MonaLisaYiCizenKisi
Altın Üye
YEMEK YEME EYLEMLERİ
Tanımı ve Eylemin İnsan Yaşamındaki Yeri
Yemek yeme eylemi, insanların en önemli gereksinmelerinden olup beslenme ve hayatın devamı amacıyla gerçekleştirilmesi zorunlu bir eylemdir.
İlk çağlarda insanların çiğ yiyeceklerle beslendikleri zamanlarda yemek yeme eylemi çoğu zaman yardımcı araç – gereç ve mekanlar gerektirmeden gerçekleşmekteydi. Daha sonraları aile yaşantısının gelişmesi yönünde aile bağlarının ortaya çıkması nedeniyle belirli bir gelişim göstermiş ve ateşin de bulunmasıyla pişirerek yeme alışkanlığı toplu halde yemek yeme eylemini ortaya çıkarmıştır. Bu sosyal gelişim sonucunda, insanların doğal gereksinmeleri yanında çalışma saatlerine de bağlı olarak belirli sürelerde giderilmeye başlanmıştır. Bu gelişme yemek yeme eylemini toplu bir eylem haline getirmiş ve aile bireyleri bu etkinliği belirli saatlerde toplu halde gerçekleştirme alışkanlığını elde etmişlerdir. Genellikle bu eylem bir günde sabah, öğle ve akşam olmak üzere 3 kez gerçekleştirilmektedir.
Kontta yemek yeme eylemi için yemek hazırlama alanını genişletme ve aynı zamanda ev işlerini kolaylaştırma işlemi, konut içinde aynı bir yemek yeme alanı düzenlenmesini gerektirmiştir. Bu gereksinimin eşlerin her ikisinin de çalışması nedeniyle daha da önem kazanarak günümüzde de biçimlenerek gelişimini sürdürmektedir. Ailenin bir araya geldiği aynı zamanda sosyal ilişkilerin gerçekleştirildiği mekan ve alanların biri de konutun yemek yeme alanıdır. Bu bölüm yemek yeme eylemlerinin yanı sıra bireylerin çeşitli iş, günlük konuşma, ilgi alanlarına göre boş vakitlerini değerlendirme uğraşları için kullandıkları bir yerdir. Ayrı bir çocuk odası olmadığı zamanlarda büyüklüğüne bağlı olarak oyun alanı olarak da kullanılabilir.
Tek aile evlerinden genellikle geniş alanların varlığı aile bireylerinin bireysel uğraşlarını da gerçekleştirmesine olanak vermektedir. Ancak çok katı sosyal konutlarda alan darlığı yüzünden yemek yeme alanı yemek yeme dışında diğer gereksinmelerinin de karşılandığı bir yerdir. Bu amaçla kullanılması özellikle yaşama mekanlarından kopmamasına sağladığı için genellikle yaşama mekanı içinde olması istenmektedir.
Mekanın Donatım Elemanları
Kültürel ve teknolojik gelişim sonucunda insanlar yemek yeme eylemini daha sağlıklı ve kolaylaştırıcı niteliklerdeki yardımcı eleman ve araçlar geliştirerek sürdürmüşlerdir. Bu evrim sonucunda daha sıhhi ve kolay bir şekilde yemek yenebilen bir eleman olan değişik büyüklük ve biçimdeki masa geliştirilmiştir.
Geleneksel olarak Türk evinde yemek yeme; mindere oturarak ortak kaplardan yenilmektedir. Bu nedenle sofranın biçimi de eyleme uygun olarak daire şeklinde olmuştur. Sofranın yüksekliği yerde oturma yüksekliğine en uygun bir biçimde geliştirilmiştir.
Zamanımızda yemek yeme eyleminde kullanılan aba donatım elemanları yukarıda da belirtildiği gibi masa ve sandalyelerdir. Bunun dışında çeşitli araç ve gereçlerin depo edildiği büfeler, süs eşyaları ve çiçekler de bu alanı belirleyici elemanlar olarak kullanılır.
