ςคﻮคtคא_кђคภร khans
New member
Osmanlı belge belge toplanıyor
Türkiye, Osmanlı dönemine ait arşiv belgelerini bir bir topluyor. En son Roma Sefaretine ait binlerce evrak İstanbula taşındı. İşi ciddiye alan Başbakanlıka bağlı Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı, sokaktan belge toplamak için bile büyük çaba harcıyor. Kurumun hedefi, yabancılar tarafından değerli vesikaların yurtdışına çıkarılmasını engellemek.
Libya ile Tunus, geçtiğimiz aylarda Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşiv Dairesi Başkanlığına müracaatta bulunarak, kendi sınırları ile ilgili düzenlemeyi içeren 19 Mayıs 1910 tarihli anlaşma metnini istedi. Daha önce de Kuveyt-Katar, Suudi Arabistan-Yemen, Etiyopya-Eritre gibi birbirlerine deniz ve kara sınırı bulunan ülkeler, hudutlarıyla ilgili anlaşmazlıkları çözmek adına Osmanlı arşivlerine başvurmuştu.
Bu taleplerden sonra bir belgenin yüzyıl sonra uluslararası problemlere çözüm getirebileceği anlaşıldı. Peki, dışarıdaki veya içerideki tarihî vesikalar tam manasıyla toplanabiliyor mu? İşte bu soru henüz net bir cevap bulmuş değil.
50 ton arşiv belgesinin Bulgaristana hurda kâğıt niyetine verilmesinin üzerinden 70 yıldan fazla bir süre geçerken devletin 1950lerde başlattığı dışarıdaki belgelerin toplanması işlemine son yıllarda hız verildi. Türkiye, Osmanlının elçilik veya konsolosluk açtığı ülkelerde toplanan arşiv belgelerini bir bir geri getirmek için çaba harcıyor.
Son olarak Roma Sefaretinde bulunan evraklar geçtiğimiz günlerde Başbakanlık Osmanlı Arşivine ulaştı. 1856-1923 yıllarını kapsayan 112 defterden oluşan binlerce muhtelif belge kolilere doldurularak Türkiyeye getirildi. Roma Sefaretindeki (elçilik) belgeler tarihe ışık tutması açısından son derece önemli. Önümüzdeki birkaç yıl içinde tasnifi yapılıp araştırmaya açılacak belgeler, Hariciye Nezaretiyle ilgili yazışmaları, Balkan, Trablusgarp, Birinci Dünya Savaşı, Balkanlardaki problemler, Arnavutluk, Bulgaristan, Karadağ, Yunanistan, Kuzey Afrikanın durumu ve Osmanlının borçları gibi konuları içeriyor. Girit Meselesi, Paris Anlaşmasının yankıları, Millî Mücadeleye Avrupa devletlerinin bakışı ve belki de en önemlisi Kurtuluş Savaşı için Batıdan silah temini, Karadenize mühimmat taşınmasında İtalyan ve Fransız gemilerinden faydalanılması gibi mevzular da bu evraklar sayesinde aydınlığa kavuşacak.
3,5 milyon evrak geldi
Ancak yurtdışında bulunan arşivlerin ciddi bir şekilde korunduğunu söylemek mümkün değil. 1985e kadar Dışişleri Bakanlığı bünyesindeki Hariciye Nezareti Arşivi bu tarihten itibaren Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığına devredildi.
Söz konusu el değiştirme arşivlerin yurtdışından getirilme sürecine hız kazandırdı. Tahranın ardından Paris Hariciye Arşivi İstanbula taşındı. Ancak Tahrandan gelen belgeler Türkiyeye gelişinde kısmen zarar gördü. Daha önceki dönemlerde de Atina, Belgrad, Çetine (Karadağ), Washington ve Viyana elçiliklerinde yer alan Osmanlı dönemi belgeleri ile Cakartadan bir miktar işlem görmemiş evrak getirilmişti. Sadece ismi geçen yerlerden gelen evrak sayısı yüz binlerle ifade ediliyor. Mesela Atina Elçiliğinden 156 bin 30, Washingtondan ise 36 bin 70 belge Osmanlı Arşivlerinde kayıt altına alındı.
