che.tin
New member
YEŞİL ORDU FIRKASI
1920 yılında Anadolu'da (eskişehir'de) kurulmuştur. Gizli bir dernek olmakla birlikte hakkında efsaneler vardı. Mesela, İttihat ve Terakki Örgütü'nün pan-İslamizm (yayılmacı-islamcılık) kisvesi altında ya da onun yanı sıra I. Dünya Savaşı'nın başından beri gütmeye çalıştığı Pan-Turanist (yayılmacı-türkçülük) politikasi. İslamiyetin kutsal rengi olan yeşil, Sovyet devriminden sonra, eski Çarlık Rusya'sının çeşitli Müslüman uluslarındaki Bolşeviklerce simge olarak alınmıştı. Efsanelerle birlikte asıl Yeşil Ordu Cemiyeti 1920 Mayıs ayında ortaya çıkmıştır. O sıralar, İstanbul'un tutucu çevreleri Ulusal Kurtuluş Hareketi'ni bolşeviklikle suçlayarak "kafir" saydırmaya çalışıyorlardı. Bu yüzden, Anadolu'da halk kitleleri ve özellikle askerler önünde temize çıkmak ve bolşevikliğin İslamlığın uygulamasından başka bir şey olmadığını söyleyerek, Sovyetlerle yapılması zorunlu işbirliğine elverişli bir ortam hazırlanması amacıyla ,kurulmuştur. Bu cemiyetin genel merkez üyeleri: Şeyh Servet (Akdağ), Dr. Adnan (Adıvar), Hakkı Behiç, Yunus Nadi gibi kemalistlerdir. Yeşil Ordu Nizamnamesi İslami-Komunist renkteydi. Yeşil Ordu'nun asıl gücü Çerkes Ethem'in eline geçince M.Kemal bu örgütü dağıtmaya çalışmış ama başarılı olamamış. Çerkes Ethem çevresindekilere kimi zaman komunizmin tek kurtuluş olduğunu söylüyor ve 1920 Ağustosu sonlarına doğru Eskişehir'de Arif Oruç vasıtasıyla Seyyare Yeni Dünya adlı günlük bir İslam-Bolşevik Gazetesi çıkarıyor. Bu gazetenin logosunda "Dünyanın Fukara-i Kasibesi Birleşiniz" sözü Sovyet Müslümanlarından esinleniyor.
GAYRI RESMİ TKP
Ankara'da 18 Ekim 1920 günü M.Kemal'in emriyle kuruldu. Kurucular arasında, Tevfik Rüştü (Aras),Mahmut Esat (Bozkurt), Yunus Nadi (Abalıoğlu) Kılıç Ali ve Süreyya (Yiğit) gibi meclisin sol fikirli üyeleri vardı. Bu partinin kurulma sebebi olarak : Anadolu'da "komunist" sıfatlı resmi bir parti olmasının, Türk-Sovyet görüşmelerini olumlu yönde etkileyebileceğini, çekingenliği kaldıracağı düşünülmüş olabilir. Ancak öte yandan, Aanadolu mücadelesini bolşevik bir hareketmiş gibi göstermek şöyle dursun, Bolşevik modelin Anadolu'da uygulanamayacağını ısrarla öne sürmüştür. Yeşil Ordu'dan beklenen ama süreç içinde böyle bir örgüt biçiminin karşılamasının mümkün olmadığına kanaat getirilen işlevi yerine getirmesi için kurulmuştu.Partinin ülkede yaygınlaşıp popülerleşmeye başlayan komunist düşüncelerin gelişmesini önlemek, komunizan eğilimleri Kemalist amaçlara doğru kanalize edrek eritmek,güçsüzleştirmek,milli burjuvazinin sol kanadının meclis içinde oluşturduğu "halk zümresi"nin bir çekim merkezi haline gelmesine engel olmak gibi bir fonksiyonu vardı.Sınıf savaşımını reddeden bir çizgi izleyerek, 3. enternasyonal programını revize etmiştir. Ayrıca bu parti 3.enternasyonala başvurmuş ancak alınmamıştır.Resmi TKP üstlendiği görevi yerine getiremedi ve kısa bir zamanda dağıldı.
