~ ƒire ßuŁŁ ~
ƒαякı нιѕѕєт...
Giriş birimleri ile dış dünyadan aldıkları veriler üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler yaparak işleyen ve bu işlenmiş bilgileri çıkış birimleri ile bize ileten , donanım (Hardware) ve yazılım (software) dan oluşan elektronik bir makine dır.
• Bilgisayar donanımı (hardware): Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Elle tutulabilirler. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı,…
• Bilgisayar yazılımı (Software): Donanımı kullanmak için gerekli programlardır. Bilgisayarın nasıl çalışacağını söylerler. Elle tutulmazlar. Belirli bir işlemi yapmak üzere bilgisayara kurulurlar (set p, install). Örneğin: Kelime işlem (Word processor) programları son kullanıcıların yazı yazması için kullanılır. Tablolama (spread sheet), sunu (presentation), programlama dilleri (Pascal, C ...), ses (sound) programı gibi.
DONANIM YAPISI :
CPU (Central Processing Unit):
Bilgisayarın beyni de denilebilir. Yönetim ve kontrolü burada yapılır.İki bölümden oluşur;
• Aritmetik ve Mantık Birimi (Arithmetic & Logic Unit -ALU) : Dört işlem, verilerin karşılaştırılması, karşılaştırmanın sonucuna göre yeni işlemlerin seçilmesi ve kararların verilmesi bu birimin görevidir.
• Kontrol Ünitesi ( Control Unit -CU) : Işlem akışını düzenler, komutları yorumlar ve bu komutların yerine getirilmesini sağlar.
RAM( Random Access Memory):
Programların ve verilerin kullanıldıkları zaman geçici olarak depolandıkları yerdir. CPU'da işlemler yapılırken ana bellekte saklanan veriler kullanılır ve işlenen veriler (bilgi) RAM bellekte tutulur. Elektrik kesildiğinde bellekteki veriler kaybolur. Birimi megabayt (MB)'dır. PC'lerde 8, 16, 32, 64 MB bellekler kullanılmaktadır.
ROM( Read Only Memory):
Üzerinde yalnız okuma yapılır. Üretici firma tarafından ilk imalatı esnasında yerleştirilir. Yazma yapılamaz.
Bilgisayarda Bellek Birimleri
Bilgisayarda en küçük birim BIT tir.
1 BYTE = 8 Bit
1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur.
1 BYTE 1 karakterdir.
1024 BYTE = 1 KiloByte'dır. (KiloByte = KB)
1024 KB = 1 MegaByte'dır. (MegaByte = MB)
1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB)
1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB)
KLAVYE (KEYBOARD)
Tuşlardan oluşur. Q’ ya göre ayarlanmıştır. F’ ye çevrilebilir. Her bir harf için bir Ascıı kod , bu kodların birleştiği bir Ascii tablo vardır. Biz herhangi bir tuşa bastığımız zaman ascii tablodan harf yada işareti tanır ve basar. 102 tuş bulunur. XT ve AT olmak üzere iki çeşittir. Klavye bir giriş ünitesidir.Klavyede bulunan tuşların görevleri şunlardır;
Klavye üzerindeki tuşları 4 kısımda inceleyebiliriz;
1. Fonksiyon tuşları
2. Daktilo tuşları
3. Nümerik tuşlar
4. Özel tuşlar
FONKSİYON TUŞLARI :
Bu tuşlar her programlama dilinde ve işletim sisteminde farklı görevler almıştır. F1 den F12 ye kadardır.
DAKTİLO TUŞLARI :
Bu bölümde A ile Z arası harfler 0 ile 9 arası rakamlar !,^,” , ? vb. gibi işaret tuşları ile bazı özel tuşlar bulunur.
NUMERİK TUŞLAR:
Bu bölümde 0 ile 9 arası rakamların yanında bazı özel fonksiyonlar bulunur. "NUM LOCK" bir kez basıldığında ışık söner ve rakamlar yerine özel fonksiyonlar çalışır.
ÖZEL TUŞLAR:
Backspace( işaretli tuş): İmlecin bulunduğu yerden sola doğru tek tek tamamını siler.
Delete (Del): İmlecin bulunduğu yerden sağa doğru tek tek siler.
Print Screen : Yazılan yazıyı yazıcıya yollar.
Caps Lock: (Bu tuş açıksa klavyenin sağ üst köşesinde ışık yanar.)Büyük harf ya da küçük harf
tuşu.
Num Lock: (Bu tuş açıksa klavyenin sağ üst köşesinde ışık yanar.)Bu tuş açıkken klavyenin sağ
tarafında bulunan rakamları kullanabiliriz.
Scroll Lock: Bu tuşa basıldığında imleç kilitlenir ve ekran kayar.
Pause : Bu tuşa basıldığında ekran durur.
Insert : Araya yazı yazacağı zaman kullanılan bir tuştur.
Control+Alt+Del: Aynı anda basıldığında bilgisayarın açma –kapama
düğmesine basmadan hafızayı tamamen silmemizi ve bilgisayarı yeniden başlatmamızı sağlar.Ayrıca tuş kilitlenmesini de açar.
Ctrl+C: İşletim sistemi komutlarını çalışma anında durdurur.
Ctrl+Break: Programlarda çalışmayı durdurur.
Bilgisayarınızda çalışırken herhangi bir şekilde yazdığımız harf tuşu işlemiyorsa ALT+ASCII (ASC 11,000 ile 25,000 arası rakamdır) yazılırsa o ekrana ait karakter ekrana gelir.Örnek ATL tuşu+115=M harfidir.
Bilgisayar açıldığında yanıp sönen göstergeye “İMLEÇ ” denir. İmleç her tuşa basıldığında sağa doğru kayar.
Home : İmleci satırın başına getirir.
End : İmleci satırın sonuna götürür.
Page up: İmleci bir ekran yukarı çıkarır.
Page Down: İmleci bir ekran aşağıya indirir.
Space Bar: (Harflerin altındaki uzun tuş) Yazı yazarken harf aralığı vermek için
kullanılır.Ayrıca herhangi bir yazı üzerinde çalışma yaparken sağa doğru silerek
devam eder. Örnek: Bugün(space bar)Hava(space bar) güzel.
Tab Tuşu: Bu tuşa basıldığında imleci 8 karakter birden sağa hareket ettirir. Shift tuşu ile
kullanıldığında 8 karakter sola getirir.
AltGr : (Klavye üzerinde bazı tuşlar ikiz,bazı tuşlar üçüz görevlidir.
İkiz görevliler Shift tuşu ile basılırsa ikinci karakteri yazar.
Örnek: Shift+2 tuş bileşimi = ’ işarettir.)
