az görme

[gizemliperikizi]

AZ GÖRME - TARİFLER VE KAVRAMLAR - 1



Az görenler, görenler ve körler arasındaki bölümü oluşturan, az görmenin oldukça farklı çeşitliliğine bağlı olarak değişik davranış kalıpları olan, toplumda özellikleri bilinmeyen bir grubu oluşturur. Genelde toplum az görenleri, gören olarak kabul eder ve o tip davranış bekler. Bu nedenle görüş açısından az görenler kimlik arayışında olup, toplumun beklentileri doğrultusunda hareket etme gereksinimi duyar.

Günümüze kadar yapılan az görme tarifleri, az görenlerin görsel işlevselliğini tarif etmekten uzaktır. Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO 1992), az görmeyi, tedavi veya standart görme kusuru düzeltildikten sonra görme keskinliği 20/60`dan ışık hissine kadar olan veya görme alanı fixasyon noktasından itibaren 200 ve daha az olan görme diye tarifler. Günlük aktiviteleri yerine getirirken kullandığımız görüş bizim "İŞLEVSEL GÖRÜŞÜ"müzdür (FUNCTIONAL VISION). Olan görmeyi kişinin kullanış biçimi ise "GÖRMENİN VERİMLİLİĞİ" dir. (VISUAL EFFICIENCY)

Bir cisme bakışların odaklanması, hareketli cisimlerin takip edilmesi, eğitimciler açısından görsel fonksiyonlar olarak nitelenirken, tıp adamları görsel fonksiyonları görme keskinliği, görme alanı, kontrast duyarlılık gibi fonksiyonlar olarak tanımlamaktadırlar. Eğitimciler bu konulara "GÖRSEL KABİLİYET" olarak bakmaktadır. Modern bir heykelin değişik bakış açılarından farklı görünmesi gibi görmenin kaybı, değişik açılardan bakınca farklı olarak ele alınmaktadır.

Bunu aşağıdaki tablo ile izah edebiliriz.

TABLO 1

Görme Rahatsızlıkları
(Visual Disorder) Görme Bozukluğu
(Visual Impairment) Görme yetmezliği
(Visual Disability) Görme Engelli Olma
(Visually Handicapped)
Organ
İnsan

Anatomik
Değişiklikler İşlevsel
Değişiklikler Beceri ve
Kabiliyetler Sosyal Ekonomik
Sorunlar
August Colenbrander MD. Journal of Videology Apr. 1996, S: 14

 

[gizemliperikizi]

devamı

SAĞLIKÇILAR AÇISINDAN AZ GÖRME İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER
NEDENLER ( ETYOLOJİ )
4 bölümde inceleyebiliriz:
DOĞUM ÖNCESİ NEDENLER: Özellikle hamileliğin ilk üç ayında annenin geçirdiği hastalıklar. Örneğin; Kızamıkçık, AIDS, Toxoplazma. İlaç bağımlısı ve alkolik kişilerin çocuklarında da göz rahatsızlığı olabilir.
DOĞUM SIRASINDA: Mekanik doğum travmaları. Erken doğumda uygulanan O2 tedavisi sonrasında ortaya çıkan retrolenter fibroplazi.
DOĞUM SONRASINDA: Çocukluk döneminde menenjit, ansefalit gibi nörotoksik hastalıklar, çatapat gibi patlayıcı maddeler ve kimyasal sıvıların göze kaçması iki taraflı görme azlığı nedeni olabilir.
İleriki çocukluk yaşlarında görülen, gözün ön kısmında veya damar tabakada yerleşimli akut, kronik hastalıklar, romatizmal hastalıklar, tüberkülo-allerjik reaksiyonlar görme azalmasına neden olurlar. Çift taraflı iridosiklit, üveit, Behçet Hastalığı, çocukluk çağı beyin tümörleri, görme sinir atrofisi de önemli çocukluk çağı az görme nedenleridir. İleri yaşlarda diabet ve hipertansiyona bağlı ağ katman değişiklikleri makula (sarı nokta) dejenerasyonu, glokom, alkol zehirlenmesi ile de görme azalması olur.
GENETİK GEÇİŞLİ HASTALIKLAR: Genelde genetik göz hastalıkları MENDEL KANUNU'na uyarlar: Değişik hastalıklar için değişik geçiş şekilleri tanımlanmıştır. Çocuklarda sık görülen retinoblastom genetik kökenlidir. Ailede retinoblastom var ise hamilelikte ve öncesinde genetik danışmanlık büyük önem taşır.
Kromozom anomalilerine bağlı göz bozukluklarına çoğu kez işitme bozuklukları da eşlik eder. USHER SENDROMU. Metabolizma bozukluklarında, nörolojik semptomlar, cilt hastalıkları, böbrek rahatsızlığına ilave olarak göz rahatsızlıkları da görülür. Genetik geçişli göz hastalıklarında en çok bilinen retinanın tapeto-retinal dejenerasyonları ve bilhassa retinitis pigmentoze dır.

