Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Hangi İşlere Bakar? Nasıl Başvurulur?
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi uluslararası bir kuruluştur. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altına alınmış olan temel hakların çiğnenmesi durumunda bireyin bazı koşullar altında Mahkemeye başvurma olanağı vardır. Uluslararası bir antlaşma olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile birçok Avrupa devleti, kişilerin bazı temel haklarına saygı gösterme yükümlülüğü altına girmişlerdir. Güvence altına alınmış olan haklar, Sözleşmede ve Sözleşmenin sadece bazı ülkelerce kabul edilmiş 1, 4, 6 ve 7 numaralı eklerinde açıkça gösterilmiştir. Mahkemeye herhangi bir başvuruda bulunmadan önce, Sözleşme ve eklerine ve bunlarla ilgili devletlerce konmuş olan çekincelere bakmak gerekir.
2. Sözleşmeye taraf devletlerden birinin temel haklardan birinin veya birkaçının ihlalinden ötürü kendinizi şahsen ve doğrudan mağdur olarak değerlendiriyorsanız, Mahkemeye başvurabilirsiniz.
3. Mahkeme, ancak Sözleşme ve eklerinde yer alan hakların ihlaline ilişkin şikayetleri inceleyebilir. Mahkeme, ulusal mahkemelerin üstünde, onların kararlarını bozan ve onlar yerine kararlar alan bir kuruluş değildir. Mahkemenin şikâyet konusu olan makam nezdinde sizin yararınıza bir teşebbüste bulunma yetkisi de yoktur.
4. Mahkeme ancak listede gösterilen devletlere karşı yapılan ve belli bir tarihten sonraki olaylara ilişkin başvuruları kabul eder. Bu tarih, şikâyet edilen devlete ve şikayetin Sözleşme ile Protokollerin tanıdığı haklarla ilgili olup olmadığına göre değişir.
5. Mahkemeye ancak, bir kamu otoritesinin (Parlamento, idare, mahkeme vb) sorumluluk alanına giren işlemlerinden dolayı şikâyette bulunabilirsiniz. Mahkeme özel kişilere veya kuruluşlara karşı yapılan şikâyetlere bakmaz.
6. Sözleşmenin 35. maddesi 1.paragrafı gereğince, Mahkemeye ancak iç hukuk yolları tüketildikten ve nihai karar tarihinden itibaren altı ay içinde başvurulabilir. Bu kabul edilirlik koşullarına uymayan bir başvuru Mahkeme tarafından incelenemez.
7. Bu nedenle, Mahkemeye başvurmadan önce ilgili devletin hukuk sisteminin sunduğu ve şikayetinizin konusu olan duruma çözüm getirebilecek olan bütün hukuk yollarını denemiş olmanız şarttır Aksi halde, bu yolların etkisiz kaldığını kanıtlamanız gerekecektir. Dolayısıyla önce, yüksek mahkemeler dahil yetkili ulusal mahkemelere başvurmanız, ve bunların önünde Mahkemeye sunmayı düşündüğünüz şikayeti, en azından özü itibariyle sunmuş olmanız gereklidir.
8. İç hukuk yolları tüketilirken, yasaların öngördüğü usule ve süreye ilişkin kurallara da uygun hareket edilmelidir. Eğer, örneğin iç hukuk yollarını tüketmek için yaptığınız başvurular, süre, görev veya usul yönünden sizin ihmaliniz sonucu reddedilirse, Mahkeme başvurunuzu inceleyemeyecektir.
9. Bununla birlikte, bir mahkeme kararından, özellikle bir mahkumiyetten şikayetçi iseniz, olağan kanun yollarını kullandıktan sonra muhakemenin iadesi yoluna başvurmanız şart değildir. Ayrıca, af talebinde bulunmuş olmak ya da, yargı dışı çözüm yolu aramak da gerekli değildir. Bu çerçevede parlamentoya, devlet başkanına, hükümete, bakanlıklara veya ombudsmanlara sunacağınız dilekçeler, kullanılması şart iç hukuk yolu niteliğinde sayılmaz.