Bazı tuşlarda 3 adet simge vardır.bunlardan sağ alttaki simgeyi yazmak için Altgr tuşu ile birlikte ilgili tuş basılarak yazılır.
örnek: yıldızı yazmak için Altgr+Tuş basılır.
YAZICILAR (PRINTER)
Bilgisayarda üretilen bilgilerin dökümler halinde alınmasını sağlayan bir çıkış aracıdır.döküm iki şekilde alınır; Yazı olarak(Bu yazıcının hızını arttırır), Grafik olarak(Bu yazıcının hızını keser)
YAZICI ÇEŞİTLERİ :
a) Letter Quality Printer(LQP): Yazıcı karakteri daktilo harflerine benzer ve hızı yavaştır.
b) Dot Matriks Printer (DMP): Yazıcı kafada bulunan ve PIN denilen iğneler
yardımı ile yazım yapılır.9 ile 24 arası PİN vardır.
c)Laser Printer: Sayfa yazıcı.Çok hızlı ve netlik açısından yüksek yazıcılardır.
DİSKET VE ÇEŞİTLERİ
Disket:Yapılan işlemlerin sonuç olarak saklandığı ve tekrar bilgisayara gönderildiği giriş ve çıkış birimidir.Taşınabilirler.Kullanmak için önce formatlamak gerekir.Disketlerin içi dairesel bir yapıda olup track denilen izler ve sektör denilen alanlardan oluşur.Disketler boyutlarına göre ikiye ayrılır:
1-5.25lik
2-3.5 luk.
Yoğunluklarına göre de 2ye ayrılır:
1-High Density(HD)Yüksek yoğunluk
2-Double Density(DD)Çift Yoğunluk
Disket üzerinde bulunan koruma(Write Protect) kapatıldığında disketteki bilgiler yalnızca okunabilir.Yazma ve silme işlemleri yapılamaz.Ancak koruma açıldığında yapılabilir.
SÜRÜCÜLER
Disketlerin çalıştırma biçimleridir.bilgisayarda sürücü isimlerinin sonuna “ : ” işareti bırakılarak yazılır.Bir bilgisayar genel olarak aşağıdaki sürücü çeşitlerine sahiptir. En fazla 6 adettir.Bunlar;
1=A Disket 4=D Harddisk
2=B Disket 5=E CD-ROM
3=C Harddisk 6=F Novell
HARD DISK(SABİT DİSK)
Bilgileri silinmeyen manyetik ortamlarda tutma ve geniş hacimli bilgilere hızlı olarak ulaşmak için kullanılan giriş ve çıkış birimidir. Disketten farkı;büyük kapasiteli hızlı ve PC içerisinde sabit olmasıdır.
MOUSE(FARE):
İsmi görüntüsünden kaynaklanan ve klavye yerine kullanılabilen giriş ve çıkış birimidir.Sağ taraf ESC sol taraf ENTER dır. Menülü programlarda menülerden seçim yaparken işimizi kolaylaştırır.Eğer çizim programı yüklü ise Grafik ve çizim programlarında da kullanılır.
SCANNER(TARAYICI): Her hangi bir yazıyı ve ya resmi kağıt üzerindeki haliyle bilgisayar belleğine yükler.Giriş ünitesidir.
OPTİK OKUYUCU : Kodlama yöntemi ile çalışır.Üzerindeki özel işaretlerin okunması için hazırlanmış bir giriş ünitesidir.(Sınav kağıtlarının okunması gibi)
BARKOD OKUYUCU: Piyasada satılan malların ülkesini, stok numarasını fiyatını okur.
Örnek: 8-690101-112218.Burada 8 ülke kodu olup Türkiye’dir.690101 tekel 2000 sigarasının depodaki stok numarasıdır. 112218 Tekel 2000 Sigarasının fiyatıdır.
MODEM: Uzak terminal bağlantılarında iki terminal arasındaki giriş ve çıkış işlemini sağlar.Terminalden aldığı 2li sayı sistemini PTT aracılığı ile ses sinyallerine dönüştürür.
SAYISALLAŞTIRICI: Fareye benzer mimar ve mühendislerce çizim programında kullanılır.
ÇİZİCİ (PLOTTER): Verileri grafik şeklinde aydınger kağıdına çizim yapabilen bir çıkış aracı olup harita mühendisleri ve mimarlar kullanır.
KASA: Bütün elektrik ve elektronik donanım ve parçaların toplandığı yerdir.
BİLGİSAYARIN ÇALIŞTIRILMASI
1. Bilgisayarı açmak için elektrik bağlantısı kontrol edilir.
2. Bilgisayar C:/> (Hard Disk) çalışıyorsa A: sürücüsünde disket olmamalıdır.A: sürücüsünden çalışıyorsa sürücüye sistem disketi takılır.
3. Kasayı AÇ. (Power düğmesine bas)
4. Ekranı AÇ.
İşletim sistemi DOS ise ekrana C:/> işareti gelir.
İşletim sistemi WINDOWS ise ekrana masa üstü gelir.
Bilgisayarı kapatmak için çalıştığımız programdan çıkarız ve bilgisayarın çalışmadığından yani işlem yapmadığından emin oluruz.Eğer WINDOWS 9X işletim sistemi ile çalışıyorsa “ŞİMDİ BİLGİSAYARINIZI KAPATABİLİRSİNİZ” yazısı ekrana geldikten sonra açma-kapama düğmesi ile bilgisayar kapatılır.
SÜRÜCÜYE DİSKET TAKMA VE ÇIKARTMA: Demir metal kısmı ve etiketli bölümü üste gelecek şekilde ve ok yönünde bilgisayara takılır.Sürücüden gelen tık sesi: disket yuvasına yerleşir.Disket çıkartma düğmesine bastığımızda disket dışarı çıkar.Işık yanarken disket çıkarılmaz.Çünkü ışık yanıyorsa disketten bilgi okunuyor yada bilgi yazılıyor demektir.
CD-ROM SÜRÜCÜLERİNE CD TAKMA VE ÇIKARTMA: CD sürücü üzerinde bulunan açma-kapama düğmesi ile CDler yazılı kısmı üstte,parlak kısmı altta olacak şekilde yuvaya yerleştirilir.
YAZICI KULLANIMI:
Yazıcı üzerinde bulunan tuşların görevi:
Online (Yazmaya hazır) :Bu tuş göstergesine ait ışık yanarsa PC kağıda döküm
yapar.
Offline (Kapalı) :Yazıcı çalışmaz.
Paper feed (Kağıt koy) :Yazıcıya kağıt yüklemesini sağlar.
Line feed (Satır atlat) :Bir satır atlayarak yazar.
