Mayhoş
mayhoş
Ey benim deruni dilden, cani gönülden,gözümün incisi, bağrımın zencisi mercan gözlüm,datlı sözlüm, yuva ağızlım, kirez genizlim, gara benizlim, aslanım, tosunum, gaplanım, dilbarım, topan başlım, sümbül saşlım, kemen gaşlım, inci dişlim, uzun boylum, yavız huylum, aslan soylum, elimin asası, gönlümün tasası, evlerimin yakışığı, gızların aşığı, eli bıçaklım, beli saçaklım, avlımın harımı,kövümün yarımı, kimsesizim, yitimim, gara gevreğim benim. Nasılsın, eyi misin? Eyi olmanı, bizleri yaratanımdan dova ve neyaz eylerim.
Bizleri sorarsan çok şükürler osun hindilik çok eyiyiz. Sen gara gevreğimin de bu münval üzre olmasını dileriken, namaz arkalanda dova ediyoz.
Gevreğim meddubunu aldım, ne gadar sevindim bi görsen, goca kövle benim oluvedi sandım. Bu meddubun vadığında Allah seni sevindiri işşaallah. Amat, meddubunu çok gözel yazmışsın gari, mallim oğlan bile çok beğendi. Meddubundaki sözlen hepiciği hökümet gonuşması gibi. Mallime "Teşgür ederim, Irmızan ehendi, Hatma Hanım ne yapıyı artık?" gibi naflar yazmışsın. Naha datlı dillerne gurban olen senin. Başındaki ehendiler mi öğretti gari o hökümet gonuşmalarnı? Allah onnan hepiciğine uzun ömürler vessin. Eh gari o hökümetimizin sayasında ne eyi şeyle öğrenili-batı, Allah dövlete millete baş ağrısı vemesin.
Amat, ben yalınızlığa accık alıştım gari. Sen benden ötürü heç merak etme; başındeki ehendiler ne derse onu yap, kendini sevdir, esgerliğne hile etme, gözünü dört aç. Deden ıramatlı; "Esgerliğine hile eden onmaz." deridin, doğrudur. Topal Osmanca severberlikde esgerden haç yol gaşdı geldi, gaşdı emme eyi mi eddi? Gadir Mevlam bile ırazı olmadı da bi zırtılcan derdi verdi de. Topal Günüş zımbara godu. Gevreğim, biz sizlere fatan millet üçün dovurduk, esgerliğine hile gatarsan hakgımı halal etmem. Mallim oğlan bile bazı esgerlik üçün neler annadıyo duymadın mı? Türkler çok ceseretlidir, harb edili batan meydan yerinden ölür de dönmez demey yommu? Amadım, Deden ıramatlı bile severberlikde zırf başına otuz cavır öldürmüş. İşte Amat, ona göre düşün, dediklerini gulandan çıkarma.
Amat, burdei havadislerden sorarsan, Habbili Gız'ı bu yıl meddaba verdik. O utangeç Habbili, fildir fildir oldu açıldı. Eveli utancından yere bakar duruydun. Hem çok akıllı gı Amat... Kitapdaki goca yazıları bile okumeye başladı.
Ah, dayım bi yol esgerden gelse, ona nele okuy vercen deyyo. Hem bazı gaydalı gaydalı bi şeyler söyleyo, o ne deye soruyon da, "Marış bu, öğretmenimiz örediyo." deyyo. Hem meddaba girelden çok temiz oldu. Her gün elleri, ayaklarını sabınneyo, şaşlarını dareyyo. Habbili her gün olur duru mu bu? deyon da ; "Sen ne bilcen, her hasdalık pislikden gelir, hem pis olannarı sevmezler, temizleri herkes sever." deye bene goca issan gibi çekişiyo. Bu meddap işi çok eyi canım!.. evelinden olmalıymış, bizim zamanımızda böyle şeyler mi varıdın? Bizler dünnadan kör gelip kör geçibatırız.
Hindiki zaman çok eyi, dövletimiz durumuyo, maşallah boyuna çalışıyo, golelikle buluyo.