TÜRKİYE HALK İŞTİRAKİYUN FIRKASI
THİF illegal TKP'nin yasal zeminde faaliyete geçme isteğiyle doğdu. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Md.lüğü'nün Parti program ve tüzüğünü onaylamasıyla 7 Aralık 1920 tarihinde resmen kuruldu. THİF'nin kurucuları arasında Tokat milletvekili Nazım (Muvakkat- Başkan), Bursa milletvekili Şeyh Servet, Afyon milletvekili Mehmet Şükrü, Veteriner Binbaşı Salih Hacıoğlu ve Zihnetullah Nuşiveran bulunuyor. THİF'nin savunduğu fikirlerde bu memleketin koşullarını gözönüne alarak, komunist teoriden sapmalar yapıldığı görülmektedir. İşçilerle yetinmeyerek harekete sınıflararası bir nitelik vermek ve belki, özellikle köylüleri sol devrimciliğe çekmek istemişti. Sonra, geniş halk kitlesinin desteğini kazanmak amacıyla, islamiyetin sola yalınlığı üzerinde durulmuştur. Partinin görüşü şöyle özetlenebilir: Bütün dünya komunist partilerinin ve onları etrafında toplayan, üyesi olduğumuz 3. Komunist Enternasyonal'in görüşleri partimizin de ideolojisini oluşturuyor. Türkiye'nin küçük burjuva ve üretici köylülerin çoğunluğuna dayanan bugümkü yapısı karşısında seçilecek yol, memleket içinde burjuva demokrasisi yoluyla reformlar yapmak ve emperyalizme karşı ileride direniş gösterebilmek ve başlamış olan ulusal devrime çoğunluk olan köylülerin katılması için teşkilar vardır.
TKP
14 Temmuz 1919'da ilk TKP kurucu komitesi oluşturuldu. Bu komitede, Mustafa Suphi, Mahmut Ekşi, Ali Rıza Keskin, Osman Topçuoğlu, Mustafa Börklüce, Murat Sarı ve Kadir Erzurumlu bulunuyordu. M.Suphi, Bakü'de daha önce ittihatçıların kurmuş olduğu TKF'yi dağıtarak, yeni bir örgütlemeye girişir. İlk kongre tarihi olan 10 Eylül 1920 TKP'nin resmi kuruluş tarihidir. O günden sonra da örgüt , ağırlıklı olarak Türkiye ile ilgilenmeye başlar, örgütlenme,ajitasyon ve propaganda, istihbarat ve askeri örgütlenme gibi sorunlarda, yeni parti için oldukça dikkate değer bir gelişme görülür. Örgüt, Bakü dışında , İstanbul'da , Zonguldak,Trabzon ve Rize gibi Karadeniz şeridinde yer almaları dolayısıyla ulaşımın kolay olduğu illerde, Nahcivan ve Kuzey Kafkasya'da şubeler açar ve her birine örgütçü militanlar gönderilir. Eğitim ve propaganda faaliyetlerine büyük önem verilmiştir. Mesela, Yeni Dünya gazetesinin tirajı 4 binin üzerindedir. Bunun 2 bini Türkiye'ye, bini Azerbaycan'a, 350şer tanesi Rusya,İran ve Türkistan'a gönderilmekte, 400-500 nüsha da tedbir olarak depoda tutulmaktadır. Ahbar ve Komünas isimli iki duvar gazetesi çıkarılıyor. Anadolu'da, Trabzon, Erzurum ve Eskişehir'de "komunistliği açıkca savunan " Albarak ve İşçi adlı gazetelerin çıkarılmasına yardımcı olunmaktadır. İstanbul'da ise Kurtuluş adlı gazete, M.Suphi'nin deyimiyle komünist arkadaşlar tarafından çıkarılmaktadır. Onlarca kitap yayınlanmıştır. Ayrıca bir parti okulu açılmış ve 50 öğrenci arasından 40 gence diploma verilmiştir. Askeri örgütlenme konusunda ise, TKF, bir kısmı hala Rusya'da bulunan I.Dünya Savaşı tutsaklarının, bir "Kızılordu Birliği" halinde örgütlenmesi ve Türkiye'ye gönderilmek üzere hazırlanmasını esas almıştı. TKP , Komintern'in 19 Temmuz 1920'de Petrograd'da başlayan ve Moskova 'da devam eden 2. Kongresine 2 delege ile katılmış. Burada delege İsmail Hakkı bir konuşma yapmış, konuşmasında Kemalist hükümete büyük övgüler dizmiş ve onu "Anadolu'daki Devrimci Hükümet" olarak nitelendirmiştir. Türkiye gerek ulusal kurtuluş mücadelesinin boyutlarıyla