BİLGİSAYAR AĞLARI (NETWORK)
İki ya da daha çok bilgisayarın veri iletmek ve bilgisayar kaynaklarını ortak kullanmak amacı ile birbirine bağlanmasına bilgisayar ağı denir.
Bilgisayar ağları ana bilgisayarın işlem gücünden ve depolama kapasitesinden başka yazıcı gibi çevre birimlerinin ortak kullanımını da sağlar.
1.Yerel ve Ulusal Ağlar:
a) LAN (LOCAL AREA NETWORK): Bölgesel çalışma ağı..Ana bilgisayarın adı SERVER dır.Diğer bilgisayarlar server-1 server-2 olarak adlandırılırlar.
b) WAN (GENİŞ ÇALIŞMA AĞI): Birden fazla LAN’ ın birbirine bağlı olarak çalışmasını ifade eder.
2.İnternet: Dünya üzerindeki bilgisayar kuruluşlarının birbirine bağlanmasını sağlayan geniş ağa denir.
İNTRANET:Bir işletme içerisinde interneti kullanarak yapılan işlemdir.
YAZILIM
İşletim Sistemi (Operating Sistem):
Kullanıcı ile bilgisayar arasında iletişimi sağlayan programlardır. Açılışından kapanışına kadar Bilgisayar sisteminin tüm hareketlerini denetler. Sistemde bulunan MİB, ana bellek, Harddisk vb. kaynakları yönetir. DOS (Disk Operating System), Windows (3.1, 95, 98,CE,ME), WindowsNT, MAC OS, UNIX, LINUX …
Yararlı Programlar: İşletim Sistemi ile verilen format, sıkıştırma, kurtarma vb.
Aygıt sürücüleri (Device Driver): Çevre birimlerinin çalışması için bilgisayara yüklenen programlar.
Programlama Dilleri: Bir işi bilgisayara yaptırmak ancak belirli kodların belirli bir sıra doğrultusunda kullanılması ile olanaklıdır. Kullanılan bu koda programlama dili denilir. Yazılan kaynak kod program derleyici veya yorumlayıcı tarafından bilgisayar diline çevrilir. Programlama dillerinden bazıları C, Pascal, Delphi, Java, Visual Basic, Visual C…
Uygulama Programları : Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere üretilmiş yazılımlardır. Örneğin, okul yönetim sistemi programları, muhasebe programı, bilgisayar oyunları, programlama dilleri derleyicileri vb.
Uygulama yazılımları belirli uygulamaları çalıştırırlar. Bilgisayarın çok amaçlı olmasına olanak tanırlar ve işlerin daha iyi yapılmasına yardımcı olurlar. Kelime işlemci (word processor) yazılımları mektup, günlük plan, ders notu hazırlamada; tablolama programları öğrenci not ortalaması hesaplama, maaş bordrosu yapmada; veri tabanı yazılımı, öğrenci bilgilerinin saklanması, bulunması, güncellenmesi, düzenlenmesi ve rapor oluşturulmasında kullanılırlar. Elektronik posta yazma, grafik hazırlama, masaüstü yayıncılık, çalışma planı hazırlama, iş akışı çizimi, web sayfası oluşturma programları da uygulama yazılımlarına örnektir.
Ticari yazılımlar: Muhasebe, tahmin yapm, proje yönetimede kullanılırlar.
Eğlence yazılımları: Oyun, ekran koruyucu
Eğitim ve Başvuru Yazılımları: Bilgisayar Destekli Eğitim yazılımları, benzetim (simulasyon) yazılımları, elektronik ansiklopedi, atlas.
Çokluortam (Multimedia) Yazılımları: Bilgisayar tabanlı medya ile bütünleşik olarak hazırlanırlar. Ses, video, animasyon, resim içerirler. Çokluortam ansiklopedileri bunlara örnektir.
Yazılımlar donanıma uyumlu ise çalışır. İşletim sistemi ile yazılımlar uyumlu olmalıdır.
Yazılımlar disket ya da CD_ROM kullanılarak kurulur. Yazılımları bilgisayara kurmak için ilk olarak genellikle SETUP (Windows 95 için), INSTALL (Windows 3.1 için), KUR (Türkçe yazılımlar için) çalıştırmak gerekir.
BİLGİSAYAR AÇILIRKEN NELER OLUR?
Bilgisayar açıldığı zaman, aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılır.
• Bilgisayar, ilk olarak ROM'da bulunan küçük bir programı çalıştırır. Bu program, ana belleğin doğru çalışıp çalışmadığını denetler. Eğer bir sorunla karşılaşırsa ekrana mesaj yazar.
• Ana bellek denetlendikten sonra, bilgisayar A disk sürücüsünde disk olup olmadığını araştırır. Eğer varsa, ROM'daki program diskteki iki sistem kütüğünü yükler. Bu iki sistem kütüğü diskte yoksa veya A disk sürücüsünde disk yoksa, aynı işlem, sabit disk=C üzerinde tekrarlanır. Bu da başarılı olmazsa bilgisayar açılmaz. Çünkü işletim sistemi ana belleğe yüklenememiştir.
• Bu iki program çalıştığı zaman, bilgisayar aynı diskte CONFIG.SYS adlı bir dosya arar ve bulursa buna göre sistemin çalışma ortamını düzenler. Eğer böyle bir dosya yoksa sistem normal parametreleri kullanarak çalışma ortamını düzenler.
• Aynı programlar daha sonra diskte, COMMAND.COM adlı bir programı arar ve bunu çalıştırır. Bu program, DOS işletim sisteminin iç komutlarını içerir. COMMAND.COM programının çalıştırılması, işletim sisteminin bir kopyasının ana belleğe konması demektir. Bu program, bilgisayar açık kaldığı sürece ana bellekte kalır.
• Bilgisayar daha sonra diskte AUTOEXEC.BAT adlı bir toplu işlem kütüğünü arar. Toplu işlem kütükleri içlerinde bir ya da daha fazla program çalıştırma isteği olan kütüklerdir. Bu dosyayı bulduktan sonra bu dosyada bulunan komutları çalıştırır.
• WINDOWS 95/98/2000/ME işletim sistemi yüklenir ve Masaüstü karşımıza gelene kadar beklenir.
DOS İşletim sisteminde dosyalar adı ve uzantısı ile kaydedilir.
Örnek ; Command.Com (Dosya adı.Uzantısı)Dosya adı en fazla 8 karakter,uzantısı ise 3 karakter olabilir.
Disk işletim sisteminde bilgisayarın açılmasını,diğer programların çalışmasını sağlayan dosyalara sistem dosyaları denir.Bunlar Command.Com ,Io.Sys ,Ms-Dos.sys dosyalarıdır.
