Yapay tatlandırıcılar ne kadar tatlandırıyor?
Son yıllarda özellikle sağlıklı bir hayat sürmek isteyenlerin kullandıkları tatlandırıcıların insan sağlığına etkileri hakkında farklı görüşler ileri sürülüyor. Bu da ağzının tadını bozmadan tatlı kullanmak isteyenleri uzmana yönlendiriyor.
Gün geçtikçe daha çok kullanıcısı olan yapay tatlandırıcıları daha çok zayılamak isteyenler ile şeker hastalığına yakalananlar tercih ediyor.
Milyonlarca insan hem zayıflamak için hem de şeker hastalığı sebebiyle yapay tatlandırıcı kullanıyor. Kullanımlarının insan sağlığı üzerindeki etkileri hakkında birçok farklı görüşler olsa da kullanım oranları gün geçtikçe artıyor.
Şeker yerine kullanılabilen düşük kalorili veya kalori içermeyen yapay maddeler 'yapay tatlandırıcılar' olarak nitelendiriliyor. Tatlandırıcılar, başlangıçta şeker hastalarının tatlandırma ihtiyacının giderilmesi için kullanılsa da günümüzde zayıflamak, zayıf kalmak ve şekerin diş sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinden korunmak isteyenler tarafından da yaygın olarak kullanılıyor. Şeker ve şekerli gıdaların fazla tüketilmesi ve bu besinlerin yüksek enerji değerleri nedeniyle obezitenin en önemli sebeplerinden biri olarak biliniyor. Yapay tatlandırıcılar enerji içeren tatlandırıcılar ve enerji içermeyen tatlandırıcılar olarak ikiye ayrılıyor.
Enerji içerenler: (Fruktoz=meyve şekeri, sorbitol, mannitol, ksilitol). Fazla miktarda tüketimi kan şekerini yükseltir. Bu şekerlerin kana geçiş süresi çay şekerinden (sakkaroz) daha uzundur.
Enerji içermeyenler: (Aspartam, asesülfam-K, sakarin, siklamat). Daha çok tercih edilen yapay tatlandırıcılardır. Tablet yapay tatlandırıcılar, yüksek ısıda acı tat oluşturdukları için kaynamakta olan bir besinin içerisine atılmamalıdır. Ateşten indirdikten sonra besine eklenmelidir.
Tatlandırıcılar çok sık kullanılsa da yan etkileri konusundaki söylentilerin ardı arkası kesilmiyor.
Son yılların en gözde ve en fazla kullanılan yapay tatlandırıcısı olan aspartamın da baş dönmesi, baş ağrısı, âdet düzensizliği gibi belirtileri bildirilmiştir. Aspartamın aşırı tüketiminin ileride beyin tümörleri ve beyin hasarına sebep olduğu klinik çalışmalarla ortaya konulmuştur. Diğer bir yapay tatlandırıcı olan siklamatın aşırı kullanımı ishale neden olabiliyor. Yapılan araştırmalar sonucu, erkek farelerde mesane tümörleri geliştiği tespit edilmiştir. Ayrıca alternatif tıbbın da katılımıyla tatlandırıcılara yönelik çalışmalar ilerlemiştir. Son olarak ülkemizde bitkisel kaynaklı aspartam, sakarin, asesulfam-K içermeyen tamamen stevia denilen bir bitkiden elde edilen tatlandırıcı piyasaya sunulmuştur. Şekerden 40 kat daha tatlı olan bu bitkinin demlenmesiyle elde edilen toz hem yemek hazırlamada hem de içeceklerde rahatlıkla kullanabilmektedir. Öyle ki 400 dereceye kadar bozulmadığı tespit edilen stevia ile hazırlanan tatlılarda ısıya bağlı bozulma riski sıfıra yaklaşmaktadır. Her ne kadar zararları hakkında kesin bilgiler olmasa da, tatlandırıcı kullanırken bir uzmana danışmanızda fayda var. Ayrıca şekersiz meşrubat içenlerin şekerlileri tercih edenlere göre daha fazla kilo verdikleri görülüyor; ancak beslenme uzmanları, vücudun şeker ihtiyacını kısmanın şekerli maddelere duyulan arzuyu körüklediğini düşünüyor.
(*) Sema Hastanesi, Beslenme ve Diyet Uzmanı