Windows Platformunda Kurtarmayı Hepimiz Biliriz Fakat Linux :glare: Konuya Başlayalım: :durdurun
Bilgisayarımıza çoğu zaman çok önemli dosyalarımızı teslim ediyoruz. Günler hatta aylarca uğraşıp hazırladığımız çalışmalar sabit sürücümüzde önemsiz bytelar olarak saklanmaktadırlar.
Bilgileri kaybetmek ise günümüz kullanıcılarının çoğu zaman başını ağrıtan bir terim olmaya başlıyor. Burada insan hatasıyla silinen dosyaların iki yöntem ile kurtarma methodlarını anlatacağız.
Ama öncelikle bilgilerin nasıl olup da kurtulduğu hakkında bilgi vermekte yarar var: Bir dosyayı sildiğinizde üzeri sıfırla kaplanır. Bu başka bir dosya yazılırken bu alanın boşmuş gibi algılanmasını sağlar. O zaman buraya bir dosya yazılmadığı sürece siz veriyi kurtarabilirsiniz.
Bunu daha gorsel bir sekilde anlatmak gerekirse;
1111111111111
deneme.dosyam
gibi bir şekilde olan dosyanız silindiğinde aşağıdaki şekle dönüşür;
0000000000000
deneme.dosyam
ve böylece bu alan başka bir bilginin yazılabilmesi için serbest bırakılmış olur.
Bu bilgilere dayanarak, size verebileceğimiz bir iki öneri var;
Normal bir sistemde kayıt yapan servisler sürekli açık bulunurlar ve buda belirli (çoğunlukla kısa) aralıklarla diskinize birşeyler yazıldığı anlamına gelir.
1) Yanlış bir işlem yaptığınızda olabildiğince hızlı bir şekilde init 1 seviyesine geçin. (init 1 komutunu vermeniz yeterli olacaktır)
2) Veya diskinizin Read-Only olarak mount edilmesini sağlayın.
( mount -o remount,ro /dev/hdXX )
3) Eğer silinen dosya o an çalışan Harddisk'inizden başka bir yerde ise, o sürücüye kesinlik ile birşey yazmayın/yazdırmayın.
Evet, gerekli uyarıları da yaptıktan sonra artık verilerimizi kurtarma yolundan bahsedebiliriz
Debugfs yöntemi
Bu yöntemi mount EDİLMEMİŞ disklerde kullanın veya kullanacağınız diski öncelikle umount edin. Aşağıda verdiğim örnek mount edilmiş ek bir sabit sürücü (hdb) içinden dosya kurtarılması ile ilgilidir;
# Hangi dizinde olduğumuza bir bakalım
$ pwd /mnt/hdb/
# Yanlışlıkla gerekli bir dosyamızı silelim
$ rm -f rapor_2002_06_03.txt
# Aman Tanrım biz ne yaptık böyle
# Hemen diskimizi umount edelim
$ umount /mnt/hdb
# Eger değilseniz root olalım ilk önce ve sonra işleme devam edelim
$ su -
# debugfs ile diskimizi açalım
$ debugfs /dev/hdb
# Artık komut satırımızda debugfs: yazacaktır
# Neyse biz önce silinen dosyalarımızı bir listeyelim
$ debugfs: lsdel
# Burada birçok satır karşınıza çıkabilir.
# Önemli olan, sizin sildiğiniz dosya ile bilgileri uyuşanı bulmaktır
# Karşılaştırma için Boyut, Mod, Tarih gibi bilgileri kullanabilirsiniz
# İşte aradığım dosya
$ debugfs: lsdel
1 deleted inodes found. Inode Owner Mode Size Blocks Time deleted 25794 515 100644 1050 2/ 2 Mon Jan 13 20:06:43 2003
# Bizim için gerekli olan INODE numarası olacak
# Aşağıdaki komuttaki <> işaretlerini atlamamınızı öneririz
$ debugfs: dump -p <25794> /tmp/yeni
# İşimiz bitti. Artık çıkalım
$ debugfs: quit
Evet bitti. Derin bir soluk alabilirsiniz. Dosyamız aynı kullanıcı hakları ile birlikte silme işleminin gerçekleştiği sabit sürücünün /tmp dizini altında yeni adıyla saklandı. Emin olmak icin
$ mount -t ext2 /dev/hdb /mnt/hdb
$ ls /mnt/hdb/tmp/yeni
ve göreceksinizki dosya orda
)
Lsof kullanmak
lsof biraz daha farklı bir mantıktır. Size yine örnekle anlatırsak daha kolay anlaşılır sanırım.
Diyelim özlediginiz bir arkadaşınız size xxxx.avi şeklinde bir dosya gönderdi. Özlemle vede mutlulukla bu filmi SEYREDIYORSUNUZ!. Bu ara komut satırına gectiniz ve yine olan oldu. Yanlışlıkla bu dosyayı sildiniz.
