Dephi'ye Giriş

[SpYCeZa]

Delphi & Visual basic & C / C++/C#/Java Ya ilq Qonum Baqalım Nsl Deerlendireceqsiniz...

Delphi'ye Giriş

Bu bölümde Delphi hakkında genel bir bilgi sahibi olup, Delphi IDE'yi (Integrated Development Environment – Entegre Uygulama Geliştirme Ortamını) tanıyacağız.
RAD Nedir?
RAD (Rapid Application Development) Hızlı Uygulama Geliştirme demektir. Delphi'de RAD'dır ve bu ismi kesinlikle haketmektedir. Delphi'nin mükemmel bileşen yapısı, dünyadaki en hızlı derleyicilerden birine sahip olması, mükemmel veritabanı desteği ve Object Oriented – Nesne tabanlı programlamayı desteklemesi sayesinde çok hızlı uygulamalar geliştirebilirsiniz.
Ne demek istediğimi hemen bir örnekle açıklayayım. Delphi'yi açtıktan sonra klavyeden F9 tuşuna basın veya Run menüsünden Run komutunu verin. Karşınıza gelen pencere %100 Windows uyumlu bir uygulamadır. Normal Windows pencerelerinde bulunan her türlü özelliğe sahiptir. Aynı şeyi C gibi bir programlama dilinde yapmak için yüzlerce satır kod yazmanız gerekir.
Delphi Sürümleri
İhityaca göre Delphi piyasaya dört sürüm halinde sunulmaktadır. Delphi 6 ve öncesinde üç sürüm halinde sunuluyordu. Ancak Delphi 7 ile birlikte dördüncü bir sürüm daha (Architect) eklenmiştir. Bunlar :

1. Personal (Standart)
2. Professional (Profesyonel)
3. Enterprise (Client/Server)
4. Architect

1. Personal Sürüm
Standart sürüm Delphi ile tanışmak isteyen kişileri hedeflemektedir. Öğrenciler, hobi olarak kendi programlarını yazanlar ve Delphi'yi tanımak isteyen kişiler için idealdir. Standart sürüm ile yazdığınız programları ticari olarak dağıtamazsınız.
Standart sürüm Windows programları yazmak için her türlü özelliğe sahiptir :

* Hızlı Delphi derleyicisi
* Gelişmiş entegre uygulama geliştirme ortamı (IDE)
* Kullanılmaya hazır 85'in üzerinde bileşen (component)
* Komple Windows desteği, COM, API'ler, multithreading vs.

2. Professional Sürüm
Profesyonel sürüm, ticari olarak program yazıp satan kişileri hedeflemektedir.
Profesyonel Sürüm, Personal sürümün özelliklerine sahip, ayrıca aşağıdaki özellikleri de içeriyor:

* Kullanılmaya hazır 225'in üzerinde bileşen
* Linux ve Windows'ta aynı anda program geliştirmek için kullanılmaya hazır 160'ın üzerinde CLX bileşen
* Veribanı desteği
o BDE (Borland Database Engine)
o ADO
o dbExpress : mySQL ve Interbase sürücüleri
* VCL kaynak kodu
* OpenTools API
* Programlarınızı dağıtmak için InstallShield kurulum programı
* Interbase Database Server
* Indy, Rave ve Intraweb gibi birtakım 3. parti bileşenler

3. Enterprise Sürüm


Enterprise sürüm, büyük ölçekli uygulamalar geliştiren programcıları hedeflemektedir.
Enterpise sürüm, Profesyonel sürümdeki tüm özellikler sahiptir. Ayrıca aşağıdaki özellikleri de taşımaktadır :

* Kullanılmaya hazır 300'ün üzerinde bileşen
* Çok katmanlı veritabanı uygulamaları geliştirmek için MIDAS olarakta bilinen DataSnap teknolojisi.
* Geniş bir Web hizmetleri ve XML desteği
* CORBA desteği
* Birden çok programcının çalıştığı ortamlar için TeamSource kaynak kod kontrol yazılımı
* dbExpress için Oracle, SQL Server 2000 ve DB2 sürücüleri
* Yüksek kalitede yazılım ve kod geliştirmek için Model Maker modelleme ortamı.
* BDE için SQL Links sürücüleri : Oracle, SQL Server, Interbase, DB2, Informix ve Sybase
* SQL Explorer yazılımı
* Uygulamanızı çeşitli dillere tercüme etmek için gerekli özellikler

4. Architect Sürüm
Architect Sürümü, Enterprise Sürümün taşıdığı tüm özellikleri taşımaktadır ve hedef kitlesi de aynıdır. Tek farkı BoldSoft'un Bold for Delphi ürünü de bu sürümde yer almaktadır.

Neden Delphi?
Bana çok sorulan sorulardan biri de Neden Delphi? veya Delphi mi yoksa X geliştirme aracı mı? Şeklinde. Delphi'yi seçmek bir çok nedeniniz var. Bunlardan en önemlileri :
1. IDE : Entegre Geliştirme ortamı ile hızlı bir şekilde uygulamalar geliştirebilirsiniz. Form düzenleyici (Form Designer) ile kolayca formlarınızı düzenleyebilir, Object Inspector ile bileşenlerin özelliklerini kolayca değişitirebilir, CodeInsight teknolojisi ile daha hızlı ve hatasız kodlar yazabilirsiniz.
2. Hız : Daha küçük ve daha hızlı çalışan uygulamalar daha iyidir. Delphi dünyadaki en hızlı ve boyutu küçük uygulamaları oluşturan derleyicilerden birine sahiptir.
3. Delphi Language : Delphi 7'ye kadar programlama dilini ismi Object Pascal olarak geçiyordu. Ancak Delphi 7'de eklenen .net desteği ile birlikte Borland dilin ismini Delphi Language (Delphi dili) olarak değiştirdi. Delphi dili güçlü, öğrenmesi kolay bir dildir.