Bu dosyalarla birlikte kendiliğinden,bunlarla beraber yüklenen ve bilgisayarın başka bir dosyaya ihtiyaç duymadan tanıdığı komutlara iç komutlar denir.Ancak bilgisayarın açılmasını programların çalışmasını engellemeyen komutları bizim ayrıca DOS işletim sistemi ile beraber disklere yazdığımız (kaydettiğimiz)komut dosyalarına dış komutlar denir.
Configürasyon dosyaları: Bizim bilgisayar açıldıktan sonra veya açılırken gitmesini istediğimiz yerlere ve RAM almasını istediğimiz programları kendiliğinden yapan otomatik dosyalardır.Bunlar Bilgisayarın çalışmasını engellemez ancak Bizim işimizi kolaylaştırarak zaman kazandırır.Bu dosyalar 1-Autoexec.bat 2-Confıg.Sys dir.
Örnek bir autoexec.bat dosyası
call C:\WINDOWS\SYSTEM\_nw_nds2.bat C:\WINDOWS\SYSTEM
mode con codepage prepare=((857) C:\WINDOWS\COMMAND\ega2.cpi)
mode con codepage select=857
keyb tr,,C:\WINDOWS\COMMAND\keybrd2.sys /id:179
cls
Örnek bir confıg.sys dosyası
device=C:\WINDOWS\COMMAND\display.sys con=(ega,,1)
Country=090,857,C:\WINDOWS\COMMAND\country.sys
cls
DOS İÇ KOMUTLARI
CLS-Ekranı temizler.
DATE-Tarihi girmemizi sağlar.
TIME-Saati girmemizi sağlar.
VER-Kullandığımız işletim sisteminin versiyonunu yazar.
DIR-Disk üzerindeki dosya ve dizinleri gösterir.
A:\>Dır +Enter
A:\>Dır/p sayfa sayfa disk üzerindekileri ekranda gösterir.
A:\>Dır/a Gizli dosyaları da görüntüler.
A:\>Dır mehmet.* Adı mehmet olan uzantısı ne olursa olsun gösterir.
A:\>Dır Mehmet.Doc/s Kütüğün hangi dizinde olduğunu gösterir.
A:\>Dır *.Doc Uzantısı Doc olan dosyaları gösterir.
MD- Disk üzerinde dizin oluşturmak için kullanılır.
Örnek A:\>MD ERDAG disk üzerinde erdag isimi bir dizin oluşturur.
CD-Dizin değiştirme
Örnek A:\ERDAG>CD.. erdag dizininden bir üst dizine çıkar.
RD-Alt dizini siler.Sadece dizin adını siler.
Örnek A:\>RD ERDAG Erdag ismi ile oluşturulmuş olan dizini siler.
Örnek A:\>RD ERDAG\ER\SINIF Sınıf isimli alt dizini siler.
DEL
el komutu içinde bulunduğumuz dizin içindeki dosyaları siler.
Örnek A:\>DEL *.* Adı ve uzantısı ne olursa olsun A sürücüsündeki tüm dizin içinde olmayan tüm dosyaları siler.
Örnek A:\>Del *.dat uzantısı dat olan dosyaları siler
Örnek A:\>Del C??D*.* Adının ilk harfi C 4. harfi D olan dosyaları siler.
Örnek A:\>DEL a:\erdag\*.exe Erdag dizini içindeki dosyalardan uzantısı exe olanları siler.
Örnek A:\>Del a:\er\a*.*/p (P kullanılırsa silmeden önce sorar.)
CD-Dizin içine girilmesini sağlar.
Örnek A:\>CD ERDAG yazılıp enter’e basılırsa daha önceden oluşturulmuş olan dizin içine girer.
Örnek A:\ERDAD\SINIF>CD\ esas dizine (root) döner.
Örnek A:\ERDAG\SINIF>CD.. Bir üst dizine çıkar.
TYPE-Dosyaların içeriğini gösterir.
Örnek A:\>Type Confıg.sys
RENAME(REN)-Belirtilen dosyaların isimlerini belirtilen şekilde değiştirir.
Örnek A:\>REN Confıg.sys sınıf.1-a
Örnek A:\>Ren *.dat *.txt
Örnek A:\>REN a:\s.doc sınıf.doc
COPY-Belirtilen dosyaların aynısını başka bir (belirtilen)ortama kopyalar.
Örnek A:\>Copy *.* c:\meram A sürücüsündeki tüm dosyaları c sürücüsündeki meram dizini içine kopyalar.
Örnek A:\>Bayram.dat a:\er\alı.dat
Örnek A:\>copy a:\*.* c:\vırus
Örnek A:\>copy c:\dos\format.com
DIŞ KOMUTLAR
ATTRIB-Dosya özelliğini değiştirir.
Örnek A:\>Attrıb cınfıg.sys –h
+r sadece okunabilir
-r sadece okunabilir özelliğini kaldırır.
+h Hidden (gizli)
-h
+s sistem dosyasına dönüştürür.
-s
/sGeçerli olan dizinlerin tüm alt dizinlerinin dosya işlemlerini yapar.
CHKDSK-Geçerli sürücünün diskinin durumunu belirtir.
Örnek A:\>Chkdsk
FORMAT-Disklerin biçimlendirilmesini sağlar.
Örnek A:\>Format a: a sürücüsündeki diski biçimlendirir.
Örnek A:\>Format A:/F:360
Örnek A:\>Format A:/F:720
Örnek A:\>Format A:/s Sistem dosyalarını da format bitince yükler.
Örnek A:\>Format A:/Q Hızlı format atar.
DISKCOPY-Bir diski bütünü ile (Trak ve Sektor) Diğer diske kopyalar.
Örnek A:\>Dıskcopy A: A:
DELTREE- Dizin içindeki tüm alt dizinlerle beraber dosyaların silinmesini sağlar.
Örnek A:\>DELTREE A:\ERDAG
EDIT- MS-DOS Editörünü çalıştırır.
HELP-Yardım programını çalıştırır.
TREE-Dizin ve dosya isimlerini ekranda listeler.
Örnek A:\>TREE A:
Örnek A:\>tree A:/F dosya isimlerini de görmek için kullanılır.
XCOPY-Dosyaları ve alt dizinleri de dahil başka bir ortama kopyalar.
Örnek A:\>xcopy a:\game c:
LABEL-disketin isminin değiştirmek için kullanılır.
UNDELETE- del ve benzeri komutlarla silinen dosyaların kurtarılmasını sağlar.
SCANDISK-Disk üzerinde bozulan blokları onaran ve disk hakkında bilgi veren bir komuttur.
MSCDEX-CD-ROM sürücülerini sisteme tanıtmada kullanılır.
DEFRAG-Disk üzerinde dağınık halde duran bilgi bloklarını düzenler yanayana getirir.Sistem performansını artırır.
• Bilgisayar donanımı (hardware): Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Elle tutulabilirler. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı,…
• Bilgisayar yazılımı (Software): Donanımı kullanmak için gerekli programlardır. Bilgisayarın nasıl çalışacağını söylerler. Elle tutulmazlar. Belirli bir işlemi yapmak üzere bilgisayara kurulurlar (set p, install). Örneğin: Kelime işlem (Word processor) programları son kullanıcıların yazı yazması için kullanılır. Tablolama (spread sheet), sunu (presentation), programlama dilleri (Pascal, C ...), ses (sound) programı gibi.
DONANIM YAPISI :
CPU (Central Processing Unit):
Bilgisayarın beyni de denilebilir. Yönetim ve kontrolü burada yapılır.İki bölümden oluşur;
• Aritmetik ve Mantık Birimi (Arithmetic & Logic Unit -ALU) : Dört işlem, verilerin karşılaştırılması, karşılaştırmanın sonucuna göre yeni işlemlerin seçilmesi ve kararların verilmesi bu birimin görevidir.
• Kontrol Ünitesi ( Control Unit -CU) : Işlem akışını düzenler, komutları yorumlar ve bu komutların yerine getirilmesini sağlar.
RAM( Random Access Memory):
Programların ve verilerin kullanıldıkları zaman geçici olarak depolandıkları yerdir. CPU'da işlemler yapılırken ana bellekte saklanan veriler kullanılır ve işlenen veriler (bilgi) RAM bellekte tutulur. Elektrik kesildiğinde bellekteki veriler kaybolur. Birimi megabayt (MB)'dır. PC'lerde 8, 16, 32, 64 MB bellekler kullanılmaktadır.
ROM( Read Only Memory):
Üzerinde yalnız okuma yapılır. Üretici firma tarafından ilk imalatı esnasında yerleştirilir. Yazma yapılamaz.
Bilgisayarda Bellek Birimleri
Bilgisayarda en küçük birim BIT tir.
1 BYTE = 8 Bit
1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur.
1 BYTE 1 karakterdir.
1024 BYTE = 1 KiloByte'dır. (KiloByte = KB)
1024 KB = 1 MegaByte'dır. (MegaByte = MB)
1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB)
1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB)
KLAVYE (KEYBOARD)
Tuşlardan oluşur. Q’ ya göre ayarlanmıştır. F’ ye çevrilebilir. Her bir harf için bir Ascıı kod , bu kodların birleştiği bir Ascii tablo vardır. Biz herhangi bir tuşa bastığımız zaman ascii tablodan harf yada işareti tanır ve basar. 102 tuş bulunur. XT ve AT olmak üzere iki çeşittir. Klavye bir giriş ünitesidir.Klavyede bulunan tuşların görevleri şunlardır;
Klavye üzerindeki tuşları 4 kısımda inceleyebiliriz;
1. Fonksiyon tuşları
2. Daktilo tuşları
3. Nümerik tuşlar
4. Özel tuşlar
FONKSİYON TUŞLARI :
Bu tuşlar her programlama dilinde ve işletim sisteminde farklı görevler almıştır. F1 den F12 ye kadardır.
DAKTİLO TUŞLARI :
Bu bölümde A ile Z arası harfler 0 ile 9 arası rakamlar !,^,” , ? vb. gibi işaret tuşları ile bazı özel tuşlar bulunur.
NUMERİK TUŞLAR:
Bu bölümde 0 ile 9 arası rakamların yanında bazı özel fonksiyonlar bulunur. "NUM LOCK" bir kez basıldığında ışık söner ve rakamlar yerine özel fonksiyonlar çalışır.
ÖZEL TUŞLAR:
Backspace( işaretli tuş): İmlecin bulunduğu yerden sola doğru tek tek tamamını siler.
Delete (Del): İmlecin bulunduğu yerden sağa doğru tek tek siler.
Print Screen : Yazılan yazıyı yazıcıya yollar.
Caps Lock: (Bu tuş açıksa klavyenin sağ üst köşesinde ışık yanar.)Büyük harf ya da küçük harf
tuşu.
Num Lock: (Bu tuş açıksa klavyenin sağ üst köşesinde ışık yanar.)Bu tuş açıkken klavyenin sağ
tarafında bulunan rakamları kullanabiliriz.
Scroll Lock: Bu tuşa basıldığında imleç kilitlenir ve ekran kayar.
Pause : Bu tuşa basıldığında ekran durur.
Insert : Araya yazı yazacağı zaman kullanılan bir tuştur.
Control+Alt+Del: Aynı anda basıldığında bilgisayarın açma –kapama
düğmesine basmadan hafızayı tamamen silmemizi ve bilgisayarı yeniden başlatmamızı sağlar.Ayrıca tuş kilitlenmesini de açar.
Ctrl+C: İşletim sistemi komutlarını çalışma anında durdurur.
Ctrl+Break: Programlarda çalışmayı durdurur.
Bilgisayarınızda çalışırken herhangi bir şekilde yazdığımız harf tuşu işlemiyorsa ALT+ASCII (ASC 11,000 ile 25,000 arası rakamdır) yazılırsa o ekrana ait karakter ekrana gelir.Örnek ATL tuşu+115=M harfidir.
Bilgisayar açıldığında yanıp sönen göstergeye “İMLEÇ ” denir. İmleç her tuşa basıldığında sağa doğru kayar.
Home : İmleci satırın başına getirir.
End : İmleci satırın sonuna götürür.
Page up: İmleci bir ekran yukarı çıkarır.
Page Down: İmleci bir ekran aşağıya indirir.
Space Bar: (Harflerin altındaki uzun tuş) Yazı yazarken harf aralığı vermek için
kullanılır.Ayrıca herhangi bir yazı üzerinde çalışma yaparken sağa doğru silerek
devam eder. Örnek: Bugün(space bar)Hava(space bar) güzel.
Tab Tuşu: Bu tuşa basıldığında imleci 8 karakter birden sağa hareket ettirir. Shift tuşu ile
kullanıldığında 8 karakter sola getirir.
AltGr : (Klavye üzerinde bazı tuşlar ikiz,bazı tuşlar üçüz görevlidir.
İkiz görevliler Shift tuşu ile basılırsa ikinci karakteri yazar.
Örnek: Shift+2 tuş bileşimi = ’ işarettir.)
Bazı tuşlarda 3 adet simge vardır.bunlardan sağ alttaki simgeyi yazmak için Altgr tuşu ile birlikte ilgili tuş basılarak yazılır.
