Rakamlarla 2007'de Türkiye ekonomisi

[CounTRy]

2007’de, öncekiyıllarda olmayan çok sayıda iç ve dış faktörün etkili olduğu Türkiye ekonomisi, yılı büyüme hızında yavaşlama, yüksek cari açık ve hedefin üzerinde ancak tek haneli enflasyonla kapatmaya hazırlanıyor. Ekonomi geride bıraktığımız yılı; yurt dışında tutsat (mortgage) piyasasında yaşanan sorunlar, petrol fiyatlarında yaşanan tırmanma, yurt içinde ise cumhurbaşkanlığı seçim süreci, genel seçimler, referandum ve terör olayları, Irak’ın kuzeyine sınır ötesi operasyon konusu gibi gelişmelerin etkisi altında geçirdi. Bütün bu etkileşimlere karşı, ekonomik ve siyasi istikrar yanında, kamu- özel sektör işbirliği ve diyaloğu sayesinde, ekonomide çok fazla kırılganlık yaşanmayan Türkiye ekonomisinde sinyal veren göstergeler ise Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren’in ifadesiyle ’büyüme oranı, istihdam, bütçe, cari açık ve enflasyon oranı’ olarak sıralanıyor. 2007’nin 3. çeyreğinde yüzde 2 düzeyinde gerçekleşen ve düşük kalan büyümeyle, yıl sonu büyüme hızının yüzde 5’lik hedefin biraz altında kalması bekleniyor. Ancak Türkiye ekonomisi, beklenenin altında kalsa da 3. çeyrekle birlikte "23 çeyrek dönem"dir büyümesini de aralıksız sürdürmüş oldu. Enflasyonun ise yüzde 4’lük hedefin üzerinde, ancak bu yıl da tek haneli çıkması bekleniyor. İhracattaki güçlü artışlara rağmen yüksek seyreden cari açık ise bu yıl da kaygı uyandırmaya devam etti.

ENFLASYON
Verilere göre, 2007 yılı genelinde enflasyon tek haneli rakamlarda seyretti. Enflasyon Temmuz ayında üretici fiyatlarında yüzde 2,08’e kadar, TÜFE bazında da yüzde 6,90’a kadar geriledi.
Bu yıl Kasım ayında yıllık bazda ÜFE’de yüzde 5,65, TÜFE’de yüzde 8,40 artış kaydedildi. Geçen yıl Kasım ayında bu rakamlar sırasıyla yüzde 11,67 ve yüzde 9,86 idi.
Enflasyon, 2006 yılında ise ÜFE’de yüzde 11,58, tüketicide ise yüzde 9,65 olmuştu. Enflasyon 2004 yılı içinde ÜFE’de 27 yıl 11 ay, TÜFE’de
ise 32 yıl aradan sonra tek haneli rakamlara inmişti.

BÜYÜME HIZI
2002 yılının ilk çeyreğinde başlayan aralıksız büyüme süreci bu yılın
üçüncü çeyreğinde hız kesmiş olsa da devam etti.
Üçüncü çeyrekte büyüme hızı yüzde 2 ile beklentilerin çok altında kalırken, yılın 9 ayında ise yüzde 3,8 oldu.
23 çeyrektir artı yönde seyreden büyüme hızı 2002’de yüzde 7,9, 2003’de
5,9, 2004’de yüzde 9,9, 2005’de yüzde 7,6, 2006’da da yüzde 6,0 olmuştu.
Ayrıca bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 6,8, ikinci çeyreğinde ise yüzde 4,1’lik büyüme sağlanmıştı.
Sektörel bazda bakıldığında 2007 yılının 9 ayında en yüksek büyüme hızı yüzde 11,5 ile inşaat sektöründe yaşanırken, sanayi yüzde 5, ticaret yüzde 3,4 büyüdü, tarımda ise yüzde 5,6 küçülme görüldü.
TÜİK verilerine göre, Gayrı Safi Milli Hasıla (GSMH) cari fiyatlarla yılın üçüncü çeyreğinde 146 milyar 804 milyon dolar (190 milyar 990 milyon YTL), 9 ayında da 348 milyar 472 milyon dolar (468 milyar 212 milyon YTL) oldu.
Geçen yıl GSMH cari fiyatlarla 399 milyar 673 milyon dolar olmuştu.