Assembler ve C++ dilleri de çok güçlü dillerdir. Ancak assembler dili'ni öğrenmesi zor ve kod yazması ise tam bir hamallıktır. C++ dilini öğrenmesi zordur, ayrıca C++ ile kötü programlar yazmak çok kolaydır. Visual Basic ilk çıktığında amacı insanlara kolayca program yazabilecekleri bir ortam sunmaktı. Ancak ilk sürümleri bunda pek başarılı olamadı ve gittikçe komplex bir hale geldi. Çok yavaş uygulamalar geliştiriyor ve çoğu şeyi programcıdan gizliyordu, programcı arka planda işlerin nasıl döndüğünü bilmiyordu. Delphi'de kesinlikle böyle bir durum yoktur. Delphi iki yönlü bir geliştirme aracıdır yani tüm kod kontrolünüz altındadır. Microsoft Visual Basic'in .net sürümü için radikal kararlar almış ve Borland'dan bir çok programcıyı astronomik rakamlarla transfer ederek kaliteyi bir parça yükseltmiştir. Ancak hala Delphi'ye ulaşması için çok çalışması gerek.
4. Geniş Veritabanı Desteği : Ülkemizde yapılan programların büyük bir çoğunluğu veritabanı programlarıdır. Delphi birçok veritabanını çok iyi bir şekilde desteklemektedir. Microsoft araçları genelde Microsoft erişimlerini desteklerler, OLE DB ve ODBC gibi. Delphi'nin veritabanı desteği :

* dbExpress
* IB Express (IBX)
* BDE
* ADO
* Birçok veritabanına direk erişim sağlayan 3. parti bileşenler
* Milyonlarca kayıt saklayabilen çok hızlı 3. parti lokal veritabanları
* Eğer bunlarda işinizi görmüyorsa kolayca kendi araçlarınızı yazma özelliği

5. VCL : Visual component Library, Delphi'nin en önemli parçasıdır. Delphi'de gördüğünüz bileşenlerin tamamı Delphi dilinde yazılmıştır. Delphi'nin güçlü Object Oriented (nesne yönelimli) dili sayesinde mevcur sınıflardan yeni bileşenler oluşturmak çok kolaydır. Şu anda dünyada geliştirilmiş on binlerce bileşen vardır. Ayrıca bu sayıya her gün yenileri eklenmektedir.
6. Destek : Başta Borland üzere, Türkçe ve İngilizce olarak binlerce site ve kişiden başınız sıkıştığında destek alabilirisiniz.

IDE (Integrated Development Environment)
Delphi'yi açtığınızda karşınıza gelen ortamı, IDE denmektedir. IDE, Entegre Geliştirme Ortamı demektir. IDE program yazarken işlerinizi kolaylaştıracak birçok araca ve özelliğe sahiptir.

IDE aşağıdaki parçalardan oluşur.
1. Main Window (Ana Pencere) : Bu pencerede ana menü, araç çubukları ve bileşeşenlerin yer aldığı component palette (bileşen paleti) yer alır.

Main Window (Ana Pencere)
a. Ana menü diğer tüm Windows uygulamalarına benzer standart bir menüdür.
b. Araç çubukları ana menüde yer alan komutlara kısa yolda ulaşmanızı sağlarlar. Araç çubuklarının yerini sürükle bırak ile değiştirebilirsiniz. Araç çubuklarına sık kullandığınız komutları ekleyebilir, istemediğiniz komutları çıkarabilirsiniz.
Araç Çubuklarının Özelleştirilmesi :
Herhangi bir araç çubuğuna farenin sağ oku ile tıklatın. Açılan menüden Customize... komutunu verin. Karşınıza aşağıdaki Customize (Özelleştir) ekranı gelecektir.

- Toolbars (Araç Çubukları) kısmında yanındaki işareti kaldırarak bir araç çubuğunu komple ekrandan kaldırabilirsiniz. Yanına işaret koyduğunuz zaman araç çubuğu tekrar ekrana döner.
- Belli bir komutu araç çubuğuna koymak için;
o Commands sekmesine geçin,
o Categories (Kategoriler) kısmından komutun kategorisini seçin.
o Commands (Komutlar) kısmından istediğiniz komutu sürükleyip istediğiniz araç çubuğu üzerine bırakın.
- Belli bir komutu araç çubuğundan kaldırmak için; Customize ekranı açık iken komutu araç çubuğu üzerinde sürükleyerek ana pencere dışında bir yere bırakın.
- Yine Customize ekranı açıkken sürükle bırak yöntemiyle araç çubuğundaki komutların yerlerini değiştirebilirsiniz.
- Options kısmında iki seçenek bulunur;
o Show Tooltips : Komutun üzerine geldiğiniz zaman komutun açıklaması gözükür.
o Show shortcut keys on tooltips : Komutun kısayol tuşu varsa açıklama ile birlikte bu kısayol tuşu da görüntülenir.
c. Component Palette (Bileşen paleti); üzerinde bileşenlerin yer aldığı kısımdır. Sağ üst köşesinde bulunan ileri/geri okları ile sayfalar arasında gezebilirsiniz. Sayfaları isteğinize göre düzenlemeniz mümkündür. Sayfaları düzenlemek için bileşen paletine sağ tıklatıp, Properties komutunu verin. Karşınıza aşağıdaki pencere gelecektir.