gerekse gelişen komünist hareketin niteliğiyle Enternasyonal'in ve Lenin'in Başlıca ilgi odağı haline geliyor ve o güne kadar 2 delege ile temsil edilen TKP 2. Komintern Kongresi'ne 4 delege ile katılma hakkını elde ediyor. Komunist Enternasyonal tarafından 1 Eylül 1920'de Bakü'de toplanan "Doğu Halkları Kurultayı", bir bakıma 2. Kongre tezlerinin uygulanmasının ve sınanmasının bir alanı haline gelmiştir.Kurultay'a, aralarında M.Suphi'nin yanı sıra, Enver Paşa ve kimi ittihatçıların, Ankara Hükümeti'ni temsilen İbrahim Tali başkanlığında bir heyetin de bulunduğu 235 Türk delegesi katılmıştır. Toplam 1831 delegenin katıldığı Kurultay'da en çok üye ile temsil edilen ülke Türkiye'dir. Ankara Hükümeti Başkanı M.Kemal ile TKP arasında şüpheyle bezenmiş bir diyalog süregeliyor. M.Kemal TKP ve M.Suphi'yi Sovyet Devleti'yle kurulan ilişkide zayıf ve geçici bir köprü olarak görüyor, M.Suphi ise M.Kemal'in emperyalist devletlerle işbirliği yönelimlerinden dolayı kuşku duyuyor ve Anadolu'ya geçerek Ulusal Kurtuluş Hareketi'nin inisiyatifini ele geçirmek ve devrimi bir işçi-köylü devrimiyle sonuçlandırmak istiyordu. Bu yakınlaşma üzerine M.Suphi ve yoldaşları Türkiye'ye geliyor. Ankara'ya 2 koldan gitmek istiyorlar ancak Kazim Karabekir Paşa hepsinin tek koldan ve Erzurum üzerinden gelerek halkın onlar hakkındaki düşüncelerini görmelerini istiyor. Böyle olmayacaksa Bakü'ye geri dönmelerini istiyor. Bunun üzerine M.Suphi'ler için bilinen son M.Kemal'in bilgisi dahilinde ve K.Karabekir'in yönetiminde başlamış oluyor. Büyük bir fedakarlık ve çalışkanlıkla TKP'yi kuran, Bolşevik Devrimi'nin zaferi için çarpışma onurunu da taşıyan bu ilk komünist kadroların öğrettikleri, fakat TKP'nin sonraki kuşakları tarafından asla anlaşılmayan en büyük ders, şöyle özetlenebilir: Burjuvaziyle konuşurken, silahın kabzasını sıkı tutun!
1920 yılında Anadolu'da (eskişehir'de) kurulmuştur. Gizli bir dernek olmakla birlikte hakkında efsaneler vardı. Mesela, İttihat ve Terakki Örgütü'nün pan-İslamizm (yayılmacı-islamcılık) kisvesi altında ya da onun yanı sıra I. Dünya Savaşı'nın başından beri gütmeye çalıştığı Pan-Turanist (yayılmacı-türkçülük) politikasi. İslamiyetin kutsal rengi olan yeşil, Sovyet devriminden sonra, eski Çarlık Rusya'sının çeşitli Müslüman uluslarındaki Bolşeviklerce simge olarak alınmıştı. Efsanelerle birlikte asıl Yeşil Ordu Cemiyeti 1920 Mayıs ayında ortaya çıkmıştır. O sıralar, İstanbul'un tutucu çevreleri Ulusal Kurtuluş Hareketi'ni bolşeviklikle suçlayarak "kafir" saydırmaya çalışıyorlardı. Bu yüzden, Anadolu'da halk kitleleri ve özellikle askerler önünde temize çıkmak ve bolşevikliğin İslamlığın uygulamasından başka bir şey olmadığını söyleyerek, Sovyetlerle yapılması zorunlu işbirliğine elverişli bir ortam hazırlanması amacıyla ,kurulmuştur. Bu cemiyetin genel merkez üyeleri: Şeyh Servet (Akdağ), Dr. Adnan (Adıvar), Hakkı Behiç, Yunus Nadi gibi kemalistlerdir. Yeşil Ordu Nizamnamesi İslami-Komunist renkteydi. Yeşil Ordu'nun asıl gücü Çerkes Ethem'in eline geçince M.Kemal bu örgütü dağıtmaya çalışmış ama başarılı olamamış. Çerkes Ethem çevresindekilere kimi zaman komunizmin tek kurtuluş olduğunu söylüyor ve 1920 Ağustosu sonlarına doğru Eskişehir'de Arif Oruç vasıtasıyla Seyyare Yeni Dünya adlı günlük bir İslam-Bolşevik Gazetesi çıkarıyor. Bu gazetenin logosunda "Dünyanın Fukara-i Kasibesi Birleşiniz" sözü Sovyet Müslümanlarından esinleniyor.