Amat, kövlüler Caminin etrafını duvarılan çevirdiler, mezerliğe zırıyaddan ağaç getirip dikdiler, çeşmilere çimentodan havdan yapdıla. Keş Durmuş dayın, Eyibin Irzaoğlan, Savınaz deyzen, Güccük Osman'ın Hasan, Gocu baş Üsen dayın kiremitle evler yapdıla. Her biri saray gibi. Topurak örtü de ev mi canım? Amat, hem kelesde çok gidiyo, hem yağmır da yaş da akıyo, hem de tevlikeli. Sağ olur gelirsen evin üsdünü biz de kiremit edelim.
Gara Salif'in oğlan düvün eddi. Üsence'nin Iraz gızı aldı. Düvünü çok eyi oldu. Çok okucu varıdın. Iraz gızın kınası çok galıbalığdın, gızlar garılar, zabahlara gadar oynadıla. Eyib'in Elifce'nin golu da mı yorulmadı bilmen? Durmıdan iliyen çaldı. Hem gözel hava çekiyo gı Amat...
Galam gestim kirezden
Gez dolan gel birezden
Sen gelmezsen gelmeyi ve
Ben varırım birezden.
deyi deyi verdi aldı gari.
Salif'in Gadir oğlangil mallarnı, mülklerni, saddıla da Denizli'ye göçüp giddile. Evlerni, yedi bin pangılota Ayrıf oğlan aldı. Tarlılanı Camalca, Guru Salif, Gaz Amat, Hörüce'nin Köroğlu payleşdile. Amat, Durgadın'a yarın Mallim oğlan, Gara Durmuş, Çünük amcangili İsmel'in yanna dünürlüğe salcen.
Değceğmiz bu gadar. Ben, çocuklar, bütün gonşular selam ederiz. Çabık covap yolla.
Nenen Umman
Anadoluyu ve Anadolu insanını renkli kılan en büyük zenginlik şivelerimiz.Bu vesile ile büyük sanatçımız Özay Gönlüm'ü rahmetle anıyorum...
Safranbolu
-Kapıyı gıygaşuk bırak(Kapıyı açık bırakmasını istiyor)
-Euuu gez beri bak hele(Adam hanımına sesleniyor)
-Şu gozeri ve hele(Burasa gozer elek anlamına ve ise ver anlamına geliyor)
-Nedecüz(Ne yapacağız)
Ordu
-Napiin
-Nediin
-Geliim gibi bir çok kelime mevcut
Denizli
-Ban bi su vesene
-Ben gedeyom gayri
-dede neden bu böyle?
-sus bakem gapçıkaazlı!
-o ne demek dede?
-höyt höyt edip durma bakem gömüveğcem şimcik depçiğine
yavrım ben onu nezmandır söleboturum bilip batırın mı? = yavrum ben onu nezamandan beri söyleyip duruyorum,biliyor musun?
-çocuklaaa döndeeme (dondurma) isteepturuu ne zımandıı..
-pazarı varem de dalgan alem.. (Pazara gidip dalagan=ısırgan otu alacak)
14) mesela 'biyol' vardır, bir şey isterken kullanılır. örneğin:
- biyol ötüvee çil horozum (bir kere öter misin çil horozum?)
Rize
yalağuz:yanlız
kartol
apates
lebiyo:fasülye
gediyeram:gidiyorum
nolacamiş:ne olacakmış
moriyal:örümcek
Elazığ
Garankılık : Karanlık
Dığan : Tencere-Tava
Pısat : Elbise
Gocu Araba : Otobüs
Iramık : Römork
Üst Don : Şalvar
İrenk Biberi : Kırmızı Biber
Harannı : Büyük Tencere
Keler : Kertenkele
Ebem Yalak: Kuyrugu yeşil küçük kertenkele
Yılan Ebesi : Yeşil Büyük Kertenkele
Pilmat : Palamut
Sözüm : Mesela
İngastan : Yalandan ,Sahte Argosu Hikayeden
Davıştı : Ses
Ayak Sürümek : Dedikodu Etmek
İş Kesmek : Eziyet Etmek
Yaralı Bırakmak : Bir İşi Yarım Bırakmak
Kür Üzümü : Böğürtlen
Trakya dolaylarından bir kaç kelime ve cümle,
Şırlan yağı: Ayçiçek yağı
Eepten aykırı gideysın: yolu uzatıyorsun anlamında kullanılıyor
Kızan: Küçük çocuk
Maacir: Muhacir (a harfi uzatılarak okunur)
Kadam: Kardeş
Kapçik ağazlı: Ağzında bakla ıslanmayan
Bırkalamak: Birşeyleri karıştırmak
Sabii: sübyan
Tospaağ: Kaplumbağ
Peçka: İki bölmeli bir tarafı soba bir tarafı fırın olarak kullanılır
Susak aazlı: Çok konuşan
Buydey: Buğday
-nabaysın beya üssiinn Islaca mısın? (Nasılsın iyimisin Hüseyin )
-Pek ıslayım beyaa: (iyiyim)
Eyyy benim güzel memleketim her toprağı her karesi ayrı güzel!