- Bu pencerede bileşen paletinde ön sayfalarda görmek istediğiniz sayfayı seçip Move Up (Yukarı taşı) butonuna basarak istediğiniz konuma getirebilirsiniz.
- Eğer sayfayı palet üzerinde gerilere taşımak istiyorsanız, Move Down (aşağı taşı) butonuna basarak gerilere atabilirsiniz.
- Rename (isim değiştir) butonuna basarak sayfaların ismini değiştirebilirsiniz. Bileşen paletinde çok fazla sayfanız olduğunda bir bileşene ulaşmak için bunları kaydırmanız gerekir. Bu durumda sayfalara daha kısa isimler verin, böylece ekrana daha çok sayfa sığacaktır.
2. Form Designer (Form Tasarlayıcı) : Form tasarlayıcı boş bir Windows penceresidir. Bileşenleri form üzerine bırakarak ekranlarınızı tasarlarsınız. Bir bileşeni form üzerine koymak için birkaç yöntem vardır :
- Forma koymak istediğiniz bileşenin üzerine bileşen paletinde çift tıklatın. Bu durumda bileşen formun ortasına yerleştirilir.
- Forma koymak istediğiniz bileşen üzerine fare tıklatın. Bieleşn seçilecektir. Bileşeni formda koymak istediğiniz yere gelip yine fare ile tıklatın. Bileşen tıkladığınız yere eklenir.
- Bazı bileşenlerin boyutlarının büyük olmasını isteyebilirsiniz, bu durumda fare ile bileşeni seçin. Form üzerinde fareyi bileşenin başlamasını istediğiniz noktaya tıklayın. Fareyi bırakmadan bileşenin bitmesini istediğiniz noktaya kadar sürükleyin ve bırakın.
- Bazen bir forma birden fazla aynı bileşenden koymak isteyebilirsiniz. Bu durumda bileşen paleti üzerindeki bileşenin üzerine klavyeden Shift tuşuna basarak tıklatın ve seçin. Bileşen mavi bir çerçeve içerisine alınır. Formda bileşenin olmasını istediğiniz yerlere fare ile tıklatarak bileşeni ekleyin. Bu yolla istediğiniz kadar bileşen ekleyebilirsiniz. Ekleme işi bittiği zaman bileşen plaetinden ok simgesi üzerine tıklatarak seçimi iptal edin.
3. Object Inspector (Nesne Müfettişi) : Object Inspector, nesnelerini özelliklerini değiştirdiğiniz ve hangi olaylara tepki vereceğini belirlediğiniz penceredir.

Object Inspector iki sekmeden oluşmaktadır. Properties sekmesinde nesnelerin ismi, etiketi, eni, boyu, pozisyonu gibi özelliklerini değiştirebilirsiniz. Her bileşenin kendine has özellikleri vardır. Siz form üzerinde hangi bileşeni seçmiş iseniz, Object Inspector o bileşenin özelliklerini gösterir.
Bazı özeliklerin yanında + işareti bulunur. Bu işaret o özelliğin birden fazla alt özelliği olduğunu gösterir. + işaretine tıklatarak alt özellikleri görebilirsiniz. Örneğin font özelliğinin; yazıtipi, büyüklüğü, yazının sitili vs. Gibi birçok alt özelliği vardır.
Properties kısmındaki seçenekler genelde çoktur. Ancak kullanmadığınız bazı özellikleri göstermeyerek listeyi daraltabilirsiniz. Mesela yardım dosyası ve ipucu seçeneklerini hiç kullanmıyor iseniz, bunları Object Inspector'dan kaldırmak için :
- Object Inspector'a sağ tıklatın.
- View menüsünü gösterin.
- Help and Hints seçeneğindeki işareti kaldırın.
Events sekmesinde bileşenin hangi olaylara tepki vereceğini belirleyebilirsiniz. Örneğin OnClick olayı, bileşen üzerine fare ile tıklatıldığında gerçekleşen olayın ismidir. Eğer bileşeninizin bu olaya tepki vermesini istiyorsanız, OnClick olayının yanındaki boşluğa fare ile çift tıklatın ve nasıl bir tepki vereceğine dair kodu yazın.
Şu an özellikleri, olayları ve yazacağınız kodları merak etmeyin, ilerleyen bölümlerde hepsini öğreneceğiz.
4. Code Editor (Kod Editörü) :

Bu kısım kodları yazdığınız kısımdır. Açık olan dosyalar sekmeler halinde gözükür. Hangi dosyayı düzenlemek istiyorsanız, ismi yazan sekmeye tıklamalısınız. Eğer düzenlemek istediğiniz dosya Kod Editöründe açık değilse View menüsünden Forms komutunu vererek projedeki formları veya View menüsünden Units komutunu verip unitleri görüp, düzenlemek istediğinizi açabilirsiniz.
Kod editöründe bazı kelimeler koyu olarak gözükür. Bunlar Delphi dilinde özel manaları olan ayrılmış kelimelerdir (reserved words). Bu kelimeleri değişken ve sabit ismi olarak vermemelisiniz.
Kod Editöründe Kullanılabilecek Kısayollar
F9
Programı derle ve çalıştır
F8
Programı adım adım çalıştırır
F7
Programı adım adım çalıştırırken, ilgili rutine dallanır.
Ctrl + S
Unit'te yapılan değişiklikleri kaydeder.
Shift + Ctrl + S
Açık olan tüm unitlerdeki değişiklikleri kaydeder.
Alt + F11
Use Unit... penceresini açar. Bir unitten diğer forma referans veriyorsanız, ilgili formu Uses kısmında tanımlamanız lazım. Bu pencereden proje içindeki unitlerden istediğinizi seçip, tanımlama işini otomatik yaptırabilirsiniz.
Ctrl + F
Arama ekranını açar
Ctrl + E
Artan arama yapar. Bu tuşlara baştıktan sonra kelimeyi yazın. İlgili kelime varsa bulunur.
F3
Arana kelimenin bir sonraki geçtiği yeri bulur
F10
Menülerin ve bileşenlerin olduğu ana pencereyi gösterir.
F11
Object Inspectoru gösterir.
F12
Formla, kod arasında geçiş sağlar.
Shift + F12
Formları açmak için form listesini görüntüler.
Ctrl + F12
Unitleri açmak için unitleri listeler
F1
Üzerinde bulunduğunuz bileşen veya kelime ile ilgili yardımı açar.
Ctrl + Shift + I
Seçili kodu blok halinde sağa kaydırır.
Ctrl + Shift + U
Seçili kodu blok halinde sola kaydırır
Ctrl + Shift + C
Bir rutini tanımladıktan sonra gövdesini oluşturmak için
Ctrl + F4
Dosyayı kapatır.
5. Object Treeview (Nesne Ağacı) :