Şu ana kadar dışarıdan toplam 3,5 milyon arşiv malzemesi İstanbula getirildi, bunların tasnif işlemleri hâlihazırda devam ediyor. Evrakların 1,5 milyonunda herhangi bir ibare bulunmaması ve dağınık olması çalışmaları güçleştiriyor. Hariciyeden gelen malzeme, memurlara ait maaş, rütbe kayıtları, devlet erkânının seyahatleri çalışanlar hakkındaki dilek ve şikayetler, tabii afetler ve kazalar neticesinde yapılan yardımlar, savaşlar ve antlaşmalar gibi dönemin politik ve siyasî mevzularını içeriyor. Son dönemin en önemli tartışma konusu Ermeni Meselesi de söz konusu değerli kâğıtlar içinde önemli bir yer tutuyor. Bununla ilgili 2733-2902 numaralar arası ve 34 bin 351 belge özetlenerek araştırmacıların hizmetine sunulmuş durumda.
Gelmeyenler ne olacak?
Osmanlı elçilik ve konsoloslukları, bakanlıklardan önce kuruldu. İlk elçiliklerin III. Selim zamanında kurulduğu göz önüne alınarak, yurtdışından gelen arşivlerin o dönemden bu yana teşekkül ettiği düşünülebilir. Ancak durumun böyle olmadığı elçilik arşivlerinde Tanzimat öncesi dönemle ilgili hemen hemen hiç belge bulunmamasından anlaşılıyor. Bunu, 1790larda açılmış ilk sefaretlerin sistematik olarak 1839a kadar tam oluşturulamamasına ve savaşlar nedeniyle faaliyetlerinin sık sık kesilmesine bağlamak mümkün. Dışarıdaki arşivleri inceleyen ve bazılarının tasnif ve düzenlemesinde yer alan Prof. Dr. Bilâl Şimşir, Dış temsilciliklerimizin arşivinde Tanzimat öncesine ait hemen hemen hiç belge yoktur. diyerek konuya vurgu yapıyor.
Yurtdışından gelenlerin yanı sıra bazı merkezlerde bulunan arşiv malzemesi hâlihazırda Türkiyeye ulaşabilmiş değil: Bern, Lahey, Londra, Kopenhag, Madrid, Sofya büyükelçilikleri ve Batum Başkonsolosluğu. Bu yerlerdeki belgelerin de en az gelenler kadar önemli ve çok olduğu dile getiriliyor. Sadece Londradan 2 bin kutu evrakın gelmesi bekleniyor. Ortadoğunun karakutusu niteliğindeki bu belgeler günümüzün en önemli tartışma konularından Musul- Kerkük petrollerinin kullanım hakkı ve bölgenin demografik yapısı hakkında bilgi veriyor. Yine de elçilikte kutularda beklemek zorunda kalan evrakların gelişi bürokratik engelleri aşamıyor.
Türkiyedeki evraklar yurtdışına çıkartılıyor
Yurtdışında bulunanlar çeşitli yollarla Türkiyeye getirilmeye çalışıladursun, hâlihazırda sahaflar başta olmak üzere, çeşitli kişilerin ya da ailelerin elindeki resmî evrakların sayısı binlerle ifade ediliyor. Bunlar arasında Sultan Abdülazizin annesi Bezmiâlem Valide Sultan Vakfına ait olduğu bilinen belgeler de yer alıyor. Şimdilerde bazı ailelerin elinde bulunduğu belirtilen evraklar yüksek fiyat istendiği için elde edilebilmiş değil.
Bu tarz belgelerin yurtdışında da alıcısı çok fazla. Sahaflardan ya da ailelerden ele geçirilen evraklar yüksek fiyatlar karşılığında yabancılara satılıyor. Akademik çalışmalar için kullanılmaktan ziyade ev süslemesi ya da hatıra niyetiyle alınan binlerce evrak şimdiden Türkiyeden çıkarılmış durumda. Alıcıları arasında birçok millet bulunmasına rağmen son yıllarda Japonlar, Amerikalılar, Fransızlar ve İngilizler, Osmanlı Devletinden kalan evrakları topluyor.
Karaköyde tarihî eser ve antika malzeme toplayıcılığı yapan Kenan Başakyiyen yabancıların nasıl belge topladıklarını şöyle anlatıyor; Bunlar şimdi durumu biliyor. Sahafları ve antikacıları dolaşıp Osmanlıca belge topluyorlar. Belgenin içeriği veya özelliği o kadar önemli değil. Zaten çok önemli belgeyi bizler satmıyoruz, daha çok kendimize saklıyoruz. Japonlar, son yıllarda da Ermeniler fazla topluyor. Ama bazen de çok önemli bir belge yurtdışına çıkabiliyor.
Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı yetkilileri ise ellerinde imkân olsa tüm belgeleri toplayacaklarını ama işe maddiyat girince zor durumda kaldıklarını vurguluyor. Yine de evrakların yurtdışına çıkarılmasını engelleme adına projeleri yok değil. Bunlardan biri de ekonomik durumu iyi, tarihî kâğıtlara ilgisi bulunan kişilerin ya da kurumların söz konusu belgeleri satın alarak muhafaza etmesi. Tabii en önemlisinin kurum bünyesine verilmesi olduğunu söyleyen Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Budak, Yine de bize verilmese bile, belirtilen yöntem kullanılırsa, asırlık evraklar Türkiyede kalır. Çünkü mevzu bahis önemsiz kâğıt parçaları değil. 600 yıl milyonlarca metrekare coğrafyayı yönetmiş bir devletin sistematiğinin göstergeleri. diyor.
Osmanlı Arşivlerindeki tasnif çalışmaları genişledikçe, yerli ve yabancı araştırmacıların ilgisi de giderek artıyor. Son 15 yılda 2 bin 700 kişinin ziyaret ettiği arşiv bünyesinde şimdiye kadar 70 ülkeden araştırmacı çalışma yürüttü. Yetkililer, Amerika Birleşik Devletlerinden Sudana, İsveçten Arjantine kadar birçok ülkeden kişinin gelmesini, Osmanlı Devlet sisteminin başarısına yönelik meraka bağlıyor. Hatta geçtiğimiz yıllarda araştırmacılarını finanse eden ve onları destekleyen Japon devletinin nezaretinde Hicaz Demiryolu projesini esas alan bir tez hazırlandı.
Yine de bazı ülkeler, Osmanlı arşivinin kapısı sonuna kadar açık olmasına rağmen yeterince kullanmıyor. Bunların başında da Ermeni soykırımı iddialarıyla Türkiyeyi sıkıştıran Ermenistan geliyor. 2005in ilk ayına kadar sadece 2 Ermeni araştırmacı resmî yollardan arşivde çalışma yürütmüş. Söz konusu durumun aslında iddialar karşısında Türkiyenin elini güçlendirdiğini belirten uzmanlar, Eğer soykırımı savları doğruysa buyursunlar, bizim arşivlerde de araştırma yapsınlar. Baksınlar bakalım bir şey çıkacak mı? diyor.
Şimdiye kadar yürütülen araştırmalarda Amerikalılar 443 kişiyle ilk sırayı alıyor. Onları sırasıyla Japonlar ve Almanlar izliyor. Araştırma alanına göre ise Ortadoğu, Balkanlar, Avrupa ülkeleri en çok merak edilen konular. Bunların haricinde askerî konular (39 kişi), azınlıklar (55 kişi), Ege adaları (70), idarî teşkilat (97), vakıf (33) ilgilenilen diğer alanlar.
Doç. Dr. Mustafa Budak: İçerdeki de dışarıdaki kadar önemli
Yurtiçinde dolaşan belgeleri takip etmek çok zor. Bizim bu belgelerin toplanması için gayret göstermemiz yeterli olmuyor. Hangi belge nerede bunu bilemeyiz. Ama piyasada Teşkilatı Mahsusadan tutun da iç yazışmalara kadar her türlü belge sahaflarda veya kıymet bilmeyenlerin elinde bulunuyor. Bir de bazı aile arşivleri var ki bunları arşive kazandırmak için epey para lâzım. Bunları maddi olarak karşılamak kolay değil. Biz Başbakanlık Devlet Arşivleri olarak haberini aldığımız her belgenin peşine düşüyoruz. Konuya meraklı kişilerin ikazları ile ya da yönlendirmesiyle bazı belgeleri kurum bünyesine katmış olsak da bu yeterli değil. Arşivlere meraklı ve maddi durumu iyi kişilerin piyasadaki bu evrakları satın alması onların yurtdışına çıkmasını önler. Bu da çok önemlidir. Neticede bahsi geçen bizim tarihimiz. Biz bu konuda çok geç kaldık ama hâlâ yapılacak bir şeyler var. Unutmayalım ki bazen bir belge tarihte karanlık kalmış bir konunun aydınlanmasına yol açabilir.
*Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı
Türkiye, Osmanlı dönemine ait arşiv belgelerini bir bir topluyor. En son Roma Sefaretine ait binlerce evrak İstanbula taşındı. İşi ciddiye alan Başbakanlıka bağlı Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı, sokaktan belge toplamak için bile büyük çaba harcıyor. Kurumun hedefi, yabancılar tarafından değerli vesikaların yurtdışına çıkarılmasını engellemek.
Libya ile Tunus, geçtiğimiz aylarda Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşiv Dairesi Başkanlığına müracaatta bulunarak, kendi sınırları ile ilgili düzenlemeyi içeren 19 Mayıs 1910 tarihli anlaşma metnini istedi. Daha önce de Kuveyt-Katar, Suudi Arabistan-Yemen, Etiyopya-Eritre gibi birbirlerine deniz ve kara sınırı bulunan ülkeler, hudutlarıyla ilgili anlaşmazlıkları çözmek adına Osmanlı arşivlerine başvurmuştu.
Bu taleplerden sonra bir belgenin yüzyıl sonra uluslararası problemlere çözüm getirebileceği anlaşıldı. Peki, dışarıdaki veya içerideki tarihî vesikalar tam manasıyla toplanabiliyor mu? İşte bu soru henüz net bir cevap bulmuş değil.
50 ton arşiv belgesinin Bulgaristana hurda kâğıt niyetine verilmesinin üzerinden 70 yıldan fazla bir süre geçerken devletin 1950lerde başlattığı dışarıdaki belgelerin toplanması işlemine son yıllarda hız verildi. Türkiye, Osmanlının elçilik veya konsolosluk açtığı ülkelerde toplanan arşiv belgelerini bir bir geri getirmek için çaba harcıyor.
Son olarak Roma Sefaretinde bulunan evraklar geçtiğimiz günlerde Başbakanlık Osmanlı Arşivine ulaştı. 1856-1923 yıllarını kapsayan 112 defterden oluşan binlerce muhtelif belge kolilere doldurularak Türkiyeye getirildi. Roma Sefaretindeki (elçilik) belgeler tarihe ışık tutması açısından son derece önemli. Önümüzdeki birkaç yıl içinde tasnifi yapılıp araştırmaya açılacak belgeler, Hariciye Nezaretiyle ilgili yazışmaları, Balkan, Trablusgarp, Birinci Dünya Savaşı, Balkanlardaki problemler, Arnavutluk, Bulgaristan, Karadağ, Yunanistan, Kuzey Afrikanın durumu ve Osmanlının borçları gibi konuları içeriyor. Girit Meselesi, Paris Anlaşmasının yankıları, Millî Mücadeleye Avrupa devletlerinin bakışı ve belki de en önemlisi Kurtuluş Savaşı için Batıdan silah temini, Karadenize mühimmat taşınmasında İtalyan ve Fransız gemilerinden faydalanılması gibi mevzular da bu evraklar sayesinde aydınlığa kavuşacak.
3,5 milyon evrak geldi
Ancak yurtdışında bulunan arşivlerin ciddi bir şekilde korunduğunu söylemek mümkün değil. 1985e kadar Dışişleri Bakanlığı bünyesindeki Hariciye Nezareti Arşivi bu tarihten itibaren Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığına devredildi.
Söz konusu el değiştirme arşivlerin yurtdışından getirilme sürecine hız kazandırdı. Tahranın ardından Paris Hariciye Arşivi İstanbula taşındı. Ancak Tahrandan gelen belgeler Türkiyeye gelişinde kısmen zarar gördü. Daha önceki dönemlerde de Atina, Belgrad, Çetine (Karadağ), Washington ve Viyana elçiliklerinde yer alan Osmanlı dönemi belgeleri ile Cakartadan bir miktar işlem görmemiş evrak getirilmişti. Sadece ismi geçen yerlerden gelen evrak sayısı yüz binlerle ifade ediliyor. Mesela Atina Elçiliğinden 156 bin 30, Washingtondan ise 36 bin 70 belge Osmanlı Arşivlerinde kayıt altına alındı.