Mekanın Özellikleri Ve İşlevsel Açılımı
Yemek yeme mekanın düzenlenmesinde en önemli konulardan biri mutfak ile olan ilişkisidir. Yemek yeme mekanı ile mutfak arasındaki uzaklığın 3,50 metreden fazla olmaması önerilir. Yemek yeme mekanı, yaşama mekanı, giriş holü ve dışa açılan teras-balkon gibi mekanlarla doğrudan ilişkili olmalıdır.
İstanbul imar yönetmeliklerinde yemek yeme alanı ile ilgili bir düzenleme kararı yoktur. DIN 18011 e göre yemek yeme mekanı, her konutta en az dört kişi için düzenlenmelidir. DIN 18011 de yemek yeme mekanında en az alan uzaklık gereksinmeleri aşağıdaki gibi belirtilmiştir.
Donatım elemanı Kullanım alanı
(Masa ve sandalyeler) (genişlik) (derinlik)
4 Kişilik 180cm 130cm 5 “ 180 180
6 “ 180 180
7 “ 180 230
8 “ 180 240
Sandalye – duvar arası uzaklık 25 – 10 cm
Masa genişliği (dikdörtgen) 80 – 80
Masa boyutları
2 kişilik 60 – 80 cm
4 “ 80 – 120 cm
6 “ 80 – 180 cm
8 “ 80 – 90/240 cm
Bu büyüklükler amaca uygun olması gereken en az büyüklükteki donatım elemanlarıdır, alan kaybına neden olmadan mekanı düzenlememiz için bilmemiz yaralıdır. Normal durumlarda yemek yeme mekanının genişliği 2,40 m nin altında düzenlenmemelidir. Bu mekan içinde yer kullanım alanlarına geçiş öngörülüyor ise bu genişlik 3 m olmalıdır.
Bu mekan içerisine bir yemek büfesi eklenmek istenirse genişlik en az 3,40 m olarak düzenlenebilir. Yuvarlak masa kullanımında aynı genişlik geçerlidir. Ancak serbest alana geçiş olanağı daha azdır.
Tek eylemler
Yemek yeme mekanında insanın tek eylemlerini şöyle sıralayabiliriz.
Oturma
Yemek yeme
Dolaşım (hizmet)
Eylemleri gibi
Yemek yeme eylemi her şeyden önce oturarak gerçekleştirilir. Oturma halinde çeşitli el kol hareketleri ile yemek yenir. Eylemin gerçekleştiriliş biçimi yemeğe uzanıp kaptan – tabaktan yemeği alma ve ağıza götürmektir.
Hizmet eylemi ise, mutfaktan yemek getirme, sofrayı toplama ve sofra arası dolaşım eylemleri şeklinde gerçekleştirilmektedir.
Eylem alanları
Yemek yeme insanın oturarak, el ve kollarını hareket ettirerek gerçekleştirdiği bir eylemdir. Bu eylem için gerekli olan insanın dirseklerinin yanında oturan insana çarpmadan hareket edebilmesi için normalde gerekli olan bir kişilik kullanım alanı 60 cm lik (masa üzerindeki alanda) genişlikte olmaktadır. Bunun dışında yemek yemek için masaya oturulurken oturma anında insanın hareket halindeki duruşları eylem alanlarının biçim ve boyutları kişi sayısına ve masanın şekline bağlı olarak değişir.
Mekan Ve Düzenleme İlkeleri
Yemek yeme eylem alanları konut içinde 3 ayrı mekanda düzenlenebilir.
Yemek hazırlama mekanı (mutfak) içinde
Özel bir mekanda ( yemek yeme mekanı)
Yaşam mekanı içinde (salon) gibi
Yemek yeme eylem alanlarını yemek hazırlama mekanı içinde, diğer bir adıyla mutfak içinde düzenleme, tarihi gelişim sürecinde çok öncelere dayanır. Yemeğin piştiği yerde bir sofra etrafında oturularak yenmesi geleneksel eski Türk evinde olağandı.