 

[SpYCeZa]

Dewam

Nesne ağacı form, data module ve frame'lerdeki bileşenler arasındaki parent-child (ata-çoçuk) ilişkilerini gösterir. Mesela resimdeki Button1 bileşeninin atası Form1'dir, Button2 bileşeninin atası Panel1 bileşenidir.
Bileşenlerin sürükle-bırak yöntemiyle atalarını değiştirebilirsiniz. Örneğin Button1 bileşenini sürükleyip Panel1 bileşeni üzerine bırakırsanız, Button1 bileşeni Panel1 bileşeni içine taşınır ve atası Panel1 olur.
Nesne ağacı formda gözükmeyen bileşenleri seçmek içinde uygun bir araçtır. Form üzerine bileşenleri yerleştirdikçe bazı bileşenler arka planda kalır ve seçilmeleri zorlaşır. Nesne ağacını kullanarak bu tip bileşenleri kolayca seçebilirsiniz.
Nesne ağacındaki herhangi bir bileşene sağ tıkladığınızda bileşenin menüsü açılır. Bu menü bileşen form üzerindeyken sağ tıkladığınızda açılan menünün aynısıdır. Bazı bileşenlerde bu menü gerekli ayarları yapmanızı kolaylaştırmaktadır.

PROJE SEÇENEKLERİ (PROJECT OPTIONS)
Projemizle ilgili ayarları yapmak için Project menüsünden Options komutunu verin. Karşınıza çeşitli sekmelerden oluşan Project Options ekranı gelecektir. Bunlar sırasıyla :
1. Forms (Formlar) :

Bu sekmede projenizdeki formlarla ilgili ayarları yapabilirsiniz.
Main Form (Ana Form) : Projenizdeki ana formu burda belirleyebilirsiniz. Ana form programınız çalıştığı anda ekrana gelecek olan formdur.
Auto-Create Forms : Bu kısımda otomatik olarak oluşturulacak formların listesi yer alır. Burda bulunan formlar programınız ilk açılırken otomatik olarak oluşturulurlar ve hafızada yer kaplarlar. Bunun için ana form ve data module gibi bir kaç form dışında diğer formların bu listede olması iyi değildir.
Avaible Forms : Burada programda gerektiği anda oluşturulup kullanılacak formların listesi yer alır. Programınızın hızlı çalışması ve daha az hafıza yemesi için bir kaç gerekli form dışında tüm formlarınızı Avaible forms kısmına atın. Bu formları istediğiniz anda oluşturup kullanabilirsiniz.
İPUCU : Delphi'de bir formu veya bir nesneyi kullanabilmek için o formun/nesnenin oluşturulmuş olması lazımdır. Yoksa “Access Violation” hatası alırsınız. Eğer formunuzda bir Data Module var ve Ana formunuz oluşturulurken Data Module'den herhangi bir nesneye ulaşmaya çalışırsanız hata mesajı alırsınız. Bunu önlemek için Data Module'u Auto-Create Forms kısmında sürükle bırak metodu ile Ana formun üzerine alarak ondan önce oluşturulmasını sağlayın.
2. Application (Uygulama) :

Title : Buraya uygulamanızın başlığını yazın. Bu başlık görev çubuğunda ve diğer Windows pencerelerinde uygulamanızın başlığını belirler.
Help File (Yardım dosyası) : Eğer uygulamanızın bir yardım dosyası var ise ismin buraya yazın veya Browse... butonuna basarak seçin.
Icon (Simge) : Uygulamanızın simgesini seçin. Bu simge projenizle aynı isimli .res dosyasında saklanır.
Target file extension : Uygulamanız oluşturulduğu zaman uzantısının ne olacağını belirlersiniz. Uygulamanız .exe uzantılı olacaksa burasını boş bırakın. Bir ActiveX uygulaması yapıyorsanız buraya .ocx, dll oluşturuyorsanız .dll yazmalısınız.
3. Compiler : Bu kısımda bir değişiklik yapmanıza gerek yok.
4. Compiler Messages (Derleyici Mesajları) : Bu sekmede projenizin derlenmesi sırasında derleyicinin göstereceği mesajları ayarlayabilirsiniz.
Show Hints : Derleme sırasında hint(ipucu)'leri göster.
Show Warnings : Derleme sırasında uyarıları göster. Bu seçeneği seçtiğiniz zaman aktif olan Warnings kısmından hangi uyarıların gösterilmesi istiyorsanız seçebilirsiniz. Gösterilmesini istemediğiniz uyarılar önündeki işareti kaldırın.
5. Linker : Bu kısımda bir değişiklik yapmanıza gerek yok.
6. Directories/Conditionals : Bu kısımda projenizin kullandığı ve oluşturduğu dosyaların konumunu belirtebilirsiniz.