Şu ana kadar dışarıdan toplam 3,5 milyon arşiv malzemesi İstanbula getirildi, bunların tasnif işlemleri hâlihazırda devam ediyor. Evrakların 1,5 milyonunda herhangi bir ibare bulunmaması ve dağınık olması çalışmaları güçleştiriyor. Hariciyeden gelen malzeme, memurlara ait maaş, rütbe kayıtları, devlet erkânının seyahatleri çalışanlar hakkındaki dilek ve şikayetler, tabii afetler ve kazalar neticesinde yapılan yardımlar, savaşlar ve antlaşmalar gibi dönemin politik ve siyasî mevzularını içeriyor. Son dönemin en önemli tartışma konusu Ermeni Meselesi de söz konusu değerli kâğıtlar içinde önemli bir yer tutuyor. Bununla ilgili 2733-2902 numaralar arası ve 34 bin 351 belge özetlenerek araştırmacıların hizmetine sunulmuş durumda.
Gelmeyenler ne olacak?
Osmanlı elçilik ve konsoloslukları, bakanlıklardan önce kuruldu. İlk elçiliklerin III. Selim zamanında kurulduğu göz önüne alınarak, yurtdışından gelen arşivlerin o dönemden bu yana teşekkül ettiği düşünülebilir. Ancak durumun böyle olmadığı elçilik arşivlerinde Tanzimat öncesi dönemle ilgili hemen hemen hiç belge bulunmamasından anlaşılıyor. Bunu, 1790larda açılmış ilk sefaretlerin sistematik olarak 1839a kadar tam oluşturulamamasına ve savaşlar nedeniyle faaliyetlerinin sık sık kesilmesine bağlamak mümkün. Dışarıdaki arşivleri inceleyen ve bazılarının tasnif ve düzenlemesinde yer alan Prof. Dr. Bilâl Şimşir, Dış temsilciliklerimizin arşivinde Tanzimat öncesine ait hemen hemen hiç belge yoktur. diyerek konuya vurgu yapıyor.
Yurtdışından gelenlerin yanı sıra bazı merkezlerde bulunan arşiv malzemesi hâlihazırda Türkiyeye ulaşabilmiş değil: Bern, Lahey, Londra, Kopenhag, Madrid, Sofya büyükelçilikleri ve Batum Başkonsolosluğu. Bu yerlerdeki belgelerin de en az gelenler kadar önemli ve çok olduğu dile getiriliyor. Sadece Londradan 2 bin kutu evrakın gelmesi bekleniyor. Ortadoğunun karakutusu niteliğindeki bu belgeler günümüzün en önemli tartışma konularından Musul- Kerkük petrollerinin kullanım hakkı ve bölgenin demografik yapısı hakkında bilgi veriyor. Yine de elçilikte kutularda beklemek zorunda kalan evrakların gelişi bürokratik engelleri aşamıyor.
Türkiyedeki evraklar yurtdışına çıkartılıyor
Yurtdışında bulunanlar çeşitli yollarla Türkiyeye getirilmeye çalışıladursun, hâlihazırda sahaflar başta olmak üzere, çeşitli kişilerin ya da ailelerin elindeki resmî evrakların sayısı binlerle ifade ediliyor. Bunlar arasında Sultan Abdülazizin annesi Bezmiâlem Valide Sultan Vakfına ait olduğu bilinen belgeler de yer alıyor. Şimdilerde bazı ailelerin elinde bulunduğu belirtilen evraklar yüksek fiyat istendiği için elde edilebilmiş değil.
Bu tarz belgelerin yurtdışında da alıcısı çok fazla. Sahaflardan ya da ailelerden ele geçirilen evraklar yüksek fiyatlar karşılığında yabancılara satılıyor. Akademik çalışmalar için kullanılmaktan ziyade ev süslemesi ya da hatıra niyetiyle alınan binlerce evrak şimdiden Türkiyeden çıkarılmış durumda. Alıcıları arasında birçok millet bulunmasına rağmen son yıllarda Japonlar, Amerikalılar, Fransızlar ve İngilizler, Osmanlı Devletinden kalan evrakları topluyor.
Karaköyde tarihî eser ve antika malzeme toplayıcılığı yapan Kenan Başakyiyen yabancıların nasıl belge topladıklarını şöyle anlatıyor; Bunlar şimdi durumu biliyor. Sahafları ve antikacıları dolaşıp Osmanlıca belge topluyorlar. Belgenin içeriği veya özelliği o kadar önemli değil. Zaten çok önemli belgeyi bizler satmıyoruz, daha çok kendimize saklıyoruz. Japonlar, son yıllarda da Ermeniler fazla topluyor. Ama bazen de çok önemli bir belge yurtdışına çıkabiliyor.
Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı yetkilileri ise ellerinde imkân olsa tüm belgeleri toplayacaklarını ama işe maddiyat girince zor durumda kaldıklarını vurguluyor. Yine de evrakların yurtdışına çıkarılmasını engelleme adına projeleri yok değil. Bunlardan biri de ekonomik durumu iyi, tarihî kâğıtlara ilgisi bulunan kişilerin ya da kurumların söz konusu belgeleri satın alarak muhafaza etmesi. Tabii en önemlisinin kurum bünyesine verilmesi olduğunu söyleyen Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Budak, Yine de bize verilmese bile, belirtilen yöntem kullanılırsa, asırlık evraklar Türkiyede kalır. Çünkü mevzu bahis önemsiz kâğıt parçaları değil. 600 yıl milyonlarca metrekare coğrafyayı yönetmiş bir devletin sistematiğinin göstergeleri. diyor.
Osmanlı Arşivlerindeki tasnif çalışmaları genişledikçe, yerli ve yabancı araştırmacıların ilgisi de giderek artıyor. Son 15 yılda 2 bin 700 kişinin ziyaret ettiği arşiv bünyesinde şimdiye kadar 70 ülkeden araştırmacı çalışma yürüttü. Yetkililer, Amerika Birleşik Devletlerinden Sudana, İsveçten Arjantine kadar birçok ülkeden kişinin gelmesini, Osmanlı Devlet sisteminin başarısına yönelik meraka bağlıyor. Hatta geçtiğimiz yıllarda araştırmacılarını finanse eden ve onları destekleyen Japon devletinin nezaretinde Hicaz Demiryolu projesini esas alan bir tez hazırlandı.
Yine de bazı ülkeler, Osmanlı arşivinin kapısı sonuna kadar açık olmasına rağmen yeterince kullanmıyor. Bunların başında da Ermeni soykırımı iddialarıyla Türkiyeyi sıkıştıran Ermenistan geliyor. 2005in ilk ayına kadar sadece 2 Ermeni araştırmacı resmî yollardan arşivde çalışma yürütmüş. Söz konusu durumun aslında iddialar karşısında Türkiyenin elini güçlendirdiğini belirten uzmanlar, Eğer soykırımı savları doğruysa buyursunlar, bizim arşivlerde de araştırma yapsınlar. Baksınlar bakalım bir şey çıkacak mı? diyor.
Şimdiye kadar yürütülen araştırmalarda Amerikalılar 443 kişiyle ilk sırayı alıyor. Onları sırasıyla Japonlar ve Almanlar izliyor. Araştırma alanına göre ise Ortadoğu, Balkanlar, Avrupa ülkeleri en çok merak edilen konular. Bunların haricinde askerî konular (39 kişi), azınlıklar (55 kişi), Ege adaları (70), idarî teşkilat (97), vakıf (33) ilgilenilen diğer alanlar.
Doç. Dr. Mustafa Budak: İçerdeki de dışarıdaki kadar önemli
Yurtiçinde dolaşan belgeleri takip etmek çok zor. Bizim bu belgelerin toplanması için gayret göstermemiz yeterli olmuyor. Hangi belge nerede bunu bilemeyiz. Ama piyasada Teşkilatı Mahsusadan tutun da iç yazışmalara kadar her türlü belge sahaflarda veya kıymet bilmeyenlerin elinde bulunuyor. Bir de bazı aile arşivleri var ki bunları arşive kazandırmak için epey para lâzım. Bunları maddi olarak karşılamak kolay değil. Biz Başbakanlık Devlet Arşivleri olarak haberini aldığımız her belgenin peşine düşüyoruz. Konuya meraklı kişilerin ikazları ile ya da yönlendirmesiyle bazı belgeleri kurum bünyesine katmış olsak da bu yeterli değil. Arşivlere meraklı ve maddi durumu iyi kişilerin piyasadaki bu evrakları satın alması onların yurtdışına çıkmasını önler. Bu da çok önemlidir. Neticede bahsi geçen bizim tarihimiz. Biz bu konuda çok geç kaldık ama hâlâ yapılacak bir şeyler var. Unutmayalım ki bazen bir belge tarihte karanlık kalmış bir konunun aydınlanmasına yol açabilir.
*Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı
