Türkçenin lehçeleri

[HAKAN]

Uluslararası dilbilimsel ölçülere göre her dilin konuşma biçimi, yerel farklılıkları bir ve halkın bir bölümünün kullandığı farklı bir çeşidi lekttir. Eğer lektler bir coğrafî bölgeye aitse o zaman diyalekttir ya da Türkçesi ile lehçedir. Tüm dünyada bu kural değişilmez ve tartışılmaz bir filolojik gerçektir. Ancak Türkiye'de lehçe, şive ve ağız gibi Türkçe'ye özgün ayrıştırma ve adlandırmalarla üç farklı görüş savunulmaktadır.
1. Türkiye haricinde Yorum dünya genelindeki dil biliminin, Türk Dil Kurumunun ve Hacettepe Üniversitesinde Türkolog ve Altayist Prof. Dr. Talat Tekin'nin görüşü: diller,
2. Ankara Üniversitesi'nin görüşü: lehçeler,
3. İstanbul Üniversitesi'nin görüşü: Çuvaşça, Yakutça ve Halaçça lehçe, diğerleri şive.

Bu üç görüş içerisinden uluslararası alanda yalnızca birincisi kabul görmektedir Yorum. Bu evrensel görüşe göre Kıbrıs Türkçesi; Türkî(Turkic) Diller grubuna mensup olan Türk dilinin bir lehçesidir. Lefkoşa ve Girne ise Kıbrıs Türk lehçesinin ağızlarını oluşturmaktadır.

Türkiye Türkçesinin genel kabul görülmüş ve yazı diline aktarılmış lehçesi, İstanbul lehçesinden türemiştir. Bunun hikâyesi de Genç Kalemlerin, Yeni Lisan makalesine dayanmaktadır. Türkiye kurulunca dil devrimi sırasında Ömer Seyfettin'in savunduğu gibi: Boğaz'da yaşayan İstanbul hanımefendilerinin konuşmalarınıa dayalı yazılı dil. Anadolu'da özellikle Karadeniz Bölgesi, Güneydoğu Bölgesi ve de Ege Bölgesi'nde lehçe farklılıkları apaçık gözlenmektedir. Ancak yerel lehçeler, küçük yaşlardan itibaren eğitimde resmi Türkçe kullanıldığı için yavaş yavaş kaybolmaktadır.

Anadolu Türk lehçelerinin bilinen özellikleri şöyledir:

* Ege lehçesinde r harfi kaybolmuştur: var-va, geliyorum-geliyom.
* Orta Anadolu lehçesinde k harfi g olur: Konya-Gonya, keçi-geçi. p/b değişimi vardır: piliç-biliç.
* Kayseri yöresinde ö/ü harfleri değişir: öküz-oküz.
* Doğu ve güneydoğu ağzında gırtlak sesleri Arapçaya özgüdür: alem-a'lem, akşam-a'şam.
* Karadeniz lehçesinde b/p değişimi görülür: bunu-puni.
* Trakya lehçesinde sesliler değişir: börek-bürek.
* Kıbrıs lehçesinde: t↔d, k↔g değişimi görülür: kurt ↔ gurd, Kıbrıs ↔ Gıprız

Rumeli Türk leçelerinde ise:

* Doğu Rumeli, Deliorman ve Batı Trakya sâbitçedir ev standart İstanbul lehçesine yakındır.
* Makedonya ve Kosova'da ise Gagavuzca'ya yakın bir lehçe konuşulur. ğ'/y-g değişimi görülür: ağlama-ayleme, yağmur-yagmur.
* Ayrıca olumsuzluk ekinde büyük ünlü uyumu kuralı bozulur.Ve kısaltılır:gidiyorum/gideyim, bakıyorum-bakayim.

Örnek bir kelime:İstanbul Türkçesi (Resmi Türkçe):yağmura mı bakıyorsun ?
Makedonya-Kosova: yagmura mi bakaysiñ
G.D. Bulgaristan ve K.D. Yunanistan :yağmıra mı bakyısın?
Karadeniz: ya:mora mi pakaysun
Güneydoğu Anadolu:yaqmıra mı bagıyorsuñ
Ege ve Kırcaali çevresi:yağmıra mı bakıvereyon