Avrupa’da önceleri yaşama-yemek yeme-mutfak içiçe idi. Ancak bu biçim zaman içinde refah düzeyinin artması nedeniyle terk edilmeye başlandı. Mutfaktaki kötü koku ve buhar yaşam konforunu özellikle etkileyen olumsuz nedenlerden biridir. Hatta mutfak içinde ya da ona bitişik yemek yeme işinden bile ayrı nedenlerle vazgeçilebilmektedir. Bunun yerine özel küçük bir hacimde veya yaşam mekanı içinde bir yerde gerekli boyutta ve içinde hareket olanaklarına sahip mekanlardan yemek yeme eylemi düzenlenmeye başladı.
Zamanımızda yemek hazırlama mekanı içinde yemek yeme olanağının sağlanması ancak bir kahvaltı etme köşesi şeklinde anlam kazanmaktadır. Bun yanında bireylerin günlük olağan yemekleriyle dost ve akrabaların davet edilmesi halinde ev hanımına hizmette büyük kolaylık sağladığı için önceden hazırlanmış yemeklerin yenilmesi, yemek yeme mekanından (salon) olmaktadır.
Yemek yeme mekanı konut içinde özel bir mekan içinde düzenlendiğinde, mutfak ve yaşama mekanı arasında mutfağa kolay ulaşılmasını sağlayabilen uygun bir yerde düzenlenmesi gerekir. Ev hanımının günlük yaşantısındaki eylemleri ile onun mutfak-yaşam mekanı arasındaki geliş gidişleri yemek yeme mekanının yerini belirlemede ana etkendir. Bu durumda yemek yeme mekanının çeşitli ev işlerinin giderilmesinin yanı sıra çocukların oyun oynama alanı olarak da kullanılmasında, mutfağın koku açısından ve görsel ilişkiyi kesmeyecek bir şekilde yemek mekanından ayrılması önem kazanmaktadır. Bu durumda yemek mekanın yaşam mekanına yardımcı bir alan olarak da yaşam ile ilgili diğer eylemlere uygun olması kullanışlılığını arttıracaktır.
Yemek yeme mekanı olarak ayrı bir mekanın ayrılması ilk bakışta konutta ek bir alan gerekiyor gibi görünüyorsa da bu her şeyden önce tasarımın kararlarına bağlıdır.
Alman normlarından kaynaklanan en az alan gereksinimi, konut içerisinde yer ve en az sınır olan 18 m² ile sınırlanabilmektedir. Bu durumda 4 – 5 kişilik konutlarda yaşama mekanı alanı ile özel yemek yeme alanı toplamı daha fazla olmasına karşın 56 kişilik konutlarda 24 m² lik alan daha fazla kişiye cevap veren uygun kullanım alanlarını vermektedir.
Yemek yeme mekanı yaşam mekanı içinde düzenlendiğinde yine alman normlarına göre 4 kişilik bir konutta 20 m² lik bir yaşam mekanı içinde 4,5 m² lik bir eylem alanı olmaktadır. İnsan sayısına göre kişi başına yaklaşık 2 m² kadar artan yaşam mekan alanı ile yemek yeme eylem alanı ilişkileri şekilde görünmektedir.
Yemek yeme alanının yemek hazırlama mekanı ile olan ilişkileri bu alanın yerini belirlemektedir. Bu mekanların arasındaki ilişki 2 şekilde gerçekleşebilir.
Dolaylı yönden bağlantılı
Doğrudan bağlantı olarak
Mutfak ile dolaylı olan bağlantıda, mutfakta hazırlanan yemeklerin servisi 1 gün giriş holünde yemek yeme mekanına ulaşabilme yoluyla olmaktadır. Burada önemli olan, bağlantının en kısa yoldan (servis zorluğu yaratmayacak şekilde) olmasıdır.
Yemek yeme eylem alanının yemek hazırlama mekanı ile doğrudan bağlantılı olması kolay ve uygun bir şekilde yemek servisinin yapılabilmesi için yararlıdır. Ancak yemek hazırlama hacmi kokulu bir yer olduğundan iyi havalandırılması gerekir ve yemek yeme eylem alanı ile yalnızca bir kapı aracılığı ile bağlantılı olması istenir. Yemek yeme alanı ile mutfak arası bağlantı üç şekilde düzenlenebilir.