örnek: yıldızı yazmak için Altgr+Tuş basılır.
YAZICILAR (PRINTER)
Bilgisayarda üretilen bilgilerin dökümler halinde alınmasını sağlayan bir çıkış aracıdır.döküm iki şekilde alınır; Yazı olarak(Bu yazıcının hızını arttırır), Grafik olarak(Bu yazıcının hızını keser)
YAZICI ÇEŞİTLERİ :
a) Letter Quality Printer(LQP): Yazıcı karakteri daktilo harflerine benzer ve hızı yavaştır.
b) Dot Matriks Printer (DMP): Yazıcı kafada bulunan ve PIN denilen iğneler
yardımı ile yazım yapılır.9 ile 24 arası PİN vardır.
c)Laser Printer: Sayfa yazıcı.Çok hızlı ve netlik açısından yüksek yazıcılardır.
DİSKET VE ÇEŞİTLERİ
Disket:Yapılan işlemlerin sonuç olarak saklandığı ve tekrar bilgisayara gönderildiği giriş ve çıkış birimidir.Taşınabilirler.Kullanmak için önce formatlamak gerekir.Disketlerin içi dairesel bir yapıda olup track denilen izler ve sektör denilen alanlardan oluşur.Disketler boyutlarına göre ikiye ayrılır:
1-5.25lik
2-3.5 luk.
Yoğunluklarına göre de 2ye ayrılır:
1-High Density(HD)Yüksek yoğunluk
2-Double Density(DD)Çift Yoğunluk
Disket üzerinde bulunan koruma(Write Protect) kapatıldığında disketteki bilgiler yalnızca okunabilir.Yazma ve silme işlemleri yapılamaz.Ancak koruma açıldığında yapılabilir.
SÜRÜCÜLER
Disketlerin çalıştırma biçimleridir.bilgisayarda sürücü isimlerinin sonuna “ : ” işareti bırakılarak yazılır.Bir bilgisayar genel olarak aşağıdaki sürücü çeşitlerine sahiptir. En fazla 6 adettir.Bunlar;
1=A Disket 4=D Harddisk
2=B Disket 5=E CD-ROM
3=C Harddisk 6=F Novell
HARD DISK(SABİT DİSK)
Bilgileri silinmeyen manyetik ortamlarda tutma ve geniş hacimli bilgilere hızlı olarak ulaşmak için kullanılan giriş ve çıkış birimidir. Disketten farkı;büyük kapasiteli hızlı ve PC içerisinde sabit olmasıdır.
MOUSE(FARE):
İsmi görüntüsünden kaynaklanan ve klavye yerine kullanılabilen giriş ve çıkış birimidir.Sağ taraf ESC sol taraf ENTER dır. Menülü programlarda menülerden seçim yaparken işimizi kolaylaştırır.Eğer çizim programı yüklü ise Grafik ve çizim programlarında da kullanılır.
SCANNER(TARAYICI): Her hangi bir yazıyı ve ya resmi kağıt üzerindeki haliyle bilgisayar belleğine yükler.Giriş ünitesidir.
OPTİK OKUYUCU : Kodlama yöntemi ile çalışır.Üzerindeki özel işaretlerin okunması için hazırlanmış bir giriş ünitesidir.(Sınav kağıtlarının okunması gibi)
BARKOD OKUYUCU: Piyasada satılan malların ülkesini, stok numarasını fiyatını okur.
Örnek: 8-690101-112218.Burada 8 ülke kodu olup Türkiye’dir.690101 tekel 2000 sigarasının depodaki stok numarasıdır. 112218 Tekel 2000 Sigarasının fiyatıdır.
MODEM: Uzak terminal bağlantılarında iki terminal arasındaki giriş ve çıkış işlemini sağlar.Terminalden aldığı 2li sayı sistemini PTT aracılığı ile ses sinyallerine dönüştürür.
SAYISALLAŞTIRICI: Fareye benzer mimar ve mühendislerce çizim programında kullanılır.
ÇİZİCİ (PLOTTER): Verileri grafik şeklinde aydınger kağıdına çizim yapabilen bir çıkış aracı olup harita mühendisleri ve mimarlar kullanır.
KASA: Bütün elektrik ve elektronik donanım ve parçaların toplandığı yerdir.
BİLGİSAYARIN ÇALIŞTIRILMASI
1. Bilgisayarı açmak için elektrik bağlantısı kontrol edilir.
2. Bilgisayar C:/> (Hard Disk) çalışıyorsa A: sürücüsünde disket olmamalıdır.A: sürücüsünden çalışıyorsa sürücüye sistem disketi takılır.
3. Kasayı AÇ. (Power düğmesine bas)
4. Ekranı AÇ.
İşletim sistemi DOS ise ekrana C:/> işareti gelir.
İşletim sistemi WINDOWS ise ekrana masa üstü gelir.
Bilgisayarı kapatmak için çalıştığımız programdan çıkarız ve bilgisayarın çalışmadığından yani işlem yapmadığından emin oluruz.Eğer WINDOWS 9X işletim sistemi ile çalışıyorsa “ŞİMDİ BİLGİSAYARINIZI KAPATABİLİRSİNİZ” yazısı ekrana geldikten sonra açma-kapama düğmesi ile bilgisayar kapatılır.
SÜRÜCÜYE DİSKET TAKMA VE ÇIKARTMA: Demir metal kısmı ve etiketli bölümü üste gelecek şekilde ve ok yönünde bilgisayara takılır.Sürücüden gelen tık sesi: disket yuvasına yerleşir.Disket çıkartma düğmesine bastığımızda disket dışarı çıkar.Işık yanarken disket çıkarılmaz.Çünkü ışık yanıyorsa disketten bilgi okunuyor yada bilgi yazılıyor demektir.
CD-ROM SÜRÜCÜLERİNE CD TAKMA VE ÇIKARTMA: CD sürücü üzerinde bulunan açma-kapama düğmesi ile CDler yazılı kısmı üstte,parlak kısmı altta olacak şekilde yuvaya yerleştirilir.
YAZICI KULLANIMI:
Yazıcı üzerinde bulunan tuşların görevi:
Online (Yazmaya hazır) :Bu tuş göstergesine ait ışık yanarsa PC kağıda döküm
yapar.
Offline (Kapalı) :Yazıcı çalışmaz.
Paper feed (Kağıt koy) :Yazıcıya kağıt yüklemesini sağlar.
Line feed (Satır atlat) :Bir satır atlayarak yazar.
BİLGİSAYAR AĞLARI (NETWORK)
İki ya da daha çok bilgisayarın veri iletmek ve bilgisayar kaynaklarını ortak kullanmak amacı ile birbirine bağlanmasına bilgisayar ağı denir.