İSTİHDAM
İşsizlik oranı ise bu yıl Eylül ayı itibarıyla yüzde 9,3 oldu. İşsizlik oranı bu yıl Ocak’ta yüzde 11,0, Şubat’ta 11,4, Mart’ta 10,4, Nisan’da yüzde 9,8, Mayıs yüzde 8,9, Haziran ve Temmuz aylarında yüzde 8,8, Ağustos’ta yüzde 9,2 idi.
Bu yıl Eylül ayında toplam istihdam 23 milyon 361 bin kişi, işsiz sayısı 2 milyon 405 bin kişi olarak açıklandı.
Geçen yılın aynı ayında ise işsizlik oranı yüzde 9,1, toplam istihdam 23 milyon 128 bin kişi, işsiz sayısı 2 milyon 316 bin kişi olarak belirlenmişti. İşsizlik oranı geçen yıl sonu itibariyle yüzde 9,9 olmuştu.

SANAYİ ÜRETİMİ
Sanayi üretiminde geçen yılın Ocak-Ekim döneminde yüzde 5,6 oranında artış görülürken, bu yıl aynı dönemde bu oran yüzde 5,3’e geriledi.
2007 yılının 10 ayındaki üretim artışı, madencilik sektöründe yüzde
12,0, imalat sanayinde yüzde 4,4, elektrik, gaz ve su sektöründe yüzde
9,6 oldu.
Geçen yılın tamamında toplam sanayi üretimi yüzde 6,0 oranında artarken, madencilik sektöründe yüzde 4,3, elektrik, gaz ve su sektöründe yüzde 8,8, imalat sanayinde yüzde 5,8 üretim artışı kaydedildi.
Öte yandan imalat sanayinde kapasite kullanım oranı, bu yıl Kasım ayında yüzde 82,6’ya geriledi. 2006 yılı Kasım ayında yüzde 82,8 olan üretim değeri ağırlıklı kapasite kullanımı, bu yılın aynı ayında 0,2 puan azaldı.
Bu yıl söz konusu ayda imalat sanayinde kapasite kullanım oranı devlet sektöründe yüzde 90,8, özel sektörde ise yüzde 81,3 oldu.
Bu arada tam kapasite çalışılamamasında, iç pazarda talep yetersizliği yüzde 47,5 ve dış pazarda talep yetersizliği yüzde 20,7 oranında etkili oldu. Mali imkansızlık yüzde 4,3, ham madde yetersizliği, yerli mallarda ham madde yetersizliği yüzde 4,5 ve ithal mallarda ham madde yetersizliği yüzde 2,6, işçilerle ilgili meseleler yüzde 2,1 oranında etkiledi.

11 AYDA BÜTÇE AÇIĞI 9,7 MİLYAR YTL
Merkezi yönetim bütçesi 2007 yılı Ocak-Kasım döneminde 9 milyar 715 milyon YTL açık verdi. Bütçe, geçen yılın aynı döneminde 64 milyon YTL fazla vermişti.
Bu yıl 11 ayda merkezi yönetim bütçe giderleri 184,4 milyar YTL, merkezi yönetim bütçe gelirleri 174,7 milyar YTL, faiz dışı fazla ise 37,2 milyar YTL olarak gerçekleşti.
Geçen yılın tamamında bütçe giderleri 175,3 milyar YTL, bütçe gelirleri 171,3 milyar YTL ve bütçe açığı 3,9 milyar düzeyinde olmuştu. 2006
yılında faiz dışı fazla ise 41,9 milyar YTL idi.

İHRACAT 100 MİLYAR DOLARIN ÜZERİNDE
2007 yılı Ocak-Ekim döneminde ihracat 86 milyar 155 milyon dolar,
ithalat 137 milyar 36 milyon dolar, dış ticaret açığı 50 milyar 882 milyon dolar, ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 62,9 düzeyinde gerçekleşti. İhracatçı birlikleri kayıtlarına göre ise bu yıl Ocak-Kasım döneminde ihracat 96 milyar 529,9 milyon dolara yükseldi. Kasım sonu itibariyle son bir yıllık ihracat da 105 milyar 280,6 milyon dolara ulaştı. 2006 yılının tamamında ise 85 milyar 142 milyon dolar ihracat, 137 milyar 32 milyon dolar ithalat yapılmış, dış ticaret açığı 51 milyar 892 milyon dolar, ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 62,1 olmuştu.

ÖDEMELER DENGESİ
Merkez Bankası’nın açıkladığı ödemeler dengesi bilançosuna göre bu yıl Ocak-Ekim döneminde cari açık 29 milyar 65 milyon dolara ulaştı. Geçen yıl aynı dönemde, cari açık 26 milyar 768 milyon dolar idi.
Geçen yılın sonunda 32 milyar 864 milyon dolar düzeyinde olan cari açığın, bu yıl sonunda 36,4 milyar dolara ulaşması bekleniyor.