Output directory : Uygulama dosyasının (.exe) konulacağı klasör.
Unit output directory : .dcu'ların konulacağı klasör.
Search path : Eğer harici unitler kullanıyorsanız, bunların bulunduğu klasörü burda veya Library Path'de belirtmelisiniz. Yoksa derleyici dosyaları bulamadığı için hata verecektir.
Unit Aliases : Bu kısım geriye doğru uyumluluk için kullanılır. Kullandığınız bir unit'in ismini değiştirmiş veya başka bir unit'le birleştirmiş olabilirsiniz. Bu durumda derleyici uniti bulamadığı için hata verecektir. Ancak burada “Unitin eski adı = Unitin yeni adı” şeklinde bir tanımlama yaparsanız, yeni isim dikkate alınır.
İPUCU : Bu kısımda yaptığınız ayarlarla hem dosyaların diskinizde daha düzenli dağılmasını, hem de yedekleme yaparken sadece gerekli dosyaları yedeklemenizi sağlayabilirsiniz. Projenize bir klasör açın ve Output Directory olarak bu klasörü verin. Proje klasörünüzün altına Source isimli bir klasör açıp tüm kodları buraya koyun ve Dcu isimli bir klasör açarak unit output directory olarak bu klasörü verin. Böylece sadece Source klasörünün yedeğini almanız yeterli olacaktır.
7. Version Info (Sürüm Bilgisi) : Bu ekranda uygulama dosyanıza sürüm bilgileri ekleyebilirsiniz. Sürüm bilgileri uygulama dosyanıza sağ tıklayıp özelliklerini açtığınız zaman ayrı bir sekme olarak görünür. Sürüm bilgisi uygulamanızın dağıtımı takip için kullanılır. Yazdığınız programı dağıtıyor iseniz, zaman zaman kullanıcının programınızın hangi sürümünü kullandığını bilmek istersiniz.
Sürüm bilgilerini kod ile uygulama dosyası içinden de alabilirsiniz. Bu bir takım kontrolleri otomatik yapmanıza olanak tanır.

- Uygulamanıza sürüm bilgisi eklemek için “Include version information in project” seçeneğini seçin.
Major Version : Uygulamanızın esas sürümünü.
Minor Version : Uygulamanızın ikincil sürümünü gösterir. Uygulamanızda büyük değişiklik yaptığınız zaman bunu bir artırın.
Release : Programınızda değişiklikler yaptığınız zaman bu sayıyı bir artırın.
Build : bu sayıda uygulamanızın derlenme sayısını gösterir. Auto-increment build number seçeneğini işaretlerseniz (tavsiye edilir) bu sayı her derlemeden sonra otomatikmen artırılır.
Language : Bu kısımdan sürüm bilgisinin dilini seçebilirsiniz. Turkish olarak seçin.
Key/Value : bu kısımda da gösterilecek bilgilerin başlıkları vardır. Karşılarına değerlerini girin.
8. Packages (Paketler) : Eğer uygulamanızı sık olarak dağıtıyorsanız .exe dosyanızın mümkün olduğu kadar küçük olmasını istersiniz. Böylece kullanıcılar dosyayı kolayca indirip kullanabilirler.
Delphi'deki paketlerin bir kısmını uygulama dışında tutarak programınızın gerekli bilgileri bu .bpl dosyasından almasını sağlayabilir, boyunu küçültebilirsiniz. Ancak bu durumda kullandığınız .bpl dosyasını da kullanıcı bilgisayarına yüklemeniz lazım.
Paketleri uygulamanızın dışında tutmak için “Build with runtime packages” seçeneğini seçin ve istediğiniz paketleri seçin.
İPUCU : Eğer kullanıcılarınız aynı anda birden fazla uygulamanızı kullanıyorlarsa paketleri kullanarak hafıza ihtiyacını azaltabilirsiniz. Tüm uygulamalarınızı “Build with runtime packages” seçeneği ile derlerseniz, tüm uygulamalarınızın kullandığı paketler hafızaya sadece bir kere yükleneceğinden hafızadan kazanç sağlarsınız.

ENVIRONMENT OPTIONS (ORTAM SEÇENEKLERİ)
Bu kısımda Delphi çalışma ortamı ile ilgili ayarları yapabilirsiniz.
1. Preferences (Tercihler) : Bu sekmede aşağıdaki ayarları yapabilirsiniz.

AutoSave Options : Projenizi kapatıp tekrar açtığınız zaman kapattığınız gibi açılmasını istiyorsanız bu seçenekleri kullanmalısınız.
Editor files seçeneğini işaretlerseniz, projeyi derlediğiniz zaman editördeki açık dosyalar kaydedilir.
Project Desktop seçeneğini işaretlerseniz, projenizi kapatıp açtığınız zaman, çalışma ortamı kaydedilip aynen açılır. Editördeki açık dosyalar, açık pencereler, pencerelerin yeri, boyutu vs. gibi. Bunu seçmeniz tavsiye olunur.
Desktop contents : Bu seçenek eğer Autosave Options kısmından “Project desktop”u seçmiş iseniz geçerlidir. Hangi ayarların kaydedileceğini belirlersiniz.
- Desktop Only : Açık dosyalar ve açık pencereler kaydedilir.
- Desktop and symbols : Açık dosyalar ve pencerelerin yanında son başarılı derlemenin symbol bilgileri de saklanır.
Compiling and running : Bu kısımda derleme ve çalıştırma sırasındaki bir takım ayarlar yapılır.
- Show compiler progress : Bu seçeneği işaretlerseniz derleme adımları bir pencere içinde gösterilir.
- Warn on package rebuild : Derleme sırasında bir paket yeniden oluşturlursa sizi uyarır.
- Minimize on run : Programınız çalıştığı zaman, Delphi görev çubuğuna küçültülür. Programınızı kapattığınız anda tekrar açılır.
- Hide designers on run : Programınız çalıştığı anda Object Inpector ve Form düzenleyicisi gibi ekranları kaldırır, programınızı kapattığınız anda tekrar gözükürler.
2. Designer (Form Düzenleyici) : Bu sekmede form düzenleyici ile ilgili ayarları yapabilirsiniz.

 

[SpYCeZa]

Grid Options : Bu kısımda form üzerinde gözüken noktaların ayarlarını yapabilirsiniz.
- Display Grids : Bu seçeneği işaretlerseniz, Form üzerindeki noktalar gözükür.
- Snap to Grid : Form üzerine koyduğunuz bileşenler en yakın noktaya konumlandırılır.
- Grid size : Noktalar arasındaki boşluğun X ve Y ekseninde ne kadar olacağını belirlersiniz. Varsayılan değerleri 8 dir. 2-128 arası bir değer verebilirsiniz.
Module creation options : Bu kısımda formlar ve data modüllerin nasıl oluşturulucağı ile ilgili ayarlar vardır.
- New forms as text : Delphi'de .dfm dosyaları binary ve text biçiminde oluşturulabilir. Bu seçenği işaretlerseniz (tavsiye olunur), .dfm dosyaları text biçiminde oluşturulur ve içinde elle değişiklik yapabilirsiniz.
- Auto create forms& data modules : Bu seçeneği işaretlerseniz, oluşturduğunuzform ve data modüller otomatik olarak oluşturulur. Proje seçenekleri kısmından tek modül için ayarlama yapabilirsiniz.
Options : Bu kısımdan bir forma, çerçeveye(frame) veya data modüle koyduğunuz bileşenlerin nasıl gösterileceği ile ilgili ayarları yapabilirsiniz.
- Show component captions : görünmez bileşenlerin ismini gösterir.
- Show designer hints : görünmez bileşenlerin üstüne fare ile gelip bir süre beklediğiniz zaman, bileşenin sınıf bilgisi görüntülenir.
- Show extended control hints : Bileşenler üzerine geldiğiniz zaman, bileşenin formdaki pozisyonu ile ilgili bilgiler gösterilir. Boyutu, soldan ve üstten konumu vs.
3. Object Inspector (Nesne Müfettişi) : Bu kısımda Object Inspector'le ilgili ayarlamaları yapabilirsiniz. Bu ekranı Object Inspector'a sağ tıklatıp, Properties komutunu vererekte açabilirsiniz.

SpeedSettings : Bu kısımda daha önceden kaydedilmiş şablonlar vardır. Bunlardan birini seçebilirsiniz. Mesela Microsoft Visual Studio ürünlerinden herhangi birinden Delphi'ye geçmiş iseniz, “Visual Studio (TM) emulation” ı sçeerek, Object Inspector'u alışık olduğunuz tarza çevirebilirsiniz.
Colors : Burada Object Inspector'da kullanılan renkleri değiştirebilirsiniz. Rengini değiştirmek istediğiniz değeri seçin ve altta açılan renk listesinden istediğiniz rengi seçin.
Options : Burada Object Inspector ile ilgili çeşitli ayarları değiştirebilirsiniz.
- Show instance class : Object Inspector'un en üstünde seçili bileşenin ismini ve sınıfını gösteren bir açılır listeyi gösterir. Bu aynı zamanda form üzerindeki bir bileşeni seçmek içinde kullanılabilir. Mesela formunuzun arka taraflarında kalan, fare ile direk seçemediğiniz bileşenleri, açılır listeden seçebilirsiniz.
- Show classname in instance list : Bu açılır listede bileşenlerin sınıflarınında gözükmesini sağlar. Bu seçeneği iptal ederseniz, açılır listede sadece bileşenlerin isimleri görüntülenir.
- Show status bar : Object Inspector'un altında durum çubuğunun görünmesini sağlar. Bu durum çubuğunda “All Shown” yazıyor ise bileşenin tüm özellikleri gözüküyor demektir. Eğer bazı özellikleri gizlemiş iseniz burada kaç tane özelliğin gösterilmediği yazılır.
- Render background grid : Özellikler ve olayları birbirinden yatayda ayıran bir çizgi gösterir.
- Show read only properties : Seçilen nesnenin salt okunur özelliklerini de gösterir. Ancak bunları değiştiremezsiniz.
- Bold non-default Values : özelliğin varsayılan değeri dışında bir değer atanmışsa o değer koyu olarak gözükür. Böylece değiştirdiğiniz özellikleri daha kolay ayırtedebilirsiniz.
References : Bazen bileşenleri birbirine referans olarak verirsiniz. Mesela bir Toolbar bileşeninde resimleri göstermek için Images özelliğine bir ImageList bileşenini verirsiniz. Bu tip referans verilen bileşenlerin özelliklerini ve olaylarını da Object Inspector'da göstermek için bu kısımda ayar yapmanız lazım.
- Expand inline : Referans verilen bileşenin özelliklerini gösterir. Referans verilen bileşen genelde kırmız rekte gözükür ve yanında + işareti çıkar. + işaretine tıkladığınız zaman, o bileşenin özelliklerini görüp değiştirebilirsiniz.
- Show on events page : Referans verilen bileşenin olaylarını, aynı şekilde göstermek için işaretleyin.
4. Palette (Bileşen Paleti) : Bu kısım daha önce IDE bölümünde anlatılmıştı. Detay için ilgili kısma bakınız.
5. Library (Kütüphane) : Bu kısımda paketlerle ilgili ayarlamalar yapılır.