10. En yüksek ulusal merciin verdiği karardan itibaren Mahkemeye başvurmak için altı aylık süreniz vardır. Bu süre, muhakemenin iadesi, af ve yargı dışı çözüm talepleri veya herhangi bir mercie yaptığınız başvurunun reddinden itibaren değil, nihai kararın size veya avukatınıza tebliğinden itibaren işlemeye başlar.
11. Altı aylık süre Mahkemeye sunduğunuz ve özet olarak da olsa şikayetinizin konusunu açıkladığınız ilk mektupla veya doldurulmuş başvuru formunun gönderilmesiyle kesilir. Sadece bilgi isteyen bir mektup altı aylık süreyi kesmez.
MAHKEMEYE NASIL BAŞVURULUR ?
12. Mahkemenin resmi dilleri Fransızca ve İngilizce’dir, ancak size daha kolay geliyorsa, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğüne Sözleşmeyi imzalamış devletlerin resmi dillerinde de yazabilirsiniz.
13. Mahkemeye faksla veya elektronik posta ile yapılacak başvurular daha sonra posta ile gönderilecek başvuru metniyle teyit edilmedikçe geçerli sayılmayacaktır. Şikayetinizi sözlü olarak açıklamak için Strasbourg’a şahsen gelmenize gerek yoktur.
14. Başvurunuzla ilgili bütün yazışmalar aşağıdaki adrese gönderilmelidir :
Monsieur le Greffier de la
Cour européenne des Droits de l.Homme
Conseil de l.Europe
F.67075 STRASBOURG CEDEX.
15. İlk mektubunuz veya başvuru formunuzun alınmasından sonra, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü size cevabında, adınıza geçici başvuru numarası taşıyan bir dosya açıldığını bildirecektir. Bu numara, daha sonraki bütün yazışmalarda yer almalıdır. Daha sonra, sizden şikayetinize ilişkin belge, bilgi veya tamamlayıcı açıklamalar talep edilebilir. Öte yandan, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü şikayetçi olduğunuz devletin yürürlükteki hukuku hakkında bilgi veremeyeceği gibi, ulusal hukukun yorumu ve uygulanmasına ilişkin hukuki mütalaada da bulunamaz.
16. Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü ile yazışmalarınızda sizden istenenleri zamanında ve tam olarak yerine getirmeniz yararınıza olacaktır. Yanıt vermemeniz veya her türlü gecikme dosyanızı takip etmediğiniz yönünde bir değerlendirmeye yol açabilir. Dolayısıyla, size gönderilen başvuru formunu bir yıl içinde doldurup geri göndermezseniz, ya da Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğünün size gönderdiği mektuplara zamanında ve gerektiği gibi cevap vermezseniz, geçici başvuru dosyanız yok edilecektir.
17. Eğer şikayetlerinizin Sözleşme veya Protokolleri ile güvence altına alınan haklarla ilgili olduğunu ve yukarıda sayılan koşulları yerine getirdiğinizi düşünüyorsanız, başvuru formunu özenle ve okunaklı bir biçimde doldurarak, en fazla altı hafta içinde Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğüne gönderiniz.
18. Mahkeme İç Tüzüğünün 47. maddesi gereğince başvuru formunda aşağıdaki bilgiler yer almalıdır :
a. Şikâyetinizin dayandığı olayların özet olarak ne olduğu,
b. Sözleşme ile güvence altına alınan haklarınızdan hangilerinin çiğnendiği,
c. İç hukuk yollarını tüketmek için hangi makamlara başvurduğunuz,
d. Şikâyet konusu yaptığınız olayla ilgili kararların bir listesi. Bu listede yer alan her kararın tarihi, kısa özeti, kararı alan makamın adı da yer almalıdır. Mektubunuza bu kararların bir kopyası eklenmelidir. (Gönderdiğiniz belgeler size iade edilmeyeceğinden, belgelerin asıllarını değil suretlerini göndermeniz rica olunur.)