Konya şivesiyle yazılmış eğlenceli bir anlatım.
Yimekden Soona
Yimek ve duvalardan soona misafirler ev saabına diller ki: -Eline sağlık Fadimabaaa, Allah ziyaad itsin, Ismayıl Emminin canına deysin, pek gözel olmuş yimekler, pek zaamet oldu size Bu duvalar uzayıp giderkene ev saabı söz alır:
-Ana ne zaameti, afiyet olsun, gusoora bakman, bilmem gaarim doydunuz mu? Gine buyrun gelin, bunu saymayız, yaa raametli olaydı pek severdi yidirmeyi içirmeyi, nur içinde yatsın
Sufra kakıp gırgırınan ekmek ufakları toplandı mı gelinner-gızlar mutfağa doluşur. Bir-ikisi bulaşığa aynaşırkan biri de iki daşın arasında saade gaaveleri yitişdiri. Bu arada yini yitişme gençler de arka odada böyüklerden güya habarsız cara kiyfi yaparkana bi sevis de onara yapılır.
Dirken gollar sıvanıp abdezler alınır, önde erkekler, arkada gadın, çoluk-çocuk ağşam namazları cemaatınan gılınır. Zaten bu gadar hızmatlar yapılırkana yassı vakdı olmuştur. Herifler mahallenin camisine yassıya gidince gadınnar şööle irahat bi nefes alıllar.
Ürgüp
Yamır Doğası....
yamır doğası var diyi en oğde bi dellal çarılır. dellal aşamdan çarılır. zabanan koyümüzün hocaları böyükleri hep toplanıllar, doğayı yapallar.
Koftür....
her yirin memlekatın bi şiysi oluyor. koftürü pek gozel yaparıh. ah üzümden yaparıh.
Gısga otu....
böyle böyle gapanı gapanı gısga otu alırıh, depemizde guneş yanarıh. aşam oldumuydu talladan gopuşu gopuşu gelirik.
Peki ya Sizin Şiveniz?
Bizleri sorarsan çok şükürler osun hindilik çok eyiyiz. Sen gara gevreğimin de bu münval üzre olmasını dileriken, namaz arkalanda dova ediyoz.
Gevreğim meddubunu aldım, ne gadar sevindim bi görsen, goca kövle benim oluvedi sandım. Bu meddubun vadığında Allah seni sevindiri işşaallah. Amat, meddubunu çok gözel yazmışsın gari, mallim oğlan bile çok beğendi. Meddubundaki sözlen hepiciği hökümet gonuşması gibi. Mallime "Teşgür ederim, Irmızan ehendi, Hatma Hanım ne yapıyı artık?" gibi naflar yazmışsın. Naha datlı dillerne gurban olen senin. Başındaki ehendiler mi öğretti gari o hökümet gonuşmalarnı? Allah onnan hepiciğine uzun ömürler vessin. Eh gari o hökümetimizin sayasında ne eyi şeyle öğrenili-batı, Allah dövlete millete baş ağrısı vemesin.
Amat, ben yalınızlığa accık alıştım gari. Sen benden ötürü heç merak etme; başındeki ehendiler ne derse onu yap, kendini sevdir, esgerliğne hile etme, gözünü dört aç. Deden ıramatlı; "Esgerliğine hile eden onmaz." deridin, doğrudur. Topal Osmanca severberlikde esgerden haç yol gaşdı geldi, gaşdı emme eyi mi eddi? Gadir Mevlam bile ırazı olmadı da bi zırtılcan derdi verdi de. Topal Günüş zımbara godu. Gevreğim, biz sizlere fatan millet üçün dovurduk, esgerliğine hile gatarsan hakgımı halal etmem. Mallim oğlan bile bazı esgerlik üçün neler annadıyo duymadın mı? Türkler çok ceseretlidir, harb edili batan meydan yerinden ölür de dönmez demey yommu? Amadım, Deden ıramatlı bile severberlikde zırf başına otuz cavır öldürmüş. İşte Amat, ona göre düşün, dediklerini gulandan çıkarma.