 

[™Âđmîŗâł]

numarali lens takiyom çaktirma

 

[gizemliperikizi]

prognoz

HASTALARIN SEYRİ - PROGNOZ

Hastalıkların seyrinde esas olan görme bozukluğunun nedenidir. Örneğin; Albinismus ve Akromatopsi de zaman içinde daha kötüye gidiş görülmez. Aniridi, mikroftalmus gibi hastalıklarda ikincil glokom sık görülür. Bu nedenle muntazam göz hekimi kontrolü gerekir.

Damar tabakaya kadar inen kolobomlarda ikincil retina dekolmanı sık görülür. Kornea bulanıklıklarında keratoplasti (kornea nakli) uygulaması bazı durumlarda çözüm getirmemekte, bulanıklık tekrarlamaktadır. Çocukluk çağı glokomu, katarakt, retina dekolmanında ki tıbbi ve mikrocerrahi tekniklerindeki gelişmeler sonuçların daha iyi olmasını sağlamıştır. Dejeneratif retina hastalıklarında ve optik sinir atrofisinde cerrahi ve tıbbi olarak sonuç almak mümkün değildir.
Metabolizma hastalıklarında uygun diet olumlu sonuç verir, nörolojik semptomların ilave olduğu göz hastalıklarında tedaviler nadir olarak görme prognozunun iyi olmasına destek olur.
Diabet ve glokom ileri dönemlerde az görmeye neden olabilir. Periferik görme alanı bozuklukları çoğu kez hastayı kör etmezken santral görme bozukluğu yapan etmenler. Örneğin makula dejeneresansı önemli bir körlük nedenidir.
Nystagmus yakın çalışmada gözlerin çabuk yorulmasına yol açar, ileri myopi bazı durumlarda körlük nedeni olur

 

[gizemliperikizi]

habilitasyon

AZ GÖRENLERİN TIBBI RE/-HABİLİTASYONU



TEŞHİS

Görme engelli çocukların ve gençlerin re/-habilitasyonunda başarıda en önemli etmen erken teşhis ve erken müdahaledir. Her yaşta gerekli bütün muayeneler mutlaka yapılmalıdır.
GÖZ HEKİMİ MUAYENESİ

Pupilla reaksiyonları, nystagmus, fixasyon, cisimleri takip edebilme özelliği her göz için ayrı ayrı kontrol edilir. Göz kırpma refleksi ve yakalama hareketi (göz-el koordinasyonu) bakılır. Gözün ve arka segmentin incelenmesi, göz içi basıncı ölçümü, objektif kırma kusuru muayenesi, özel esellerle yakın ve uzak görme ölçümü, renk hissi, santral ve periferik görme alanı, elektrofizyolojik araştırmalar teşhisde uygulanan yöntemlerdir.
Görme engellilerin değerlendirilmesinde ODYOLOJİ, çocuk nörolojisi, fizik-tedavi muayenesi, dahiliye ve nöroloji muayenesi gereken durumlarda ihmal edilmemelidir. Genetik danışmanlık, psikolojik olarak hem aileye hem de az görene verilecek destek de sağlık personelinin görevleri arasındadır.

 

[gizemliperikizi]

tedavi

TEDAVİ
TIBBI TEDAVİ
İltihabi olan her göz hastalığı için tedavi yöntemi vardır. Kortizon, antibiyotikler, pupilla genişleticiler gibi. Metabolizma hastalıklarında uygun diyet verilir. Değişik glokom tiplerinde damla, merhem, hap olarak farklı tedaviler düzenlenir. Diabet, hypertansiyon, endokrinolojik rahatsızlıklar gibi durumlarda kişilerin mutlaka bir dahiliyeci tarafından kontrol altına alınması önemlidir. Konservatif tedavide az görenlerde aşağıdaki yöntemleri de sayabiliriz.
Kalan görmenin en iyi şekilde kullanılması, ince motor kasların gelişimi, göz-el koordinasyonu için ergoterapi,
Oryantasyon ve hareket için fizyoterapi,
Psikolog ve özel eğitimci tarafından oyuncaklarla diğer duyuların geliştirilmesine yönelik oyun terapisi.
CERRAHİ TEDAVİ

Yeni doğan kataraktı, çocukluk çağı glokomu ve dekolmanları erken dönemde ameliyat edilmelidir. Kornea bulanıklıklarına kornea nakli yapılır. Gelişkinler de aynı ameliyatlar uygulanır.
Gerek tıbbi gerek cerrahi uygulamalar sonrasında az gören hastaya "sizin için elimizden gelen herşeyi yaptık. Bundan sonra hiç doktor doktor dolaşmayın, yapacak bir şey kalmadı" demek çok yanlıştır.