Burada seyretmek kelimesini büyük harfler ile yazmamın sebebi, hala programın bu dosya ile bir işlem yapıyor olması. İşte böyle bir durumda bu dosyaları proc dizininden kurtarabiliriz.
Lsof' u kullanmamızın sebebi ise bu programın açık olan dosyaları, yani bir program tarafından işleme tabii tutulan dosyaları listemelesidir. Birçok son Linux dağıtımları, artık bu programı öntanımlı olarak barındırıyorlar. Ha eğer sizde yoksa http://aixpdslib.seas.ucla.edu/packages/lsof.html adresinden bu programı indirebilirsiniz.
Artık uygulamaya geçebiliriz sanırım:
# Önce filmi izlemeye başlayalım
$ mplayer arkadasim_ist.avi
# Yine dikkatinizi çekerim, hala film açıkken devam ediyoruz!
# Ve yine facia, yanlış bir komutla dosyayı silelim
$ rm -f eski_filmler *.avi
# aman tanrim ^ bu boşluk da neyin nesi?
# Panige kapılmayalım ve devam edelim
# Bir bakalım mplayer programının açtığ .avi dosyalarına
$ lsof -c mplayer | grep avi mplayer
10153 bri 10r REG 3,7 2545962 26708 /film/arkadasim_ist.avi (deleted)
# Here it's.(=Yani bulduk türkçesi )
# Hemen tutun kaçırmayın.. Kopyalayalım dosyamızı
$ cp /proc/10153/fd/10 /tmp/arkadasim_ist.avi
Evet artık dosyamıza /tmp/arkadasim_ist.avi adıyla erişebiliriz.
Yeniden merhaba diyebilirsiniz arkadasiniza
Hemen biraz bilgi verelim: /proc dizininin yapısı diğer dizinlere benzemez(/usr, /home gibi...) Buradaki bilgileri direk olarak Linux çekirdeği sayesinde görürsünüz.
Mesela;
$ ls -F /proc/10153/fd
0 1 10 12 2 3 4 5 6 7 8 9
$ ls -l /proc/10153/fd/10
lr-x------ 1 armish lapis Jan 13 10:39 10 -> /tmp/arkadasim_ist.avi(deleted)
Yani anlıyacağınız, buradaki dosyalar sizin asıl dosyanıza bağlı haldedir. Asıl unutmamanız gereken önemli ayrıntı, bu işlemler program hala açık ise geçerlidir. Program dosyayı kullandığı sürece, dosyayı kurtarabilirsiniz. Program kapatıldığı anda süreçde bitmiş olacağı için dosyaya ulaşmakta imkansız olacaktır.
Bilgisayarımıza çoğu zaman çok önemli dosyalarımızı teslim ediyoruz. Günler hatta aylarca uğraşıp hazırladığımız çalışmalar sabit sürücümüzde önemsiz bytelar olarak saklanmaktadırlar.
Bilgileri kaybetmek ise günümüz kullanıcılarının çoğu zaman başını ağrıtan bir terim olmaya başlıyor. Burada insan hatasıyla silinen dosyaların iki yöntem ile kurtarma methodlarını anlatacağız.
Ama öncelikle bilgilerin nasıl olup da kurtulduğu hakkında bilgi vermekte yarar var: Bir dosyayı sildiğinizde üzeri sıfırla kaplanır. Bu başka bir dosya yazılırken bu alanın boşmuş gibi algılanmasını sağlar. O zaman buraya bir dosya yazılmadığı sürece siz veriyi kurtarabilirsiniz.
Bunu daha gorsel bir sekilde anlatmak gerekirse;
1111111111111
deneme.dosyam
gibi bir şekilde olan dosyanız silindiğinde aşağıdaki şekle dönüşür;
0000000000000
deneme.dosyam
ve böylece bu alan başka bir bilginin yazılabilmesi için serbest bırakılmış olur.
Bu bilgilere dayanarak, size verebileceğimiz bir iki öneri var;
Normal bir sistemde kayıt yapan servisler sürekli açık bulunurlar ve buda belirli (çoğunlukla kısa) aralıklarla diskinize birşeyler yazıldığı anlamına gelir.
1) Yanlış bir işlem yaptığınızda olabildiğince hızlı bir şekilde init 1 seviyesine geçin. (init 1 komutunu vermeniz yeterli olacaktır)
2) Veya diskinizin Read-Only olarak mount edilmesini sağlayın.
( mount -o remount,ro /dev/hdXX )
3) Eğer silinen dosya o an çalışan Harddisk'inizden başka bir yerde ise, o sürücüye kesinlik ile birşey yazmayın/yazdırmayın.