Amat, burdei havadislerden sorarsan, Habbili Gız'ı bu yıl meddaba verdik. O utangeç Habbili, fildir fildir oldu açıldı. Eveli utancından yere bakar duruydun. Hem çok akıllı gı Amat... Kitapdaki goca yazıları bile okumeye başladı.
Ah, dayım bi yol esgerden gelse, ona nele okuy vercen deyyo. Hem bazı gaydalı gaydalı bi şeyler söyleyo, o ne deye soruyon da, "Marış bu, öğretmenimiz örediyo." deyyo. Hem meddaba girelden çok temiz oldu. Her gün elleri, ayaklarını sabınneyo, şaşlarını dareyyo. Habbili her gün olur duru mu bu? deyon da ; "Sen ne bilcen, her hasdalık pislikden gelir, hem pis olannarı sevmezler, temizleri herkes sever." deye bene goca issan gibi çekişiyo. Bu meddap işi çok eyi canım!.. evelinden olmalıymış, bizim zamanımızda böyle şeyler mi varıdın? Bizler dünnadan kör gelip kör geçibatırız.
Hindiki zaman çok eyi, dövletimiz durumuyo, maşallah boyuna çalışıyo, golelikle buluyo.
Amat, kövlüler Caminin etrafını duvarılan çevirdiler, mezerliğe zırıyaddan ağaç getirip dikdiler, çeşmilere çimentodan havdan yapdıla. Keş Durmuş dayın, Eyibin Irzaoğlan, Savınaz deyzen, Güccük Osman'ın Hasan, Gocu baş Üsen dayın kiremitle evler yapdıla. Her biri saray gibi. Topurak örtü de ev mi canım? Amat, hem kelesde çok gidiyo, hem yağmır da yaş da akıyo, hem de tevlikeli. Sağ olur gelirsen evin üsdünü biz de kiremit edelim.
Gara Salif'in oğlan düvün eddi. Üsence'nin Iraz gızı aldı. Düvünü çok eyi oldu. Çok okucu varıdın. Iraz gızın kınası çok galıbalığdın, gızlar garılar, zabahlara gadar oynadıla. Eyib'in Elifce'nin golu da mı yorulmadı bilmen? Durmıdan iliyen çaldı. Hem gözel hava çekiyo gı Amat...
Galam gestim kirezden
Gez dolan gel birezden
Sen gelmezsen gelmeyi ve
Ben varırım birezden.
deyi deyi verdi aldı gari.
Salif'in Gadir oğlangil mallarnı, mülklerni, saddıla da Denizli'ye göçüp giddile. Evlerni, yedi bin pangılota Ayrıf oğlan aldı. Tarlılanı Camalca, Guru Salif, Gaz Amat, Hörüce'nin Köroğlu payleşdile. Amat, Durgadın'a yarın Mallim oğlan, Gara Durmuş, Çünük amcangili İsmel'in yanna dünürlüğe salcen.
Değceğmiz bu gadar. Ben, çocuklar, bütün gonşular selam ederiz. Çabık covap yolla.
Nenen Umman
Anadoluyu ve Anadolu insanını renkli kılan en büyük zenginlik şivelerimiz.Bu vesile ile büyük sanatçımız Özay Gönlüm'ü rahmetle anıyorum...
Safranbolu
-Kapıyı gıygaşuk bırak(Kapıyı açık bırakmasını istiyor)
-Euuu gez beri bak hele(Adam hanımına sesleniyor)
-Şu gozeri ve hele(Burasa gozer elek anlamına ve ise ver anlamına geliyor)
-Nedecüz(Ne yapacağız)
Ordu
-Napiin
-Nediin
-Geliim gibi bir çok kelime mevcut
Denizli
-Ban bi su vesene
-Ben gedeyom gayri
-dede neden bu böyle?
-sus bakem gapçıkaazlı!
-o ne demek dede?
-höyt höyt edip durma bakem gömüveğcem şimcik depçiğine
yavrım ben onu nezmandır söleboturum bilip batırın mı? = yavrum ben onu nezamandan beri söyleyip duruyorum,biliyor musun?