Bu hastalara "uyguladığımz yöntemler sonrasında elde ettiğimiz görme günlük işlerinizi yapmanıza yetmiyor ise sizi bir re/-habilitasyon merkezine yollayalım orada olan görmenizden en iyi şekilde yararlanmanız için gerekli teknik ve danışmanlık hizmetlerini almanız yeni durumunuza daha kolay uyum sağlamada size yardımcı olacaktır" denmelidir.

 

[gizemliperikizi]

Optik Ve Elektronik Boyutu - 1

OPTİK VE ELEKTRONİK BOYUTU - 1



Az gören kişi gördüğünü daha iyi ve net seçebilmek için görüntüyü büyütme ihtiyacı duyar. Üç büyütme yöntemi vardır.

Cismin yakınlaştırılması ile görüntünün büyütülmesi
Cismin kendisinin büyütülmesi
Gözle cisim arasına yakınlaştırıcı mercek koyarak görüntünün büyütülmesi.

Son 25 senede gerek optik gerek elektronik olarak az görenlere yardımcı sistemlerde çok büyük gelişmeler olmuştur. Genelde 10 yaşa kadar ki çocuklarda uyum gücü (akkomodasyon) sayesinde büyütücü sisteme gerek kalmaz. Baktıkları cismi yakınlaştırıp göz merceklerinin kırma gücünü arttırarak net görüş temin edebilirler. Diğer büyütücü sistemleri aşağıdaki şekilde liseteleyebiliriz.



GÖZLÜKLER

AVANTAJLARI

Eller serbesttir
Geniş görme açısı vardır
Uzun süreli okuma mümkündür
Tek veya çift taraflı uygulanabilir
Uygulama kolaydır
DEZAVANTAJLARI

Okuma merkezi sabittir
Okuma mesafesi yakındır
Belirli vücut şekli gerektirir
Işığı kısıtlar

 

[gizemliperikizi]

Az Görmenin Fizyolojik Etkileri

AZ GÖRMENİN FİZYOLOJİK ETKİLERİ



ÇOCUKLUK DÖNEMİ

Görme engelli çocuğun gelişimi görme bozukluğunun derecesi nispetinde etkilenir. Olan görme ne derece iyi ise ve çocuk bu görmeyi ne denli iyi kullanıyorsa gelişim o nispette iyi olacaktır. Görme rahatsızlığının başlangıç yaşı, etkeni ve seyri gelişmeyi etkiler. Etkilenen gelişim basamaklarını psikomotor gelişim, kavram gelişimi, duygusal gelişim diye sıralayabiliriz. Görme engeli sonunda içinde bulunduğu fizik ve sosyal çevreden bilgi alamayan, bulunduğu ortamda hareket için motive olmayan, aile ve yakın çevresi ile duygusal iletişime giremeyen çocuk, gören yaşıtlarına göre daha geç yürür, geç konuşur, duygusal yönden apatikdir. Çocuğu ile göz teması kuramayan anne yılgınlığa uğrar, psikolojik çöküntü yaşar.

Yüksek derecede görme engeli olan ve kör çocuklara erken çocukluk döneminde işitme, koku alma, tat alma ve dokunma duyularını en iyi şekilde getiştirecek programlar uygulanmalıdır. İlave engeli olan özellikle cerebral dysfonksiyonu olan çocukların re/-habilitasyonu salt görme engelli çocuklara göre daha farklıdır. Muhtelif gelişim basamaklarında görme engelli ve ilave engeli olan çocukları re/-habilite edecek kişilerin aile-göz doktoru-fizyoterapist ve çocuk gelişimcilerin mutlaka teşhisden sonraki bu erken dönemde devreye girmesi ve birbirleri ile sürekli iletişim içinde olmaları şarttır.