Ofis – Servis alanı ile bağlantılı
Servis penceresi veya kapı ile bağlantılı
Açık mutfak tipinde bağlantı gibi
Ofis aracılığı ile olan bağlantılar mutfak ile yemek yeme alanı arasında yemek kokularının geçmesini önleyecek bir ara mekan – bir tampon bölge olmasının yanı sıra aynı zamanda da pişirilmiş yemeklerin servise hazırlandığı ve düzenleme şekline göre kahvaltı etme olanağı da verebilecek bir mekan parçasıdır.
Ofis için ara mekan yapılması olanağı olmayan daha küçük programlı konutlarda mutfak yemek yeme eylem alanına doğrudan servis sağlayan bir servis penceresi veya kapısı ile mutfak bağlantısı yapılabilir. Bu pencere veya kapı servis zamanları dışında kapalı tutularak yemek kokularının yemek mekanına yayılması önlenir. Açık mutfak tipinde bağlantı açısından mutfak, yemek mekanının bir uzantısı – parçası olarak düzenlenmiştir. Bu bağlantı biçimi dolaşım alanı kayıplarını azalttığı için ekonomik konut planlanmasında önem kazanmaktadır.
Yemek yeme eylem alanları da oturma – yaşama eylem alanı gibi konutun dışa açık alanlarından olduğundan konut dışından da gelen bireylerle – yemek öncesi ve sonrası bireyler arasında bir sohbet ilişkisi de vardır.Bu nedenle yemek ve oturma alanlarının birbiri ile doğrudan ilişki alanlar veya mekanlar olması yararlıdır. Böylelikle yemek öncesi ve sonrası yemek alanından oturma alanına geçişte, konukların konutun özel alanlarına girmeden iki hacim arasındaki geçiş sağlanmış olacaktır. İki hacim arasında eylem alanlarının belirlenmesi açısından bölünme aşağıdaki şekilde gerçekleştirilebilir.
Hareketli bölücü elemanlar ile bölünme:
Yaşama mekanı olarak kullanılan hacmi akordion – katlanan veya sürme panolarla mekanın ayrılması yoluyla kullanılan alanların belirlenmesidir.
Sabit bölücü elemanlar ile bölünme:
Sabit eleman olarak dolap, ahşap, cam gibi elemanlar kullanarak iki hacim arası bölünmenin gerçekleştirilmesidir.
Yaşama mekanında bir niş halinde düzenleme:
Yemek yeme eylem alanı yaşama mekanının bir parçası olarak, aynı mekanın devamında bir niş – oylum olarak yer alabilir. Burada anlatılan diğer çözümler dışında bazı sakıncaları olmasına karşın hiçbir bölücü eleman kullanmadan da oturma ile yemek yeme eylem alanları bir arada düşünülebilir. Ekonomik olması alan kaybı yaratmaması nedeni ile sosyal konutlarda düzenlenen bu kullanım biçimi sıkça uygulanmaktadır.
Genel Mekan Düzenleme İlkeleri
Yemek yeme alanı veya mekanının pencereleri için en uygun yönlendirme güney doğu yönüdür.
Yemek yeme mekanı olanaklar elverdiği oranda manzaraya yöneltilmelidir.
Yemek yeme mekanı, yaşama ile yemek hazırlama mekanı arasında düzenlenmeli, ancak yaşama mekanına geçiş yemek yeme alanı içinde olmamalıdır.
Yemek yeme mekanı yaşam mekanında görsel olarak ayrılmalıdır.
Yemek yeme mekanını her gün kullandığımız için bu mekan yeterli ışık ve havalandırma olanağına sahip olmalıdır.
Yemek mekanı serbest dış mekanlarla ilişkili olmaya böylece uygun hava şartlarında dışarıda ki açık mekanlarda da kullanım sağlanabilmelidir.
İç Mekan Düzenleme İlkeleri
Yemek yeme eylem alanlarının biçim ve boyutları; bu etkinlik için gerekli eylem alanı ile dolaşım alanı ve donatım alanının oluşturduğu alanların bir bütünü olarak ele alınarak saptanmalıdır.
Masa üstündeki donatım elemanları, duvar kenarına düzenlenmelidir.
Diğer kullanım alanlarına ulaşabilmek için serbest geçiş alanı bırakılmalıdır.