Evet, gerekli uyarıları da yaptıktan sonra artık verilerimizi kurtarma yolundan bahsedebiliriz
Debugfs yöntemi
Bu yöntemi mount EDİLMEMİŞ disklerde kullanın veya kullanacağınız diski öncelikle umount edin. Aşağıda verdiğim örnek mount edilmiş ek bir sabit sürücü (hdb) içinden dosya kurtarılması ile ilgilidir;
# Hangi dizinde olduğumuza bir bakalım
$ pwd /mnt/hdb/
# Yanlışlıkla gerekli bir dosyamızı silelim
$ rm -f rapor_2002_06_03.txt
# Aman Tanrım biz ne yaptık böyle
# Hemen diskimizi umount edelim
$ umount /mnt/hdb
# Eger değilseniz root olalım ilk önce ve sonra işleme devam edelim
$ su -
# debugfs ile diskimizi açalım
$ debugfs /dev/hdb
# Artık komut satırımızda debugfs: yazacaktır
# Neyse biz önce silinen dosyalarımızı bir listeyelim
$ debugfs: lsdel
# Burada birçok satır karşınıza çıkabilir.
# Önemli olan, sizin sildiğiniz dosya ile bilgileri uyuşanı bulmaktır
# Karşılaştırma için Boyut, Mod, Tarih gibi bilgileri kullanabilirsiniz
# İşte aradığım dosya
$ debugfs: lsdel
1 deleted inodes found. Inode Owner Mode Size Blocks Time deleted 25794 515 100644 1050 2/ 2 Mon Jan 13 20:06:43 2003
# Bizim için gerekli olan INODE numarası olacak
# Aşağıdaki komuttaki <> işaretlerini atlamamınızı öneririz
$ debugfs: dump -p <25794> /tmp/yeni
# İşimiz bitti. Artık çıkalım
$ debugfs: quit
Evet bitti. Derin bir soluk alabilirsiniz. Dosyamız aynı kullanıcı hakları ile birlikte silme işleminin gerçekleştiği sabit sürücünün /tmp dizini altında yeni adıyla saklandı. Emin olmak icin
$ mount -t ext2 /dev/hdb /mnt/hdb
$ ls /mnt/hdb/tmp/yeni
ve göreceksinizki dosya orda
)Lsof kullanmak
lsof biraz daha farklı bir mantıktır. Size yine örnekle anlatırsak daha kolay anlaşılır sanırım.
Diyelim özlediginiz bir arkadaşınız size xxxx.avi şeklinde bir dosya gönderdi. Özlemle vede mutlulukla bu filmi SEYREDIYORSUNUZ!. Bu ara komut satırına gectiniz ve yine olan oldu. Yanlışlıkla bu dosyayı sildiniz.
Burada seyretmek kelimesini büyük harfler ile yazmamın sebebi, hala programın bu dosya ile bir işlem yapıyor olması. İşte böyle bir durumda bu dosyaları proc dizininden kurtarabiliriz.
Lsof' u kullanmamızın sebebi ise bu programın açık olan dosyaları, yani bir program tarafından işleme tabii tutulan dosyaları listemelesidir. Birçok son Linux dağıtımları, artık bu programı öntanımlı olarak barındırıyorlar. Ha eğer sizde yoksa http://aixpdslib.seas.ucla.edu/packages/lsof.html adresinden bu programı indirebilirsiniz.
Artık uygulamaya geçebiliriz sanırım:
# Önce filmi izlemeye başlayalım
$ mplayer arkadasim_ist.avi
# Yine dikkatinizi çekerim, hala film açıkken devam ediyoruz!
# Ve yine facia, yanlış bir komutla dosyayı silelim
$ rm -f eski_filmler *.avi
# aman tanrim ^ bu boşluk da neyin nesi?
# Panige kapılmayalım ve devam edelim
# Bir bakalım mplayer programının açtığ .avi dosyalarına
$ lsof -c mplayer | grep avi mplayer
10153 bri 10r REG 3,7 2545962 26708 /film/arkadasim_ist.avi (deleted)
# Here it's.(=Yani bulduk türkçesi )
# Hemen tutun kaçırmayın.. Kopyalayalım dosyamızı
$ cp /proc/10153/fd/10 /tmp/arkadasim_ist.avi
Evet artık dosyamıza /tmp/arkadasim_ist.avi adıyla erişebiliriz.
Yeniden merhaba diyebilirsiniz arkadasiniza
Hemen biraz bilgi verelim: /proc dizininin yapısı diğer dizinlere benzemez(/usr, /home gibi...) Buradaki bilgileri direk olarak Linux çekirdeği sayesinde görürsünüz.
Mesela;
$ ls -F /proc/10153/fd
0 1 10 12 2 3 4 5 6 7 8 9
$ ls -l /proc/10153/fd/10
lr-x------ 1 armish lapis Jan 13 10:39 10 -> /tmp/arkadasim_ist.avi(deleted)
Yani anlıyacağınız, buradaki dosyalar sizin asıl dosyanıza bağlı haldedir. Asıl unutmamanız gereken önemli ayrıntı, bu işlemler program hala açık ise geçerlidir. Program dosyayı kullandığı sürece, dosyayı kurtarabilirsiniz. Program kapatıldığı anda süreçde bitmiş olacağı için dosyaya ulaşmakta imkansız olacaktır.