Bilgisayar ağları ana bilgisayarın işlem gücünden ve depolama kapasitesinden başka yazıcı gibi çevre birimlerinin ortak kullanımını da sağlar.
1.Yerel ve Ulusal Ağlar:
a) LAN (LOCAL AREA NETWORK): Bölgesel çalışma ağı..Ana bilgisayarın adı SERVER dır.Diğer bilgisayarlar server-1 server-2 olarak adlandırılırlar.
b) WAN (GENİŞ ÇALIŞMA AĞI): Birden fazla LAN’ ın birbirine bağlı olarak çalışmasını ifade eder.
2.İnternet: Dünya üzerindeki bilgisayar kuruluşlarının birbirine bağlanmasını sağlayan geniş ağa denir.
İNTRANET:Bir işletme içerisinde interneti kullanarak yapılan işlemdir.
YAZILIM
İşletim Sistemi (Operating Sistem):
Kullanıcı ile bilgisayar arasında iletişimi sağlayan programlardır. Açılışından kapanışına kadar Bilgisayar sisteminin tüm hareketlerini denetler. Sistemde bulunan MİB, ana bellek, Harddisk vb. kaynakları yönetir. DOS (Disk Operating System), Windows (3.1, 95, 98,CE,ME), WindowsNT, MAC OS, UNIX, LINUX …
Yararlı Programlar: İşletim Sistemi ile verilen format, sıkıştırma, kurtarma vb.
Aygıt sürücüleri (Device Driver): Çevre birimlerinin çalışması için bilgisayara yüklenen programlar.
Programlama Dilleri: Bir işi bilgisayara yaptırmak ancak belirli kodların belirli bir sıra doğrultusunda kullanılması ile olanaklıdır. Kullanılan bu koda programlama dili denilir. Yazılan kaynak kod program derleyici veya yorumlayıcı tarafından bilgisayar diline çevrilir. Programlama dillerinden bazıları C, Pascal, Delphi, Java, Visual Basic, Visual C…
Uygulama Programları : Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere üretilmiş yazılımlardır. Örneğin, okul yönetim sistemi programları, muhasebe programı, bilgisayar oyunları, programlama dilleri derleyicileri vb.
Uygulama yazılımları belirli uygulamaları çalıştırırlar. Bilgisayarın çok amaçlı olmasına olanak tanırlar ve işlerin daha iyi yapılmasına yardımcı olurlar. Kelime işlemci (word processor) yazılımları mektup, günlük plan, ders notu hazırlamada; tablolama programları öğrenci not ortalaması hesaplama, maaş bordrosu yapmada; veri tabanı yazılımı, öğrenci bilgilerinin saklanması, bulunması, güncellenmesi, düzenlenmesi ve rapor oluşturulmasında kullanılırlar. Elektronik posta yazma, grafik hazırlama, masaüstü yayıncılık, çalışma planı hazırlama, iş akışı çizimi, web sayfası oluşturma programları da uygulama yazılımlarına örnektir.
Ticari yazılımlar: Muhasebe, tahmin yapm, proje yönetimede kullanılırlar.
Eğlence yazılımları: Oyun, ekran koruyucu
Eğitim ve Başvuru Yazılımları: Bilgisayar Destekli Eğitim yazılımları, benzetim (simulasyon) yazılımları, elektronik ansiklopedi, atlas.
Çokluortam (Multimedia) Yazılımları: Bilgisayar tabanlı medya ile bütünleşik olarak hazırlanırlar. Ses, video, animasyon, resim içerirler. Çokluortam ansiklopedileri bunlara örnektir.
Yazılımlar donanıma uyumlu ise çalışır. İşletim sistemi ile yazılımlar uyumlu olmalıdır.
Yazılımlar disket ya da CD_ROM kullanılarak kurulur. Yazılımları bilgisayara kurmak için ilk olarak genellikle SETUP (Windows 95 için), INSTALL (Windows 3.1 için), KUR (Türkçe yazılımlar için) çalıştırmak gerekir.
BİLGİSAYAR AÇILIRKEN NELER OLUR?
Bilgisayar açıldığı zaman, aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılır.
• Bilgisayar, ilk olarak ROM'da bulunan küçük bir programı çalıştırır. Bu program, ana belleğin doğru çalışıp çalışmadığını denetler. Eğer bir sorunla karşılaşırsa ekrana mesaj yazar.
• Ana bellek denetlendikten sonra, bilgisayar A disk sürücüsünde disk olup olmadığını araştırır. Eğer varsa, ROM'daki program diskteki iki sistem kütüğünü yükler. Bu iki sistem kütüğü diskte yoksa veya A disk sürücüsünde disk yoksa, aynı işlem, sabit disk=C üzerinde tekrarlanır. Bu da başarılı olmazsa bilgisayar açılmaz. Çünkü işletim sistemi ana belleğe yüklenememiştir.
• Bu iki program çalıştığı zaman, bilgisayar aynı diskte CONFIG.SYS adlı bir dosya arar ve bulursa buna göre sistemin çalışma ortamını düzenler. Eğer böyle bir dosya yoksa sistem normal parametreleri kullanarak çalışma ortamını düzenler.
• Aynı programlar daha sonra diskte, COMMAND.COM adlı bir programı arar ve bunu çalıştırır. Bu program, DOS işletim sisteminin iç komutlarını içerir. COMMAND.COM programının çalıştırılması, işletim sisteminin bir kopyasının ana belleğe konması demektir. Bu program, bilgisayar açık kaldığı sürece ana bellekte kalır.
• Bilgisayar daha sonra diskte AUTOEXEC.BAT adlı bir toplu işlem kütüğünü arar. Toplu işlem kütükleri içlerinde bir ya da daha fazla program çalıştırma isteği olan kütüklerdir. Bu dosyayı bulduktan sonra bu dosyada bulunan komutları çalıştırır.
• WINDOWS 95/98/2000/ME işletim sistemi yüklenir ve Masaüstü karşımıza gelene kadar beklenir.
DOS İşletim sisteminde dosyalar adı ve uzantısı ile kaydedilir.
Örnek ; Command.Com (Dosya adı.Uzantısı)Dosya adı en fazla 8 karakter,uzantısı ise 3 karakter olabilir.
Disk işletim sisteminde bilgisayarın açılmasını,diğer programların çalışmasını sağlayan dosyalara sistem dosyaları denir.Bunlar Command.Com ,Io.Sys ,Ms-Dos.sys dosyalarıdır.