GENÇLİK DÖNEMİ

Daha önceden hiçbir bulgu yok iken aniden 10 yaş ve yukarısında görme bozulabilir. Özellikle optik sinir atrofisi, dejeneratif retina hastalıkları bu dönemde sık görülen nedenlerdir. Bunun sonucunda gencin okul yaşamı, meslek seçimi ve psikolojik durumu etkilenir. Görme engelli gence büyütücü sistemler ve diğer yardımcı yöntemlerle olan görmesini en iyi şekilde kullanması öğretilir. Psikolog-göz doktoru-aile ile işbirliği yapılarak gencin yeni durumuna adapte olmasına yardımcı olunur.

ERİŞKİN VE YAŞLILIK DÖNEMİ

Erişkinde ani olarak gelen görme engelli olma ailede, mesleki yaşamda ve sosyal çevrede derin izler bırakır. Ailenin, yakın çevrenin, çalışma arkadaşlarının yeni durumu karşılayış şekli az gören erişkinin toplumdan izole olma derecesini ve re/-habilitasyon çalışmalarına katılımını önemli derecede etkiler. Görmenin azalması ile hareket kabiliyeti azalan, özel işleri için başkasına muhtaç olan erişkine psikolojik destek şarttır. Meslek yaşamında karşılaşılan güçlükler, gelir seviyesini etkilerse tablo daha da vahimleşir. İşyerinin görme engelliye göre ayarlanması ve yardımcı optik sistemlerle birçok vakada kendi mesleğine ve işyerine devam edebilmesi sağlanmalıdır.

İleri derecede az görenler ve körler için yeni meslek eğitimi çalışmaları başlatılmalıdır.
İleri yaşta görme engelli olan yaşlıda sıklıkla işitme kaybı, tremor artrit gibi rahatsızlıklarda görülür. Bu durumlar re/-habilitasyon çalışmalarını zorlaştırır. Bu gibi durumlarda mutlaka ilgili branşlarla birlikte çalışarak az görenin toplumdan izole olması engellenmelidir.

 

[gizemliperikizi]

Az Görenlerde Okul öncesi Ve Okul Eğitimi

AZ GÖRENLERDE OKUL ÖNCESİ VE OKUL EĞİTİMİ, EĞİTİM ORTAMININ BELİRLENMESİ VE MESLEKİ EĞİTİM



Genelde kör çocuklar, az gören çocuklara göre daha erken dönemde teşhis edilseler de ilk yaşam yıllarında gelişimlerine dönük fazla müdahale yapılmaz. Az görenlerde ise ilk yaşam yıllarında genelde görmenin artması beklendiğinden gelişim basamaklarının en önemli dönemi olan bu yıllar boşa geçer. Spastisite, zeka engeli gibi görme engeli yanında ikinci engeli olan çocuklarda aile çoğu zaman görmeyi ikinci plana iter. Yaşamın ilk 6 ayında görme engelli çocuklarda re/-habilitasyonun amacı, fizik motor ve duyusal açıdan gelişimini en iyi şekilde tamamlamasını sağlamak, olan görmenin derecesine, işlevselliğine göre uygulanacak görsel stimülasyon çalışmalar ile özel eğitimciler ve psikologlarla görmesini en iyi şekilde kullanmasını öğreterek gören çocuklarla birlikte kaynaştırılmış eğitim ortamına hazırlamaktır.

Gelişmiş ülkelerde, körlerde dahil, az gören çocuklara uygulanan erken müdahale sonrasında körler okullarına giden çocuk sayısı azalmış, bu çocukların kaynaştırılmış eğitim programlarına girmeleri kolaylaşmıştır. Bu ülkelerde körler okuluna giden çocuklar, görme engeline ilave ikinci engeli olan veya re/-habilitasyon sürecinden geçmemiş çocuklardır.

Erken müdahalede 0-6 yaş grubunda teşhise dayalı eğitim yöntemi ile çocuğun duyularını en iyi şekilde geliştirmesini sağlayan çalışmalar uygulanır. Çalışmalar sonrasında kendi meslek dalları açısından çocuğu inceleyen aile eğitimci ve sağlıkçılar biraraya gelerek en ince detayları değerlendirir ve çocuğun eğitim ortamına karar verirler. (Latin alfabesi mi, Braille alfabesi mi veya her ikisi mi?) Takım elemaları bu karara varırken aşağıdaki konularda bilgi toplarlar.

Bilgi toplamada çocuk gözünü ne derece kullanıyor.
Bilgi toplamada çocuk dokunma duyusunu ve diğer duyularını ne ölçüde kullanıyor.
Baktığı cisimlerin büyüklükleri ve çalışma mesafesi,
Gözün rahatsızlığının durumu ve seyri,
Okuma ve yazmada görme bozukluğundan başka engel var mı?