- Library Path : Derleyicinin paketlerin dosyalarını hangi klasörde arayacağını gösterir. Eğer bir component veya bir unit kullanıyorsanız, unitle ilgili dosyanın bulunduğu klasör burada tanımlı olmalıdır. Yoksa derleyici hata verir.
- BPL output directory : Derleyicinin derlenmiş paket dosyalarını (.bpl) hangi klasöre koyacağını belirler.
- DCP output directory : .dcp dosyalarının hangi klasöre konulacağı belirlenir.
- Browsing path : Eğer projeniz içinde Proje Seçenekleri (Project options) kısmında belirtilen klasörlerde bir tanımlayıcıyı (identifier) bulamazsa bu kalsörlerde aranır.
NOT : Bu kısımda bulunan $(DELPHI) tanımlaması Delphi'nin kurulu olduğu klasöre işaret etmektedir. Delphi 7 için bu tanımlama “C:\Program Files\Borland\Delphi7” klasörünü temsil eder. Kurulumunuza göre bu klasör değişebilir.
İPUCU : Bana en çok gelen sorulardan biri de Library Path ile ilgili olanlar.
- Eğer derleyici xxx.dcu veya xxx.pas'ı bulamadım şeklinde bir hata verip derlemeyi kesiyorsa, bu dosyayı bilgisayarınızda buldurun ve ilgili klasör Library Path'de yoksa ekleyin.
- Eğer çok fazla bileşen yüklemişseniz, Library Path çok uzun oluyor ve bu bazen eski sürümlerde problemlere yol açabiliyor. Bunu aşmak için; kullanmadığınız bileşenleri kaldırın veya birkaç bileşeni aynı klasöre koyarak listeyi küçültün.
6. Explorer (Kod Gezgini) : Bu ekranda kod editörünün solunda yer alan Kod gezginiyle ilgili ayarları yapabilirsiniz. Kod gezgini tüm sınıfları, özellikleri, metodları ve global rutinleri ağaç yapısı şeklinde gösterir ve bunlara ulaşmayı sağlar.

- Automatically show Explorer : Bu seçenek işaretli ise Kod Gezgini, kod editörünün yanında yer alır. Eğer bu seçenek işaretli değilse gözükmez. Bu durumda kod gezginini View menüsünden Code Explorer komutunu vererek açabilirsiniz.
- Explorer Sorting : Alphabetical seçerseniz liste alfabetik sırada, Source seçerseniz source kodda tanımlandıkları sıraya göre listelenir.
- Explorer Categories : Buradan listede hangi elemanların olup, hangilerinin olmayacağını belirleyebilirsiniz.
7. Delphi Direct (Delphi Haberleri) : Delphi Direct Borland'a internet vasıtasıyla bağlanıp, Delphi ile ilgili haber başlıklarını alan bir teknolojidir. Siz de ilgilendiğiniz haberlerin linkine tıklayarak, haberi internet tarayıcınızda açıp okuyabilirsiniz. Bu sekmede Delphi Direct ile ilgili ayarları yapabilirsiniz.
- Automatically poll network : Delphi Direct'i aktif yapmak için.
- Polling interval : Haber başlıklarını kaç günde bir Borland'tan indireceğini belirler.
- Last poll : Borland'tan haberlerin en son ne zaman alındığını gösterir.
- Automatically show Delphi Direct On Refresh : Eğer yeni haber varsa, Delphi Direct ekranı gösterilir.

CODE INSIGT
Code Insight teknikleri, hem sizin yazdığınız kodun, hem de kodunuzda kullandığınız diğer unit'lerinin sürekli olarak arka planda işlenmesine dayanır.
Code Insight'ın Delphi'ye eklenmesinin nedeni programcıların işini kolaylaştırmaktır. Delphi diline yeni bir özellik getirmemekte ancak kod yazımını kolaylaştırmaktadır.
Code Insight'ın Delphi'nin 1.0 sürümü çıkmadan önce düşünüldüğünü biliyor muydunuz? Ancak Delphi'nin 3.0 sürümünden sonraki sürümlerinde gelmektedir. Code Insight beş ayrı beceri sunar.
1. Code Completion : Bir nesnenin özellik veya yöntemini bir listeden arayarak ya da ilk harflerini yazarak seçmenize olanak tanır. Bu özelliği etkinleştirmek için bir nesnenin ismini yazarak noktayı ekleyin ve biraz bekleyin. Listeyi görüntülemek için Ctrl+Boşluk tuşlarını kullanabilirsiniz. Listeyi kapatmak için ESC tuşunu kullanın.
Code Completion aynı zamanda bir atama ifadesinde uygun bir değer aramanıza da olanak verir. Bir değişken veya özellikten sonra := yazdığınızda, Delphi aynı tipe ait olan bütün değişken veya nesneleri, ayrıca bu tipe ait özellikleri olan bütün nesneleri listeler.
Code Completion'da iki tür sıralama vardır. Alfabetik veya kapsama (scope) göre. Sıralama düzenini değiştirmek için Code Completion iletişim kutusuna sağ tıklayın ve istediğiniz sıralama düzenini seçin.

2. Code Templates : İçinde bir begin - end bloğu olan karmaşık bir ifade gibi önceden tanımlanmış olan kod şablonlarının birini kodunuza eklemenizi sağlar. Şablonların hepsini görmek için Ctrl+J tuşlarına basmalısınız. Ctrl+J tuşlarına basmadan önce birkaç harf yazarsanız, Delphi sadece bu harfle başlayan şablonları listeler.
Örneğin kodunuza bir try-except bloğu ekleyeceksiniz. t yazıp Ctrl + J tuşlarınına bastığınızda t ile başlayan şablonlar gelir. Try except şablonunu seçtiğiniz anda aşağıdaki kod otomatikmen eklenir.
try
except
end ;
Bu yöntemle yüzlerce satırlık kod parçalarını birkaç saniye içinde kodunuza ekleyebilirsiniz.
Mevcut şablonlara kendi şablonlarınızı da ekleyebilirsiniz. Kod şablonları DELPHI32.DCI dosyasında saklanır. Yeni bir kod şablonu eklemek için sırasıyla :
· Tools menüsünden Editör Options komutunu verin.
· Source Options sekmesine geçin.
· Edit Code Templates... butonuna basın.
· Add... butonuna basın.
· Shortcut Name kısmına şablonun ismini, Description kısmına açıklamasını yazıp, OK butonuna basın.
· Code kısmına eklemek istediğiniz kodu yazın. Burada imlecin nereye konumlanmasını istiyorsanız oraya | karakterini koyun.
· OK butonuna basın.
3. Code Paremeters : Bir ipucu penceresinde bir fonksiyon neya yöntemi yazdığınız sırada parametrelerini ve veri tiplerini görüntüler. Fonksiyon veya yöntem adını yazarak parentezi açmanız yeterlidir. Parametre isimleri ve tipleri hemen bir pencerede belirecektir. Ctrl+Shift+Boşluk tuşlarına basarakta code parameters'i görüntüleyebilirsiniz. Etkin parametre koyu renkte gözükür.