GAYRI RESMİ TKP
Ankara'da 18 Ekim 1920 günü M.Kemal'in emriyle kuruldu. Kurucular arasında, Tevfik Rüştü (Aras),Mahmut Esat (Bozkurt), Yunus Nadi (Abalıoğlu) Kılıç Ali ve Süreyya (Yiğit) gibi meclisin sol fikirli üyeleri vardı. Bu partinin kurulma sebebi olarak : Anadolu'da "komunist" sıfatlı resmi bir parti olmasının, Türk-Sovyet görüşmelerini olumlu yönde etkileyebileceğini, çekingenliği kaldıracağı düşünülmüş olabilir. Ancak öte yandan, Aanadolu mücadelesini bolşevik bir hareketmiş gibi göstermek şöyle dursun, Bolşevik modelin Anadolu'da uygulanamayacağını ısrarla öne sürmüştür. Yeşil Ordu'dan beklenen ama süreç içinde böyle bir örgüt biçiminin karşılamasının mümkün olmadığına kanaat getirilen işlevi yerine getirmesi için kurulmuştu.Partinin ülkede yaygınlaşıp popülerleşmeye başlayan komunist düşüncelerin gelişmesini önlemek, komunizan eğilimleri Kemalist amaçlara doğru kanalize edrek eritmek,güçsüzleştirmek,milli burjuvazinin sol kanadının meclis içinde oluşturduğu "halk zümresi"nin bir çekim merkezi haline gelmesine engel olmak gibi bir fonksiyonu vardı.Sınıf savaşımını reddeden bir çizgi izleyerek, 3. enternasyonal programını revize etmiştir. Ayrıca bu parti 3.enternasyonala başvurmuş ancak alınmamıştır.Resmi TKP üstlendiği görevi yerine getiremedi ve kısa bir zamanda dağıldı.
TÜRKİYE HALK İŞTİRAKİYUN FIRKASI
THİF illegal TKP'nin yasal zeminde faaliyete geçme isteğiyle doğdu. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Md.lüğü'nün Parti program ve tüzüğünü onaylamasıyla 7 Aralık 1920 tarihinde resmen kuruldu. THİF'nin kurucuları arasında Tokat milletvekili Nazım (Muvakkat- Başkan), Bursa milletvekili Şeyh Servet, Afyon milletvekili Mehmet Şükrü, Veteriner Binbaşı Salih Hacıoğlu ve Zihnetullah Nuşiveran bulunuyor. THİF'nin savunduğu fikirlerde bu memleketin koşullarını gözönüne alarak, komunist teoriden sapmalar yapıldığı görülmektedir. İşçilerle yetinmeyerek harekete sınıflararası bir nitelik vermek ve belki, özellikle köylüleri sol devrimciliğe çekmek istemişti. Sonra, geniş halk kitlesinin desteğini kazanmak amacıyla, islamiyetin sola yalınlığı üzerinde durulmuştur. Partinin görüşü şöyle özetlenebilir: Bütün dünya komunist partilerinin ve onları etrafında toplayan, üyesi olduğumuz 3. Komunist Enternasyonal'in görüşleri partimizin de ideolojisini oluşturuyor. Türkiye'nin küçük burjuva ve üretici köylülerin çoğunluğuna dayanan bugümkü yapısı karşısında seçilecek yol, memleket içinde burjuva demokrasisi yoluyla reformlar yapmak ve emperyalizme karşı ileride direniş gösterebilmek ve başlamış olan ulusal devrime çoğunluk olan köylülerin katılması için teşkilar vardır.