Görme engelli çocuğun okulu ve eğitim ortamı seçilirken asla unutulmaması gereken husus, alınacak kararın hayati önem taşıdığı, bu nedenle en küçük detayların bile değerlendirilmesi gerektiğidir. İdeali çocuğun evine en yakın okula gitmesidir.

Gören çocukların eğitiminde kullanılan öğretici materyaller (cetvel, çeşitli modeller, yer küre, çizelgeler gibi) ve eğitim yöntemleri (göstererek ders verme, sözle yönlendirme gibi) görme engelliler için uygun olmayabilir. Bu nedenle kaynaştırılmış eğitim de görme engelli çocuklar özel eğitimciler, gezici öğretmenler ve özel eğitim araçlarıyla desteklenmelidirler.

Orta öğretimden sonra görme engelli çocuğun meslek seçimi için hangi tür eğitim alacağı önem kazanır.

Meslek lisesine gidecek çocuğun meslek seçimi için uygun özellikleri, o mesleğin eğiticisi ile birlikte, o meslek ortamında değerlendirilmelidir. Bu dönemde de aile-sağlıkçı-eğitimci işbirliği çok önemlidir. Çocuğun isteği ve kabiliyetleri göz önünde bulundurulmalıdır.

Sonradan görme engelli olanların mesleki re/-habilitasyonlarında görme derecesine göre optik ve elektronik sistemlerle görme desteklenerek ve işyerinde yapılacak uyarlamalarla kendi işine devamına çalışılır. Bilgisayar sistemlerindeki son zamanlardaki ilerlemeler sayesinde görme engellilerin çeşitli çalışma ortamlarında istihdamına yönelik imkanlar her geçen gün artmaktadır

 

[gizemliperikizi]

Gerek tıbbi, gerek cerrahi tedavi yöntemlerinde 21. ve 22. yüzyıldaki gelişmeler yaşam sürecini ve yaşam kalitesini arttırırken toplumda yaşlı nüfusun çoğalmasına da neden olmaktadır. Gelişmiş ülkelerin tersine az görme ve görme engellilik ülkemizde genç nüfusun sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Dış ülkelerde gördüklerim ve öğrendiklerim sonrasında kendine şu soruları soruyorum:

Toplum sağlığı açısından ülkemizde görme engellilik ve bunun toplumda yaratacağı ekonomik ve psikososyal sonuçlar yeterince bilinmekte midir?
Cevabım hayırdır. Bu konunun çözümü için gerek üniversitelerin toplum sağlığı kürsülerine, gerek sosyal bilimcilere ve medyaya çok önemli görevler düşmektedir. Gelişmiş Avrupa Ülkeleri'nde ve A.B.D'de bu sorun çözülmüştür.

Görmenin sağlığı ile ilgili meslek grupları ve sağlık programlarında bu konuya yeterli derecede ağırlık verilmekte midir?
Gerek ülkemizde gerek gelişmiş ülkelerde bu sorunun cevabı hayırdır. Görme re/-habilitasyonu gerek göz hekimliği gerek hemşirelik gibi konu ile direkt ilgili sağlık kurumlarınca yeterli şekilde öğretilmemekte, konunun önemi gözardı edilmektedir.

Ülkemizdeki görme engelli çocuklarımıza yeterli şekilde ulaşabiliyor muyuz?
Cevabım hayırdır. Dünya Sağlık Teşkilatı, ülkemizdeki görme engellilik oranını %0,4 olarak vermektedir. Son nüfus sayımı sonrasında 15 yaş altındaki nüfusun genel nüfus oranı %30 olarak verilmiştir. Bu hesapla 65.000.000'un 19.500.000'i 15 yaşın altındadır ve 78.000 çocuk görme engellidir. Ülkemizdeki görme engelliler okuluna devam eden çocuk sayısı 10.000 civarındadır. Bu durumda binlerce görme engelli çocuğumuz temel hakkı olan eğitimden yararlanamamaktadır. Gelişmiş ülkelerde bu sorun Milli Eğitim ve Sağlık Bakanlıkları'nın koordineli çalışması ile çözülmüştür ve her görme engelli çocuk kayıt altına alınmıştır.


Ülkemizde görme engelliler ve re/-habilitasyonları konusunda atacak çok adım vardır. Burada görev Eğitim ve Sağlık Bakanlıkları'na, Sivil Toplum Örgütleri'ne, Sosyal Bilimcilere ve onların sesi olacak medyaya düşmektedir. Kanımca bu konuda atılacak her adımın mükafatı sosyal, özgüvenli, bağımsız görme engelli bireyler olacaktır.