4. Tooltip Expression Evaluation : Bir hata giderme kipi özelliğidir. Bu özellik imlecin altında bulunan belirleyici, özellik veya terimin değerini gösterir.
5. Tooltip Symbol Insight : Bir belirleyicinin nerede tanımlandığını gösterir. Belirleyicinin tanımının yapıldığı yere gitmek için Ctrl tuşuna basarak belirleyicinin üzerine tıklatın.

Önemli Delphi Dosyaları ve Açıklamaları
Uzantı
Açılımı
Açıklama
PAS
Pascal dosyası
Pascal kaynak kodu dosyası. Kaynak kodu dosyaları bir formla ilişkili olduğu gibi bağımsızda olabilir.
~PA

Pascal dosyasının (PAS) yedeği. Bir pascal dosyasında değişiklikleri kaydettiğiniz zaman bir önceki hali ~pa uzantısı ile kaydedilir. Gerekli durumlarda eski koda burdan ulaşabilirsiniz.
DPR
Delphi Proje Dosyası
Bu dosya geliştirme sırasında Delphi tarafından otomatikmen oluşturulur. Gerekli durumlarda müdahele de edebilirsiniz.
~DP

Delphi Proje Dosyasının yedeği.
DCU
Delphi Compiled Unit
Bir Pascal dosyasının derlenmesi sonucunda oluşur.
DFM
Delphi Form File
Bir formun veya veri modülünün ve içerdiği bileşenlerin özelliklerinin tanımlarını içeren dosya. Geliştirme sırasında oluşturulur. Delphi iki yönlü geliştirme aracıdır. Bu da sizden gizli hiçbir şey olamaz demektir. Otamatikmen oluşturulan bu tanımları elle değiştirebilirsiniz.
~DF

Delphi Form Dosyasının yedeği.
DOF
Delphi Options File
Proje seçeneklerinin mevcut ayarlarını içeren bir metin dosyası. Geliştirme sırasında oluşturulur.
DSK
Masaüstü dosyası
Bu dosya pencerelerin konumları,editördeki açık dosyalar ve diğer masaüstü ayarları hakkında bilgiler içerir. Projeyi yeni bir dizine kopyalarken silmeniz gerekir.
RES
Resource (Kaynak) dosyası
Proje ile ilgili kaynakları (genellikle simgesini) içeren binary dosya. Eğer gerekirse projenize başka resource dosyaları da ekleyebilirsiniz.
BPG
Borland Project Group
Birden fazla projeyi aynı anda derlemek için kullanılır.
CFG

Proje seçeneklerini içeren ayar dosyası. Sadece özel derleyici seçenekleri ayarlandığı zaman oluşur.
DPK
Delphi Package
Bir paketin kaynak kodunu içerir.
TODO

Tüm projedeki yapılacak işler listesini içeren dosya
ULD
Microsoft Data Link
ADO tarafından bir veri tedarikçisine gönderme yapmak için kullanılır. BDE'deki alias'a benzer.

Object Repository (Nesne Deposu)
Delphi'de çeşitli tipte uygulamalar ve formlar oluşturabilirsiniz. Mesela normal exe dosya, ActiveX uygulaması, dll, Denetim masası uygulaması (.cpl) vs. Bunlar için daha önceden hazırlanmış şablonlar veya bunları oluşturan sihirbazlar vardır. Bunları kullanarak formları veya bazı kodları kısa sürede oluşturabilirsiniz.
Nesne deposunu açmak için File menüsünden New'i gösterip, Other... komutunu verin.

Daha sonra istediğiniz şablonu seçip kullanabilirsiniz. Kullanma sırasında 3 seçenek vardır.

1. Copy : Seçtiğiniz formun veya data modulün birebir kopyası projenize eklenir. Yaptığınız değişiklikten nesne deposundaki form/data module etkilenmez.
2. Inherit : Bu en kullanışlı metottur. Projenize eklenen form/data module nesne deposundaki nesneden inherit edilir (miras alınır). Projenizdeki değişiklikler, nesne deposunu etkilemez ancak nesne deposundaki form/data module'de yaptığınız değişiklikler otomatikmen bundan miras aldığınız tüm formlara/data modullere yansır.
3. Use : Nesne deposundaki formu/data modülü direk olarak kullanır. Dolayısıyla yaptığınız değişiklik direk nesne deposuna da yansır. Pek tavsiye edilen bir yöntem değildir.

 

[murat335]

teşşekkürler paylaşım için güzel bir alıntı..........

 

[berk_berke]

eline sağlık mükemmel devamını bekliyoruz...hangi programla öğrenme konusundaki kafamdaki soruları çözmiş oldun..thanx a lot off..

 

[ghetto]

teşşekkürler paylaşım için güzel bir alıntı..........

walla cok uzun okuyamadim ama guzele benziyo saoll

 

[No-Panix]

güsel döküman eline sağlık !..

 

[SpYCeZa]

Arqadaşlar Başlıq Yanlışh Delphi Olcaana Delpi Olmuşh Sorry..!

 

[solaris]

Ellerine sağlık çok güzel olmuş.