Tanımı ve Eylemin İnsan Yaşamındaki Yeri
Yemek yeme eylemi, insanların en önemli gereksinmelerinden olup beslenme ve hayatın devamı amacıyla gerçekleştirilmesi zorunlu bir eylemdir.
İlk çağlarda insanların çiğ yiyeceklerle beslendikleri zamanlarda yemek yeme eylemi çoğu zaman yardımcı araç – gereç ve mekanlar gerektirmeden gerçekleşmekteydi. Daha sonraları aile yaşantısının gelişmesi yönünde aile bağlarının ortaya çıkması nedeniyle belirli bir gelişim göstermiş ve ateşin de bulunmasıyla pişirerek yeme alışkanlığı toplu halde yemek yeme eylemini ortaya çıkarmıştır. Bu sosyal gelişim sonucunda, insanların doğal gereksinmeleri yanında çalışma saatlerine de bağlı olarak belirli sürelerde giderilmeye başlanmıştır. Bu gelişme yemek yeme eylemini toplu bir eylem haline getirmiş ve aile bireyleri bu etkinliği belirli saatlerde toplu halde gerçekleştirme alışkanlığını elde etmişlerdir. Genellikle bu eylem bir günde sabah, öğle ve akşam olmak üzere 3 kez gerçekleştirilmektedir.
Kontta yemek yeme eylemi için yemek hazırlama alanını genişletme ve aynı zamanda ev işlerini kolaylaştırma işlemi, konut içinde aynı bir yemek yeme alanı düzenlenmesini gerektirmiştir. Bu gereksinimin eşlerin her ikisinin de çalışması nedeniyle daha da önem kazanarak günümüzde de biçimlenerek gelişimini sürdürmektedir. Ailenin bir araya geldiği aynı zamanda sosyal ilişkilerin gerçekleştirildiği mekan ve alanların biri de konutun yemek yeme alanıdır. Bu bölüm yemek yeme eylemlerinin yanı sıra bireylerin çeşitli iş, günlük konuşma, ilgi alanlarına göre boş vakitlerini değerlendirme uğraşları için kullandıkları bir yerdir. Ayrı bir çocuk odası olmadığı zamanlarda büyüklüğüne bağlı olarak oyun alanı olarak da kullanılabilir.
Tek aile evlerinden genellikle geniş alanların varlığı aile bireylerinin bireysel uğraşlarını da gerçekleştirmesine olanak vermektedir. Ancak çok katı sosyal konutlarda alan darlığı yüzünden yemek yeme alanı yemek yeme dışında diğer gereksinmelerinin de karşılandığı bir yerdir. Bu amaçla kullanılması özellikle yaşama mekanlarından kopmamasına sağladığı için genellikle yaşama mekanı içinde olması istenmektedir.
Mekanın Donatım Elemanları
Kültürel ve teknolojik gelişim sonucunda insanlar yemek yeme eylemini daha sağlıklı ve kolaylaştırıcı niteliklerdeki yardımcı eleman ve araçlar geliştirerek sürdürmüşlerdir. Bu evrim sonucunda daha sıhhi ve kolay bir şekilde yemek yenebilen bir eleman olan değişik büyüklük ve biçimdeki masa geliştirilmiştir.
Geleneksel olarak Türk evinde yemek yeme; mindere oturarak ortak kaplardan yenilmektedir. Bu nedenle sofranın biçimi de eyleme uygun olarak daire şeklinde olmuştur. Sofranın yüksekliği yerde oturma yüksekliğine en uygun bir biçimde geliştirilmiştir.
Zamanımızda yemek yeme eyleminde kullanılan aba donatım elemanları yukarıda da belirtildiği gibi masa ve sandalyelerdir. Bunun dışında çeşitli araç ve gereçlerin depo edildiği büfeler, süs eşyaları ve çiçekler de bu alanı belirleyici elemanlar olarak kullanılır.