Bu dosyalarla birlikte kendiliğinden,bunlarla beraber yüklenen ve bilgisayarın başka bir dosyaya ihtiyaç duymadan tanıdığı komutlara iç komutlar denir.Ancak bilgisayarın açılmasını programların çalışmasını engellemeyen komutları bizim ayrıca DOS işletim sistemi ile beraber disklere yazdığımız (kaydettiğimiz)komut dosyalarına dış komutlar denir.
Configürasyon dosyaları: Bizim bilgisayar açıldıktan sonra veya açılırken gitmesini istediğimiz yerlere ve RAM almasını istediğimiz programları kendiliğinden yapan otomatik dosyalardır.Bunlar Bilgisayarın çalışmasını engellemez ancak Bizim işimizi kolaylaştırarak zaman kazandırır.Bu dosyalar 1-Autoexec.bat 2-Confıg.Sys dir.
Örnek bir autoexec.bat dosyası
call C:\WINDOWS\SYSTEM\_nw_nds2.bat C:\WINDOWS\SYSTEM
mode con codepage prepare=((857) C:\WINDOWS\COMMAND\ega2.cpi)
mode con codepage select=857
keyb tr,,C:\WINDOWS\COMMAND\keybrd2.sys /id:179
cls
Örnek bir confıg.sys dosyası
device=C:\WINDOWS\COMMAND\display.sys con=(ega,,1)
Country=090,857,C:\WINDOWS\COMMAND\country.sys
cls
DOS İÇ KOMUTLARI
CLS-Ekranı temizler.
DATE-Tarihi girmemizi sağlar.
TIME-Saati girmemizi sağlar.
VER-Kullandığımız işletim sisteminin versiyonunu yazar.
DIR-Disk üzerindeki dosya ve dizinleri gösterir.
A:\>Dır +Enter
A:\>Dır/p sayfa sayfa disk üzerindekileri ekranda gösterir.
A:\>Dır/a Gizli dosyaları da görüntüler.
A:\>Dır mehmet.* Adı mehmet olan uzantısı ne olursa olsun gösterir.
A:\>Dır Mehmet.Doc/s Kütüğün hangi dizinde olduğunu gösterir.
A:\>Dır *.Doc Uzantısı Doc olan dosyaları gösterir.
MD- Disk üzerinde dizin oluşturmak için kullanılır.
Örnek A:\>MD ERDAG disk üzerinde erdag isimi bir dizin oluşturur.
CD-Dizin değiştirme
Örnek A:\ERDAG>CD.. erdag dizininden bir üst dizine çıkar.
RD-Alt dizini siler.Sadece dizin adını siler.
Örnek A:\>RD ERDAG Erdag ismi ile oluşturulmuş olan dizini siler.
Örnek A:\>RD ERDAG\ER\SINIF Sınıf isimli alt dizini siler.
DEL
el komutu içinde bulunduğumuz dizin içindeki dosyaları siler.Örnek A:\>DEL *.* Adı ve uzantısı ne olursa olsun A sürücüsündeki tüm dizin içinde olmayan tüm dosyaları siler.
Örnek A:\>Del *.dat uzantısı dat olan dosyaları siler
Örnek A:\>Del C??D*.* Adının ilk harfi C 4. harfi D olan dosyaları siler.
Örnek A:\>DEL a:\erdag\*.exe Erdag dizini içindeki dosyalardan uzantısı exe olanları siler.
Örnek A:\>Del a:\er\a*.*/p (P kullanılırsa silmeden önce sorar.)
CD-Dizin içine girilmesini sağlar.
Örnek A:\>CD ERDAG yazılıp enter’e basılırsa daha önceden oluşturulmuş olan dizin içine girer.
Örnek A:\ERDAD\SINIF>CD\ esas dizine (root) döner.
Örnek A:\ERDAG\SINIF>CD.. Bir üst dizine çıkar.
TYPE-Dosyaların içeriğini gösterir.
Örnek A:\>Type Confıg.sys
RENAME(REN)-Belirtilen dosyaların isimlerini belirtilen şekilde değiştirir.
Örnek A:\>REN Confıg.sys sınıf.1-a
Örnek A:\>Ren *.dat *.txt
Örnek A:\>REN a:\s.doc sınıf.doc
COPY-Belirtilen dosyaların aynısını başka bir (belirtilen)ortama kopyalar.
Örnek A:\>Copy *.* c:\meram A sürücüsündeki tüm dosyaları c sürücüsündeki meram dizini içine kopyalar.
Örnek A:\>Bayram.dat a:\er\alı.dat
Örnek A:\>copy a:\*.* c:\vırus
Örnek A:\>copy c:\dos\format.com
DIŞ KOMUTLAR
ATTRIB-Dosya özelliğini değiştirir.
Örnek A:\>Attrıb cınfıg.sys –h
+r sadece okunabilir
-r sadece okunabilir özelliğini kaldırır.
+h Hidden (gizli)
-h
+s sistem dosyasına dönüştürür.
-s
/sGeçerli olan dizinlerin tüm alt dizinlerinin dosya işlemlerini yapar.
CHKDSK-Geçerli sürücünün diskinin durumunu belirtir.
Örnek A:\>Chkdsk
FORMAT-Disklerin biçimlendirilmesini sağlar.
Örnek A:\>Format a: a sürücüsündeki diski biçimlendirir.
Örnek A:\>Format A:/F:360
Örnek A:\>Format A:/F:720
Örnek A:\>Format A:/s Sistem dosyalarını da format bitince yükler.
Örnek A:\>Format A:/Q Hızlı format atar.
DISKCOPY-Bir diski bütünü ile (Trak ve Sektor) Diğer diske kopyalar.
Örnek A:\>Dıskcopy A: A:
DELTREE- Dizin içindeki tüm alt dizinlerle beraber dosyaların silinmesini sağlar.
Örnek A:\>DELTREE A:\ERDAG
EDIT- MS-DOS Editörünü çalıştırır.
HELP-Yardım programını çalıştırır.
TREE-Dizin ve dosya isimlerini ekranda listeler.
Örnek A:\>TREE A:
Örnek A:\>tree A:/F dosya isimlerini de görmek için kullanılır.
XCOPY-Dosyaları ve alt dizinleri de dahil başka bir ortama kopyalar.
Örnek A:\>xcopy a:\game c:
LABEL-disketin isminin değiştirmek için kullanılır.
UNDELETE- del ve benzeri komutlarla silinen dosyaların kurtarılmasını sağlar.
SCANDISK-Disk üzerinde bozulan blokları onaran ve disk hakkında bilgi veren bir komuttur.
MSCDEX-CD-ROM sürücülerini sisteme tanıtmada kullanılır.
DEFRAG-Disk üzerinde dağınık halde duran bilgi bloklarını düzenler yanayana getirir.Sistem performansını artırır.