TKP
14 Temmuz 1919'da ilk TKP kurucu komitesi oluşturuldu. Bu komitede, Mustafa Suphi, Mahmut Ekşi, Ali Rıza Keskin, Osman Topçuoğlu, Mustafa Börklüce, Murat Sarı ve Kadir Erzurumlu bulunuyordu. M.Suphi, Bakü'de daha önce ittihatçıların kurmuş olduğu TKF'yi dağıtarak, yeni bir örgütlemeye girişir. İlk kongre tarihi olan 10 Eylül 1920 TKP'nin resmi kuruluş tarihidir. O günden sonra da örgüt , ağırlıklı olarak Türkiye ile ilgilenmeye başlar, örgütlenme,ajitasyon ve propaganda, istihbarat ve askeri örgütlenme gibi sorunlarda, yeni parti için oldukça dikkate değer bir gelişme görülür. Örgüt, Bakü dışında , İstanbul'da , Zonguldak,Trabzon ve Rize gibi Karadeniz şeridinde yer almaları dolayısıyla ulaşımın kolay olduğu illerde, Nahcivan ve Kuzey Kafkasya'da şubeler açar ve her birine örgütçü militanlar gönderilir. Eğitim ve propaganda faaliyetlerine büyük önem verilmiştir. Mesela, Yeni Dünya gazetesinin tirajı 4 binin üzerindedir. Bunun 2 bini Türkiye'ye, bini Azerbaycan'a, 350şer tanesi Rusya,İran ve Türkistan'a gönderilmekte, 400-500 nüsha da tedbir olarak depoda tutulmaktadır. Ahbar ve Komünas isimli iki duvar gazetesi çıkarılıyor. Anadolu'da, Trabzon, Erzurum ve Eskişehir'de "komunistliği açıkca savunan " Albarak ve İşçi adlı gazetelerin çıkarılmasına yardımcı olunmaktadır. İstanbul'da ise Kurtuluş adlı gazete, M.Suphi'nin deyimiyle komünist arkadaşlar tarafından çıkarılmaktadır. Onlarca kitap yayınlanmıştır. Ayrıca bir parti okulu açılmış ve 50 öğrenci arasından 40 gence diploma verilmiştir. Askeri örgütlenme konusunda ise, TKF, bir kısmı hala Rusya'da bulunan I.Dünya Savaşı tutsaklarının, bir "Kızılordu Birliği" halinde örgütlenmesi ve Türkiye'ye gönderilmek üzere hazırlanmasını esas almıştı. TKP , Komintern'in 19 Temmuz 1920'de Petrograd'da başlayan ve Moskova 'da devam eden 2. Kongresine 2 delege ile katılmış. Burada delege İsmail Hakkı bir konuşma yapmış, konuşmasında Kemalist hükümete büyük övgüler dizmiş ve onu "Anadolu'daki Devrimci Hükümet" olarak nitelendirmiştir. Türkiye gerek ulusal kurtuluş mücadelesinin boyutlarıyla gerekse gelişen komünist hareketin niteliğiyle Enternasyonal'in ve Lenin'in Başlıca ilgi odağı haline geliyor ve o güne kadar 2 delege ile temsil edilen TKP 2. Komintern Kongresi'ne 4 delege ile katılma hakkını elde ediyor. Komunist Enternasyonal tarafından 1 Eylül 1920'de Bakü'de toplanan "Doğu Halkları Kurultayı", bir bakıma 2. Kongre tezlerinin uygulanmasının ve sınanmasının bir alanı haline gelmiştir.Kurultay'a, aralarında M.Suphi'nin yanı sıra, Enver Paşa ve kimi ittihatçıların, Ankara Hükümeti'ni temsilen İbrahim Tali başkanlığında bir heyetin de bulunduğu 235 Türk delegesi katılmıştır. Toplam 1831 delegenin katıldığı Kurultay'da en çok üye ile temsil edilen ülke Türkiye'dir. Ankara Hükümeti Başkanı M.Kemal ile TKP arasında şüpheyle bezenmiş bir diyalog süregeliyor. M.Kemal TKP ve M.Suphi'yi Sovyet Devleti'yle kurulan ilişkide zayıf ve geçici bir köprü olarak görüyor, M.Suphi ise M.Kemal'in emperyalist devletlerle işbirliği yönelimlerinden dolayı kuşku duyuyor ve Anadolu'ya geçerek Ulusal Kurtuluş Hareketi'nin inisiyatifini ele geçirmek ve devrimi bir işçi-köylü devrimiyle sonuçlandırmak istiyordu. Bu yakınlaşma üzerine M.Suphi ve yoldaşları Türkiye'ye geliyor. Ankara'ya 2 koldan gitmek istiyorlar ancak Kazim Karabekir Paşa hepsinin tek koldan ve Erzurum üzerinden gelerek halkın onlar hakkındaki düşüncelerini görmelerini istiyor. Böyle olmayacaksa Bakü'ye geri dönmelerini istiyor. Bunun üzerine M.Suphi'ler için bilinen son M.Kemal'in bilgisi dahilinde ve K.Karabekir'in yönetiminde başlamış oluyor. Büyük bir fedakarlık ve çalışkanlıkla TKP'yi kuran, Bolşevik Devrimi'nin zaferi için çarpışma onurunu da taşıyan bu ilk komünist kadroların öğrettikleri, fakat TKP'nin sonraki kuşakları tarafından asla anlaşılmayan en büyük ders, şöyle özetlenebilir: Burjuvaziyle konuşurken, silahın kabzasını sıkı tutun!