Mekanın Özellikleri Ve İşlevsel Açılımı
Yemek yeme mekanın düzenlenmesinde en önemli konulardan biri mutfak ile olan ilişkisidir. Yemek yeme mekanı ile mutfak arasındaki uzaklığın 3,50 metreden fazla olmaması önerilir. Yemek yeme mekanı, yaşama mekanı, giriş holü ve dışa açılan teras-balkon gibi mekanlarla doğrudan ilişkili olmalıdır.
İstanbul imar yönetmeliklerinde yemek yeme alanı ile ilgili bir düzenleme kararı yoktur. DIN 18011 e göre yemek yeme mekanı, her konutta en az dört kişi için düzenlenmelidir. DIN 18011 de yemek yeme mekanında en az alan uzaklık gereksinmeleri aşağıdaki gibi belirtilmiştir.
Donatım elemanı Kullanım alanı
(Masa ve sandalyeler) (genişlik) (derinlik)
4 Kişilik 180cm 130cm 5 “ 180 180
6 “ 180 180
7 “ 180 230
8 “ 180 240
Sandalye – duvar arası uzaklık 25 – 10 cm
Masa genişliği (dikdörtgen) 80 – 80
Masa boyutları
2 kişilik 60 – 80 cm
4 “ 80 – 120 cm
6 “ 80 – 180 cm
8 “ 80 – 90/240 cm
Bu büyüklükler amaca uygun olması gereken en az büyüklükteki donatım elemanlarıdır, alan kaybına neden olmadan mekanı düzenlememiz için bilmemiz yaralıdır. Normal durumlarda yemek yeme mekanının genişliği 2,40 m nin altında düzenlenmemelidir. Bu mekan içinde yer kullanım alanlarına geçiş öngörülüyor ise bu genişlik 3 m olmalıdır.
Bu mekan içerisine bir yemek büfesi eklenmek istenirse genişlik en az 3,40 m olarak düzenlenebilir. Yuvarlak masa kullanımında aynı genişlik geçerlidir. Ancak serbest alana geçiş olanağı daha azdır.
Tek eylemler
Yemek yeme mekanında insanın tek eylemlerini şöyle sıralayabiliriz.
Oturma
Yemek yeme
Dolaşım (hizmet)
Eylemleri gibi
Yemek yeme eylemi her şeyden önce oturarak gerçekleştirilir. Oturma halinde çeşitli el kol hareketleri ile yemek yenir. Eylemin gerçekleştiriliş biçimi yemeğe uzanıp kaptan – tabaktan yemeği alma ve ağıza götürmektir.
Hizmet eylemi ise, mutfaktan yemek getirme, sofrayı toplama ve sofra arası dolaşım eylemleri şeklinde gerçekleştirilmektedir.
Eylem alanları
Yemek yeme insanın oturarak, el ve kollarını hareket ettirerek gerçekleştirdiği bir eylemdir. Bu eylem için gerekli olan insanın dirseklerinin yanında oturan insana çarpmadan hareket edebilmesi için normalde gerekli olan bir kişilik kullanım alanı 60 cm lik (masa üzerindeki alanda) genişlikte olmaktadır. Bunun dışında yemek yemek için masaya oturulurken oturma anında insanın hareket halindeki duruşları eylem alanlarının biçim ve boyutları kişi sayısına ve masanın şekline bağlı olarak değişir.
Mekan Ve Düzenleme İlkeleri
Yemek yeme eylem alanları konut içinde 3 ayrı mekanda düzenlenebilir.
Yemek hazırlama mekanı (mutfak) içinde
Özel bir mekanda ( yemek yeme mekanı)
Yaşam mekanı içinde (salon) gibi
Yemek yeme eylem alanlarını yemek hazırlama mekanı içinde, diğer bir adıyla mutfak içinde düzenleme, tarihi gelişim sürecinde çok öncelere dayanır. Yemeğin piştiği yerde bir sofra etrafında oturularak yenmesi geleneksel eski Türk evinde olağandı.
