Kadın mı ba(Ğ)yan mı?

[Ata Kızı]

Kadın mı ba(Ğ)yan mı?

'Bayanlar' ligi mi, 'kadınlar' ligi mi?

Spor alanında, 'bayan' yerine 'kadın' kelimesini kullanma eğiliminin son dönemde artması, tartışmaları da beraberinde getirdi

ANKARA- Basketbol Federasyonu’nun Mayıs ayında aldığı kararla bundan böyle "Bayanlar Ligi" yerine "Kadınlar Ligi" ifadesini kullanacağını açıklamasının ardından, geçtiğimiz günlerde Voleybol Federasyonu’ndan gelen, "Liglerin tescilli isimlerinde ’bayan’ ifadesi yer almaktadır. Dolayısıyla ’Bayanlar Ligi’ olarak anılmaya devam edilmelidir" şeklindeki açıklama, bu konudaki tartışmaları yeniden alevlendirdi.

Uzmanlar ağırlıklı olarak "kadın" ifadesinin daha doğru olduğu görüşünde birleşirken, Gençlik ve Spor Genel Müdürü Yunus Akgül, Federasyonların kararlarına saygılı olduğunu ifade etti.

Türk Dil Kurumu Başkanı (TDK) Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, ligler için ’baylar ligi’ milli takımlar için ’bay milli takımı’ denilmediğini vurgulayarak, "Doğrusu elbette ’kadınlar ligi’dir. İki yıl televizyonlar, federasyonlar ’kadın’ sözünü kullansın, bir süre sonra ’bayan’ sözünün kullanımı tuhaf gelecektir" diye konuştu.

’Bay’ ve "bayan" kelimelerinin, hitaplarda, genellikle soyadlarının önünde kullanılmak üzere, saygı sözü olarak türetildiğini, fakat bu görevde kullanılmalarının fazla yaygınlaşmadını dile getiren Akalın, şöyle devam etti:

"’Bayan’ sözü, zamanla ’kadın’ karşılığında kullanıldı. Başlıca kullanıldığı yer de spor alanları oldu ve yanlış o zaman başladı. ’Bayanlar 100 metre koşusu’, "bayan basketbol takımı" gibi...

Türkçe kökenli ’kadın’ sözünün ilk anlamı ’erişkin, dişi insan’dır. Bu anlamda asla kabalık, küçümseme yoktur. ’Kadın’ sözünün zamanla ’analık veya ev yönetimi bakımından gereken erdemleri olan’, ’hizmetçi, temizlikçi’ gibi anlamları da yaygınlık kazanınca ’bayanlar ligi’, ’bayanlar disk atma yarışması’, ’bayan basketbol takımı’ gibi kullanımlar da yaygınlaştı."

Dilde her zaman doğruların değil, kullanım sıklığının da belirleyici olduğunu açıklayan Akalın, sözlerini şöyle tamamladı:

"Bu yüzden kimilerine ’kadınlar ligi’, ’kadın basketbol takımı’ demek tuhaf geliyordur. Kısacası bu da bir alışkanlık meselesidir. İki yıl televizyonlar, radyolar, federasyonlar ’kadın’ sözünü kullansın; gazeteler, dergiler ’kadın’ diye yazsın; bir süre sonra ’bayan’ sözünün kullanımı tuhaf gelecektir. Bu da dilin en önemli özelliğidir."

Dil Derneği Başkanı Sevgi Özel de "kadın" ifadesinin daha doğru olacağını savundu.
Türkiye’de bir kesimin, "kadın" sporcular denmesinden tedirgin olduğunu dile getiren Özel, "Bayan, hanım gibi nezaket ifadesi olarak kullanılır. ’Erkekler ligi’ deniyorsa, ’kadınlar ligi’ neden denmesin? Nasıl ’baylar ligi’ ifadesi kullanılmıyorsa, ’bayanlar ligi’ de kullanılmasın. ’Bayanlar’ ifadesini ben biraz tutucu buluyorum" dedi.

Prof. Dr. Karahan: "Kadın ve bayan kelimelerinin yaygınlığı yakın"
Gazi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Leyla Karahan da dilbilimde yaygınlığın esas olduğunu, dile mal olan kelimelerde yanlışlığın tartışılmayacağını ifade etti.

"Bayan" ve "kadın" kelimelerinin yaygınlık oranının yakın olduğunu belirten Karahan, "Kadınlar ligi tuhaf gelmiyor, pekala olabilir. Bir zaman sonra bu alanda o da yaygınlaşacaktır. Bazı tabirler yaygınlaştıkça, kaba gibi gelen anlayış ortadan kalkar. Bir kelimeye hangi anlamı yüklerseniz, o anlamda sürer gider" yorumunu yaptı.

Gençlik ve Spor Genel Müdürü Yunus Akgül ise "Bu konuyu hiç düşünmedim. Dilbilimci değilim, benim için ikisi de aynı. Federasyonlarımız ne derse kabulümdür" ifadelerini kullandı.

​

 

[Ata Kızı]

Karısına ‘karım’ kocasına ‘kocam’ diyemeyenlerin ülkesi Türkiye...

‘Eşim...’
‘Beyim...’