DÖVİZ REZERVLERİ
2006 yılı sonunda 101 milyar 169 milyon dolar olan Türkiye’nin
uluslararası rezervleri, yüzde 15,2 artışla bu yıl Kasım ayı sonu itibariyle 116 milyar 548 milyon dolara ulaştı. Merkez Bankasının döviz rezervleri ise yüzde 14,4 oranında artarak 7 Aralık’ta 69 milyar 591 milyon dolara yükseldi. Geçen yıl sonunda Bankanın döviz rezervleri 60 milyar 845 milyon dolar idi.

İÇ BORÇ STOKU
Geçen yıl sonu itibariyle 251,5 milyar YTL olan iç borç stoku, 2007 yılı Ekim sonu itibariyle 257,5 milyar YTL’ye çıktı. Böylece, 10 ayda stoktaki artış yüzde 2,4 olarak hesaplandı.
2007 yılı Ekim sonu itibariyle iç borç stokunun 251,4 milyar YTL’si
tahvil, 6,1 milyar YTL’si bonolardan oluştu.
Hazine, bu yıl iç borçlanmada en kısa 3 ay, en uzun 7 yıl vadeyle borçlandı. Yılın ilk ayında yüzde 20’lerde seyreden yıllık bileşik faiz oranı, en son 11 Aralık’ta yapılan ihalelerde 12 ay (371 gün) vadeli iskontolu tahvilde yüzde 16,66, 20 ay (602 gün) vadeli iskontolu tahvilde de yüzde 16,44 oldu.

DIŞ BORÇ STOKU
Türkiye’nin 2006 yılı sonunda 207,8 milyar dolar olan dış borç stoku, yüzde 9,0 artışla, bu yıl Haziran sonu itibariyle 226,4 milyar dolara çıktı.
Haziran sonu itibariyle dış borç stokunun 41,0 milyar doları kısa vadeli, 185,3 milyar doları da orta ve uzun vadeli borçlardan oluştu.
Dış borç stokunun 1,7 milyar doları kısa, 70,7 milyar doları da orta ve uzun vadeli olmak üzere toplam 72,4 milyar dolarlık bölümü kamu borçlarından, 36,9 milyar doları kısa vadeli, 101,6 milyar doları orta ve uzun vadeli olmak üzere toplam 138,5 milyar dolarlık bölümü de özel sektör borçlarından oluştu.
Merkez Bankasının orta ve uzun vadeli dış borç tutarı ise 13,1 milyar dolar, kısa vadeli dış borç tutarı 2,4 milyar dolar olarak hesaplandı.
Öte yandan yılbaşından 12 Aralık tarihine kadar yapılan dış borç ödemeleri ise 17 milyar 816,6 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
Bu rakamın 10 milyar 779,3 milyon doları Hazine, 651,9 milyon doları Merkez Bankası, 795 milyar doları genel ve katma bütçeli idarelerin dokümantasyon, kitap bedeli, katılma payı, üyelik aidatı şeklindeki ödemeler ve 5 milyar 590,4 milyon doları da IMF’ye ödemeler olarak gerçekleşti.
2006 yılının tamamında 19 milyar 848,5 milyon dolarlık dış borç anapara
ve faiz ödemesi yapılmıştı.

MERKEZ BANKASI'NDAN FAİZ İNDİRİMİ BEKLENDİ
Bu yıl, özellikle ABD kaynaklı tutsat kredilerinde yaşanan sorunlar ve yurt içinde yaşanan seçim süreçlerinin baskısıyla finansal piyasalarda yaşanan dalgalanmalar, Türkiye’de henüz yerleşmiş bir konut finansman piyasası bulunmayışı ve son yıllarda ekonomik temellerde sağlanan iyileşmeye de bağlı olarak sınırlı kaldı.
Aşırı değerli YTL özellikle ihracatçıların şikayet konusu olurken, düşük döviz fiyatlarına müdahale isteği ile Merkez Bankasının faiz oranlarında indirim beklentisi yıl içinde en fazla dile getirilen konular oldu.
Geçen yıl sonunda serbest piyasada satış fiyatı 1,4160 YTL olan dolar, 14 Aralık 2007 tarihinde 1,1820 YTL oldu. Avronun satış fiyatı ise 2006
yıl sonunda 1,8660 YTL iken, 14 Aralık 2007 tarihinde 1,7110 YTL düzeyinde gerçekleşti. Bu arada Merkez Bankası, dalgalı kur uygulaması çerçevesinde piyasaya zorunlu haller dışında müdahale etmeme kararlılığını sürdürürken, zaman zaman döviz alım, zaman zaman da satış ihaleleri açtı. Merkez Bankasının gösterge niteliğindeki kur rakamlarına göre, 2006 yılı sonunda 1,4145 YTL olan ABD Dolarının efektif satış fiyatı, 14 Aralık 2007 tarihinde 1,1798 YTL, avronun efektif satış fiyatı ise 1,8632 YTL iken 1,7154 YTL olarak belirlendi.