Avrupa’da önceleri yaşama-yemek yeme-mutfak içiçe idi. Ancak bu biçim zaman içinde refah düzeyinin artması nedeniyle terk edilmeye başlandı. Mutfaktaki kötü koku ve buhar yaşam konforunu özellikle etkileyen olumsuz nedenlerden biridir. Hatta mutfak içinde ya da ona bitişik yemek yeme işinden bile ayrı nedenlerle vazgeçilebilmektedir. Bunun yerine özel küçük bir hacimde veya yaşam mekanı içinde bir yerde gerekli boyutta ve içinde hareket olanaklarına sahip mekanlardan yemek yeme eylemi düzenlenmeye başladı.
Zamanımızda yemek hazırlama mekanı içinde yemek yeme olanağının sağlanması ancak bir kahvaltı etme köşesi şeklinde anlam kazanmaktadır. Bun yanında bireylerin günlük olağan yemekleriyle dost ve akrabaların davet edilmesi halinde ev hanımına hizmette büyük kolaylık sağladığı için önceden hazırlanmış yemeklerin yenilmesi, yemek yeme mekanından (salon) olmaktadır.
Yemek yeme mekanı konut içinde özel bir mekan içinde düzenlendiğinde, mutfak ve yaşama mekanı arasında mutfağa kolay ulaşılmasını sağlayabilen uygun bir yerde düzenlenmesi gerekir. Ev hanımının günlük yaşantısındaki eylemleri ile onun mutfak-yaşam mekanı arasındaki geliş gidişleri yemek yeme mekanının yerini belirlemede ana etkendir. Bu durumda yemek yeme mekanının çeşitli ev işlerinin giderilmesinin yanı sıra çocukların oyun oynama alanı olarak da kullanılmasında, mutfağın koku açısından ve görsel ilişkiyi kesmeyecek bir şekilde yemek mekanından ayrılması önem kazanmaktadır. Bu durumda yemek mekanın yaşam mekanına yardımcı bir alan olarak da yaşam ile ilgili diğer eylemlere uygun olması kullanışlılığını arttıracaktır.
Yemek yeme mekanı olarak ayrı bir mekanın ayrılması ilk bakışta konutta ek bir alan gerekiyor gibi görünüyorsa da bu her şeyden önce tasarımın kararlarına bağlıdır.
Alman normlarından kaynaklanan en az alan gereksinimi, konut içerisinde yer ve en az sınır olan 18 m² ile sınırlanabilmektedir. Bu durumda 4 – 5 kişilik konutlarda yaşama mekanı alanı ile özel yemek yeme alanı toplamı daha fazla olmasına karşın 56 kişilik konutlarda 24 m² lik alan daha fazla kişiye cevap veren uygun kullanım alanlarını vermektedir.
Yemek yeme mekanı yaşam mekanı içinde düzenlendiğinde yine alman normlarına göre 4 kişilik bir konutta 20 m² lik bir yaşam mekanı içinde 4,5 m² lik bir eylem alanı olmaktadır. İnsan sayısına göre kişi başına yaklaşık 2 m² kadar artan yaşam mekan alanı ile yemek yeme eylem alanı ilişkileri şekilde görünmektedir.
Yemek yeme alanının yemek hazırlama mekanı ile olan ilişkileri bu alanın yerini belirlemektedir. Bu mekanların arasındaki ilişki 2 şekilde gerçekleşebilir.
Dolaylı yönden bağlantılı
Doğrudan bağlantı olarak
Mutfak ile dolaylı olan bağlantıda, mutfakta hazırlanan yemeklerin servisi 1 gün giriş holünde yemek yeme mekanına ulaşabilme yoluyla olmaktadır. Burada önemli olan, bağlantının en kısa yoldan (servis zorluğu yaratmayacak şekilde) olmasıdır.
Yemek yeme eylem alanının yemek hazırlama mekanı ile doğrudan bağlantılı olması kolay ve uygun bir şekilde yemek servisinin yapılabilmesi için yararlıdır. Ancak yemek hazırlama hacmi kokulu bir yer olduğundan iyi havalandırılması gerekir ve yemek yeme eylem alanı ile yalnızca bir kapı aracılığı ile bağlantılı olması istenir. Yemek yeme alanı ile mutfak arası bağlantı üç şekilde düzenlenebilir.
