceyhun grubu isimlerini almaktadır.
İndus grubu; bütün kollarıyla Kabil nehrini ihtiva etmektedir. Kuzeyde Hindikuş dağlarından çıkan Taggo, Kunar, güneyde ise; Gulkûh dağlarından çıkan Logar, Kabil nehrini meydana getiren kolların en önemlileridir. Doğu yönünden akan bu nehir boyunca tarihi bir yol yer almakta ve bu yol Safed-Kuh dağlarının üzerinden güneye saparak, dünyanın en ünlü geçidi olan Hayber Geçidi'nden geçmektedir.
Helmand grubu da; batıda İran'a yönelmiş olan Heri Rud havzasıyla, tuzlu veya kumlu çöllerden ve steplerden geçtikten sonra, güneydoğu istikametini takiben gelen diğer ırmaklarla beraber Sistan'da Hamun bataklık çukuruna varan Helmand nehrinden müteşekkildir.
Ceyhun grubu ise; bizzat Ceyhun ile bunun güney kollarını ve ovada kuzey istikametine akmakla beraber hiçbir zaman Ceyhun'a kavuşamayan Murgab ve Heri-Rud ırmaklarını ihtiva eder. Ceyhun nehri ülkenin kuzey sınırında 700 km. boyunca uzanır. Kebir batıya doğru aktıkça geniş vadiler oluşturur. Bu bölgede dağlar da daha diktir.
Doğal Afetler:
Ülkede sel, kuraklık ve Hindukuş Dağları bölgesinde şiddetli depremler görülmektedir.
Çevre konusunda önemli noktalar:
Doğal tatlı su kaynaklarının sınırlı olması, içilebilir su kaynaklarının yetersizliği, toprak kirlenmesi, otlak ve ormanların tahribi (kalan ormanlar çoğunlukla ısınmak için veya inşaatta kullanılmak üzere kesilmektedir), çölleşme, hava ve su kirliliği görülmektedir.
İklim ve Bitki Örtüsü
Kurak ve yarı kurak karasal bir iklime sahip olan Afganistan'da kışlar çok soğuk geçer; sıcaklık -30°C nin altına kadar düşer. Çukur sahalar da yazlar sıcak ve kuraktır. Yazın sıcaklık karasal etkilere bağlı olarak çok yükselir. Yaz mevsiminde sıcaklığın yükselmesinden dolayı 3500 m civarında bile tarım yapılır.
Afganistan genellikle az yağış alan kurak bir ülkedir. Fakat, kış aylarında özellikle yüksek kesimlere fazla miktarda kar yağışı düşer. Hava yılın geri kalan aylarında açık ve güneşlidir. İklim, ülkenin kuzeydoğusunda yüksek dağlar yüzünden soğuktur, ama güneybatı uzun sıcak yazlara sahiptir. Tüm kuzey kısmı kışın karla kaplı olmakla beraber, Kabil yazın oldukça ılık, Kandehar da çok sıcak olabilmektedir. Yağışlı devre Ekim'den Nisan'a kadar sürer. Ancak düşen yağış hiç bir yerde yılda 380 mm'den fazla değildir. Temmuz-Eylül arasında Musonların etkisiyle şiddetli fırtınalar görülür.
Ülkenin büyük bir bölümü bozkır ve çöllerle kaplıdır. Dağlarda yer yer ormanlar (selvi, meşe, çam) görülür; buralarda geyik, ayı, leopar ve çok sayıda kuş türü yaşar. Akarsu boylarındaki alçak sahalarda defne ve fıstıkların bulunduğu çalılıklara geçilir.