19. Mahkeme İç Tüzüğünün 45. maddesine göre, başvuru formu bizzat sizin tarafınızdan veya temsilciniz tarafından imzalanmış olmalıdır.
20. Kimliğinizin açıklanmasını istemiyorsanız, bunu belirtmeniz ve yargılamanın aleniyeti ilkesinin istisnası niteliğini taşıyan bu talebin gerekçelerini bildirmeniz gereklidir. Mahkeme kimliğin saklı tutulması taleplerini çok istisnai durumlarda ve ancak gerekçesini haklı bulursa kabul edebilir.
21. Mahkemeye bir avukat veya temsilci aracılığıyla başvurmak isterseniz, başvuru formuna ek olarak bir yetki belgesi sunmanız gereklidir. Bir tüzel kişiyi (şirket, dernek vb) veya bir grup bireyi temsil eden kişi, yasal temsilcilik sıfatını kanıtlamalıdır. İlk başvurunun yapılması sırasında temsilcinizin mutlaka avukat olması gerekmez. Öte yandan özel muafiyet durumları hariç, usulün ileri aşamalarında başvurucu, Sözleşmeyi imzalamış devletlerde avukatlık mesleğini icra ile yetkilendirilmiş bir kişi tarafından temsil edilmelidir. Avukatın Mahkemenin resmi dillerinden birini (İngilizce ve Fransızca) asgari düzeyde kullanabilmesi gereklidir.
22. Mahkeme başvurunuzun hazırlanması amacıyla avukat tutmanız için adli yardım vermez. Mahkeme önündeki usulün ileri aşamalarında (başvurunun davalı hükümete yazılı görüş alınması amacıyla iletilmesi kararı) avukat tutmak için maddî imkânınız yoksa ve Mahkeme davanızın görülebilmesi için gerekli buluyorsa, adli yardımdan yararlanabilirsiniz.
23. Sözleşmenin 35. maddesinin 1. ve 3. paragraflarında belirtilen kabul edilirlik koşullarının yerine getirilmemesi, ya da sizinkine benzeyen davalarda Mahkemenin yerleşik bir içtihadının olması gibi, şikayetinizin kabul edilirliğine ilişkin açık bir engel varsa, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından bu konuda bilgilendirilecek ve başvurunuzdan vazgeçme olanağına sahip olacaksınız.
24. Öte yandan, başvurunuzu sürdürmek ister ve İçtüzüğün 45. ve 47. maddelerinde öngörülen koşulları yerine getiriyorsanız, başvurunuz Mahkeme tarafından resmen kaydedilecek, ve Yazı İşleri Müdürlüğü şikayetinizin başvuru numarasını (yani Mahkemenin dava listesine kayıt numarasını) size bildirecektir.
25. Mahkemede başvurular ücretsiz incelenmekte olup, dosyanızın gidişatı ile ilgili bilgiler size Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından bildirilecektir. Usul, en azından başlangıçta yazılıdır ve bu nedenle Mahkemeye şahsen gelmeniz gerekmemektedir.
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi uluslararası bir kuruluştur. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altına alınmış olan temel hakların çiğnenmesi durumunda bireyin bazı koşullar altında Mahkemeye başvurma olanağı vardır. Uluslararası bir antlaşma olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile birçok Avrupa devleti, kişilerin bazı temel haklarına saygı gösterme yükümlülüğü altına girmişlerdir. Güvence altına alınmış olan haklar, Sözleşmede ve Sözleşmenin sadece bazı ülkelerce kabul edilmiş 1, 4, 6 ve 7 numaralı eklerinde açıkça gösterilmiştir. Mahkemeye herhangi bir başvuruda bulunmadan önce, Sözleşme ve eklerine ve bunlarla ilgili devletlerce konmuş olan çekincelere bakmak gerekir.
2. Sözleşmeye taraf devletlerden birinin temel haklardan birinin veya birkaçının ihlalinden ötürü kendinizi şahsen ve doğrudan mağdur olarak değerlendiriyorsanız, Mahkemeye başvurabilirsiniz.