* * *
Bazıları için bu bir nezaket göstergesi.
‘Bey...’
‘Hanım...’

* * *
Ama gelin itiraf edelim...
Sahte bir nezaket gösterisi, kötü bir alışkanlık aslında.
Çünkü mesele cinsel kimliklerimizle barışık olamama.
Bu yüzden Basketbol Federasyonu’nun aldığı ‘Kadınlar Ligi’ kararını canı gönülden alkışlıyor, Voleybol Federasyonu’na ‘Bayanlar Ligi’ ayıbını devam ettirmek istediği için kocaman bir ‘yuh’ çekiyorum.

* * *
Erkek egemen dilin yaygın olduğu spor dünyasında bir süredir ‘Bayanlar Ligi mi?’ yoksa ‘Kadınlar Ligi mi?’ tartışması yapılıyor.
Çok teferruat gibi görünebilir ama değil.
Çünkü bu, basit bir dil bilgisi tartışması değil.
Öyle olsa dil bilgisi uzmanları ‘Bayanlar Ligi’ tamlamasının yanlış bir kullanım olduğunu yıllardır söylüyorlar.
Dinleyen kim?
Dinlemezler; çünkü bu, kadına ve erkeğe bakışımızı belirleyen bir zihniyet tartışması.

* * *
Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, ligler için ‘Baylar Ligi’, milli takımlar için ‘Bay Milli Takımı’ denilmediğini, dil bilgisi açısından doğru kullanımın tıpkı erkeklerde olduğu gibi ‘Kadınlar Ligi’ olduğunu söylüyor.
Nitekim Basketbol Federasyonu kısa bir süre önce bu uyarıları dikkate alıp ‘Bayanlar Ligi’ yerine ‘Kadınlar Ligi’ ifadesini kullanacağını açıkladı.
Buna karşılık Voleybol Federasyonu resmen statüko zaptiyeliğine soyundu:
“Liglerin tescilli isimlerinde ‘bayan’ ifadesi yer almaktadır. Dolayısıyla ‘Bayanlar Ligi’ olarak anılmaya devam edeceğiz...”

* * *
Dil; yaşayan bir varlık, elbette alışkanlıklar önemli.
Ama ortada hem dil hem de zihniyet açısından sorunlu bir tanımlama varsa -ki uzmanlar olduğunu söylüyor- Voleybol Federasyonu yanlışta neden ısrar ediyor?
Prof. Akalın, “İki yıl medya ve federasyonlar ‘kadın’ sözünü kullansın, göreceksiniz ‘bayan’ sözünün kullanımı tuhaf gelecek” diyor.
Fakat Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tavır almaktan korkuyor.

* * *
Bu durumda görev biz medya mensuplarına düşüyor.
Gelin; medyada özellikle de spor sayfalarımızda ‘Bayanlar Ligi, ‘Bayan Voleybol Takımı’ gibi kötü alışkanlıklara, kadına ‘kadın’ demekten korkan zihniyete bayrak açalım.
Ayrıca buradan özellikle Kadın Voleybol Ligi’ne destek veren Aroma, Acıbadem, Güneş Sigorta gibi sponsor firmalara sesleniyorum…
Erkek Voleybol Takımı’na ‘erkek’ diye hitap eden ama söz konusu Kadın Voleybol Takımı olunca ‘kadın’ yerine ‘bayan’ diyen zihniyete siz de bayrak açın.
Ta ki bu cinsiyetçi anlayıştan vazgeçilene kadar...

Avrupa edebiyatının en dokunaklı kalemi Ingeborg Bachmann’ı hatırlayın:
“Faşizm, atılan ilk bombalarla başlamaz, her gazetede üzerine bir şeyler yazılabilecek olan terörle de başlamaz. Faşizm, insanlar arasındaki ilişkilerde başlar, iki insan arasındaki ilişkide başlar...”
Dahası...
“Dilde başlar...”

(Eyüp CAN / hürriyet)

 

[>ahm@t<]

Meme mi? Göğüs mü? Buna ne diyebiliriz Meme'ye aşşağılayıcı bir küfür gibi yaklaşırlar ama tıp litaretüründe çok kötü bir hastalık olan bir kanser çeşidinin adıdır ''Meme Kanseri'' Göğüs ise çok havalı bir tarzda söyleyişe sahip olsada bolca magazin programlarında ''Göğüsüne Silikon Taktırdı'' Cümlesiyle karşılaşıyoruz Bunların hepsi güzelim dilimin yabancı kelimelerle asimile edilmesinden kaynaklanıyor

 

[BELA59]

Meme mi? Göğüs mü? Buna ne diyebiliriz Meme'ye aşşağılayıcı bir küfür gibi yaklaşırlar ama tıp litaretüründe çok kötü bir hastalık olan bir kanser çeşidinin adıdır ''Meme Kanseri'' Göğüs ise çok havalı bir tarzda söyleyişe sahip olsada bolca magazin programlarında ''Göğüsüne Silikon Taktırdı'' Cümlesiyle karşılaşıyoruz Bunların hepsi güzelim dilimin yabancı kelimelerle asimile edilmesinden kaynaklanıyor

durumu kısa bir şekilde çok iyi anlatmışsın hocam. kesinlikle katılıyorum..