FAİZ ORANLARI
2007 yılında devlet iç borçlanma senetlerinin faiz oranları yüzde 15 ile
yüzde 22 arasında değişirken, bankaların mevduat faizleri ise yıl sonu itibariyle yüzde 10 ile yüzde 17,50 arasında seyrediyor. Merkez Bankası faiz oranlarında yıl boyunca temkinli tutum sürdürülürken, Para Politikası Kurulu 13 Aralık’ta yaptığı yılın son toplantısında kısa vadeli faiz oranlarını 0,50-0,75 puan düşürdü. Banka, Eylül ayında da 14 aylık aranın ardından kısa vadeli faiz oranlarını 0,25 puan indirmişti. Kurul en son toplantısında, gecelik borçlanma faizini yüzde 16,25’ten 15,75’e, borç verme faiz oranını da yüzde 20,75’ten yüzde 20’ye çekti.

MEVDUAT-KREDİ
Merkez Bankasını en son 30 Kasım tarihli verilerine göre, bir önceki yıl sonunda 283 milyar 789,2 milyon YTL düzeyinde bulunan bankalardaki toplam mevduat, 11 ayda yüzde 11,7 artışla 316 milyar 993,9 milyon YTL’ye yükseldi.
Bankacılık sistemi kredi hacmi ise yüzde 23,2 artışla 30 Kasım’da 224 milyar 258,5 milyon YTL oldu. 2006 yılı sonun da bu rakam 182 milyar 773,3 milyon YTL idi.
Bankaların kullandırdığı tüketici kredileri de 7 Aralık itibariyle 63 milyar 943,0 milyon YTL olurken, geçen yıl sonuna göre yüzde 38,6 artış kaydedildi. 2006 yılı sonunda tüketici kredileri 46 milyar 151,1 milyon YTL düzeyinde bulunuyordu.
Bireysel kredi kartları aynı tarihlerde yüzde 20,5 artışla 21 milyar 205,4 milyon YTL’den 25 milyar 552,2 milyon YTL’ye çıktı.

EMİSYON HACMİ
Piyasadaki kağıt para miktarı ise yüzde 8 oranında artış ile 14 Aralık 2007 tarihinde 28 milyar 968,3 milyon YTL’ye çıktı. Geçen yıl sonunda
piyasadaki banknot miktarı 26 milyar 815,2 milyon YTL düzeyinde bulunuyordu.

ÖZELLEŞTİRME
2007 yılında elde edilen özelleştirme geliri, onay ve imza aşamasında
olanlar dahil 7 milyar 754,2 milyon dolar oldu. 2006 yılında ise 8 milyar 96,2 milyon dolar gelir elde edilmişti. Bu yıl içinde yapılan toplam 2 milyar 298,5 milyon dolarlık blok satışlarda Mersin Limanı, Karayolları Genel Müdürlüğü’nün İstanbul Levent’teki arsası ile Emekli Sandığı mülkiyetindeki Bursa Çelik Palas Oteli, THY-USAŞ (yüzde 64 hissesi) ön plana çıktı. 2007’de gerçekleştirilen tek halka arz ise Mayıs ayındaki 1 milyar 838,6 milyon dolarlık Halk Bankası arzı oldu. İMKB’de yapılan satışların toplamı ise 96,2 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Böylece, 2007’de satış devir işlemi tamamlanan özelleştirme uygulamalarından toplam 4 milyar 233,4 milyon dolar gelir elde edildi. İhalesi tamamlanan onay veya sözleşmesi imza aşamasında olan projelerin toplam tutarı 3 milyar 520,8 milyar dolar olurken, bunlar arasında 2 milyar 40 milyon dolarlık satış bedeliyle Petkim en büyük tutarı oluşturuyor. Petkim’i 1 milyar 275 milyon dolarla İzmir Limanı, 195,3 milyon dolarla da Derince Limanı izliyor. Bu arada, Başkent Elektrik Dağıtım, Sakarya Elektrik Dağıtım ile İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım şirketleri ile TEKEL’in sigara üretim işi ile ilgili varlıklarının özelleştirilmesi ihalelerinde de ilana çıkıldı. Sümer Holding iştiraklerinden NITRO-MAK, Petkim sosyal tesis alanı taşınmaz ihalesi ve İskenderun limanı ihaleleri ise bu yıl iptal edilen projeler oldu.