Ofis – Servis alanı ile bağlantılı
Servis penceresi veya kapı ile bağlantılı
Açık mutfak tipinde bağlantı gibi
Ofis aracılığı ile olan bağlantılar mutfak ile yemek yeme alanı arasında yemek kokularının geçmesini önleyecek bir ara mekan – bir tampon bölge olmasının yanı sıra aynı zamanda da pişirilmiş yemeklerin servise hazırlandığı ve düzenleme şekline göre kahvaltı etme olanağı da verebilecek bir mekan parçasıdır.
Ofis için ara mekan yapılması olanağı olmayan daha küçük programlı konutlarda mutfak yemek yeme eylem alanına doğrudan servis sağlayan bir servis penceresi veya kapısı ile mutfak bağlantısı yapılabilir. Bu pencere veya kapı servis zamanları dışında kapalı tutularak yemek kokularının yemek mekanına yayılması önlenir. Açık mutfak tipinde bağlantı açısından mutfak, yemek mekanının bir uzantısı – parçası olarak düzenlenmiştir. Bu bağlantı biçimi dolaşım alanı kayıplarını azalttığı için ekonomik konut planlanmasında önem kazanmaktadır.
Yemek yeme eylem alanları da oturma – yaşama eylem alanı gibi konutun dışa açık alanlarından olduğundan konut dışından da gelen bireylerle – yemek öncesi ve sonrası bireyler arasında bir sohbet ilişkisi de vardır.Bu nedenle yemek ve oturma alanlarının birbiri ile doğrudan ilişki alanlar veya mekanlar olması yararlıdır. Böylelikle yemek öncesi ve sonrası yemek alanından oturma alanına geçişte, konukların konutun özel alanlarına girmeden iki hacim arasındaki geçiş sağlanmış olacaktır. İki hacim arasında eylem alanlarının belirlenmesi açısından bölünme aşağıdaki şekilde gerçekleştirilebilir.
Hareketli bölücü elemanlar ile bölünme:
Yaşama mekanı olarak kullanılan hacmi akordion – katlanan veya sürme panolarla mekanın ayrılması yoluyla kullanılan alanların belirlenmesidir.
Sabit bölücü elemanlar ile bölünme:
Sabit eleman olarak dolap, ahşap, cam gibi elemanlar kullanarak iki hacim arası bölünmenin gerçekleştirilmesidir.
Yaşama mekanında bir niş halinde düzenleme:
Yemek yeme eylem alanı yaşama mekanının bir parçası olarak, aynı mekanın devamında bir niş – oylum olarak yer alabilir. Burada anlatılan diğer çözümler dışında bazı sakıncaları olmasına karşın hiçbir bölücü eleman kullanmadan da oturma ile yemek yeme eylem alanları bir arada düşünülebilir. Ekonomik olması alan kaybı yaratmaması nedeni ile sosyal konutlarda düzenlenen bu kullanım biçimi sıkça uygulanmaktadır.
Genel Mekan Düzenleme İlkeleri
Yemek yeme alanı veya mekanının pencereleri için en uygun yönlendirme güney doğu yönüdür.
Yemek yeme mekanı olanaklar elverdiği oranda manzaraya yöneltilmelidir.
Yemek yeme mekanı, yaşama ile yemek hazırlama mekanı arasında düzenlenmeli, ancak yaşama mekanına geçiş yemek yeme alanı içinde olmamalıdır.
Yemek yeme mekanı yaşam mekanında görsel olarak ayrılmalıdır.
Yemek yeme mekanını her gün kullandığımız için bu mekan yeterli ışık ve havalandırma olanağına sahip olmalıdır.
Yemek mekanı serbest dış mekanlarla ilişkili olmaya böylece uygun hava şartlarında dışarıda ki açık mekanlarda da kullanım sağlanabilmelidir.
İç Mekan Düzenleme İlkeleri
Yemek yeme eylem alanlarının biçim ve boyutları; bu etkinlik için gerekli eylem alanı ile dolaşım alanı ve donatım alanının oluşturduğu alanların bir bütünü olarak ele alınarak saptanmalıdır.
Masa üstündeki donatım elemanları, duvar kenarına düzenlenmelidir.
Diğer kullanım alanlarına ulaşabilmek için serbest geçiş alanı bırakılmalıdır.