-çocuklaaa döndeeme (dondurma) isteepturuu ne zımandıı..
-pazarı varem de dalgan alem.. (Pazara gidip dalagan=ısırgan otu alacak)
14) mesela 'biyol' vardır, bir şey isterken kullanılır. örneğin:
- biyol ötüvee çil horozum (bir kere öter misin çil horozum?)
Rize
yalağuz:yanlız
kartol
apates lebiyo:fasülye
gediyeram:gidiyorum
nolacamiş:ne olacakmış
moriyal:örümcek
Elazığ
Garankılık : Karanlık
Dığan : Tencere-Tava
Pısat : Elbise
Gocu Araba : Otobüs
Iramık : Römork
Üst Don : Şalvar
İrenk Biberi : Kırmızı Biber
Harannı : Büyük Tencere
Keler : Kertenkele
Ebem Yalak: Kuyrugu yeşil küçük kertenkele
Yılan Ebesi : Yeşil Büyük Kertenkele
Pilmat : Palamut
Sözüm : Mesela
İngastan : Yalandan ,Sahte Argosu Hikayeden
Davıştı : Ses
Ayak Sürümek : Dedikodu Etmek
İş Kesmek : Eziyet Etmek
Yaralı Bırakmak : Bir İşi Yarım Bırakmak
Kür Üzümü : Böğürtlen
Trakya dolaylarından bir kaç kelime ve cümle,
Şırlan yağı: Ayçiçek yağı
Eepten aykırı gideysın: yolu uzatıyorsun anlamında kullanılıyor
Kızan: Küçük çocuk
Maacir: Muhacir (a harfi uzatılarak okunur)
Kadam: Kardeş
Kapçik ağazlı: Ağzında bakla ıslanmayan
Bırkalamak: Birşeyleri karıştırmak
Sabii: sübyan
Tospaağ: Kaplumbağ
Peçka: İki bölmeli bir tarafı soba bir tarafı fırın olarak kullanılır
Susak aazlı: Çok konuşan
Buydey: Buğday
-nabaysın beya üssiinn Islaca mısın? (Nasılsın iyimisin Hüseyin )
-Pek ıslayım beyaa: (iyiyim)
Eyyy benim güzel memleketim her toprağı her karesi ayrı güzel!
Konya şivesiyle yazılmış eğlenceli bir anlatım.
Yimekden Soona
Yimek ve duvalardan soona misafirler ev saabına diller ki: -Eline sağlık Fadimabaaa, Allah ziyaad itsin, Ismayıl Emminin canına deysin, pek gözel olmuş yimekler, pek zaamet oldu size Bu duvalar uzayıp giderkene ev saabı söz alır:
-Ana ne zaameti, afiyet olsun, gusoora bakman, bilmem gaarim doydunuz mu? Gine buyrun gelin, bunu saymayız, yaa raametli olaydı pek severdi yidirmeyi içirmeyi, nur içinde yatsın
Sufra kakıp gırgırınan ekmek ufakları toplandı mı gelinner-gızlar mutfağa doluşur. Bir-ikisi bulaşığa aynaşırkan biri de iki daşın arasında saade gaaveleri yitişdiri. Bu arada yini yitişme gençler de arka odada böyüklerden güya habarsız cara kiyfi yaparkana bi sevis de onara yapılır.
Dirken gollar sıvanıp abdezler alınır, önde erkekler, arkada gadın, çoluk-çocuk ağşam namazları cemaatınan gılınır. Zaten bu gadar hızmatlar yapılırkana yassı vakdı olmuştur. Herifler mahallenin camisine yassıya gidince gadınnar şööle irahat bi nefes alıllar.
Ürgüp
Yamır Doğası....
yamır doğası var diyi en oğde bi dellal çarılır. dellal aşamdan çarılır. zabanan koyümüzün hocaları böyükleri hep toplanıllar, doğayı yapallar.
Koftür....
her yirin memlekatın bi şiysi oluyor. koftürü pek gozel yaparıh. ah üzümden yaparıh.
Gısga otu....
böyle böyle gapanı gapanı gısga otu alırıh, depemizde guneş yanarıh. aşam oldumuydu talladan gopuşu gopuşu gelirik.
Peki ya Sizin Şiveniz?