3. Mahkeme, ancak Sözleşme ve eklerinde yer alan hakların ihlaline ilişkin şikayetleri inceleyebilir. Mahkeme, ulusal mahkemelerin üstünde, onların kararlarını bozan ve onlar yerine kararlar alan bir kuruluş değildir. Mahkemenin şikâyet konusu olan makam nezdinde sizin yararınıza bir teşebbüste bulunma yetkisi de yoktur.
4. Mahkeme ancak listede gösterilen devletlere karşı yapılan ve belli bir tarihten sonraki olaylara ilişkin başvuruları kabul eder. Bu tarih, şikâyet edilen devlete ve şikayetin Sözleşme ile Protokollerin tanıdığı haklarla ilgili olup olmadığına göre değişir.
5. Mahkemeye ancak, bir kamu otoritesinin (Parlamento, idare, mahkeme vb) sorumluluk alanına giren işlemlerinden dolayı şikâyette bulunabilirsiniz. Mahkeme özel kişilere veya kuruluşlara karşı yapılan şikâyetlere bakmaz.
6. Sözleşmenin 35. maddesi 1.paragrafı gereğince, Mahkemeye ancak iç hukuk yolları tüketildikten ve nihai karar tarihinden itibaren altı ay içinde başvurulabilir. Bu kabul edilirlik koşullarına uymayan bir başvuru Mahkeme tarafından incelenemez.
7. Bu nedenle, Mahkemeye başvurmadan önce ilgili devletin hukuk sisteminin sunduğu ve şikayetinizin konusu olan duruma çözüm getirebilecek olan bütün hukuk yollarını denemiş olmanız şarttır Aksi halde, bu yolların etkisiz kaldığını kanıtlamanız gerekecektir. Dolayısıyla önce, yüksek mahkemeler dahil yetkili ulusal mahkemelere başvurmanız, ve bunların önünde Mahkemeye sunmayı düşündüğünüz şikayeti, en azından özü itibariyle sunmuş olmanız gereklidir.
8. İç hukuk yolları tüketilirken, yasaların öngördüğü usule ve süreye ilişkin kurallara da uygun hareket edilmelidir. Eğer, örneğin iç hukuk yollarını tüketmek için yaptığınız başvurular, süre, görev veya usul yönünden sizin ihmaliniz sonucu reddedilirse, Mahkeme başvurunuzu inceleyemeyecektir.
9. Bununla birlikte, bir mahkeme kararından, özellikle bir mahkumiyetten şikayetçi iseniz, olağan kanun yollarını kullandıktan sonra muhakemenin iadesi yoluna başvurmanız şart değildir. Ayrıca, af talebinde bulunmuş olmak ya da, yargı dışı çözüm yolu aramak da gerekli değildir. Bu çerçevede parlamentoya, devlet başkanına, hükümete, bakanlıklara veya ombudsmanlara sunacağınız dilekçeler, kullanılması şart iç hukuk yolu niteliğinde sayılmaz.
10. En yüksek ulusal merciin verdiği karardan itibaren Mahkemeye başvurmak için altı aylık süreniz vardır. Bu süre, muhakemenin iadesi, af ve yargı dışı çözüm talepleri veya herhangi bir mercie yaptığınız başvurunun reddinden itibaren değil, nihai kararın size veya avukatınıza tebliğinden itibaren işlemeye başlar.
11. Altı aylık süre Mahkemeye sunduğunuz ve özet olarak da olsa şikayetinizin konusunu açıkladığınız ilk mektupla veya doldurulmuş başvuru formunun gönderilmesiyle kesilir. Sadece bilgi isteyen bir mektup altı aylık süreyi kesmez.
MAHKEMEYE NASIL BAŞVURULUR ?
12. Mahkemenin resmi dilleri Fransızca ve İngilizce’dir, ancak size daha kolay geliyorsa, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğüne Sözleşmeyi imzalamış devletlerin resmi dillerinde de yazabilirsiniz.
13. Mahkemeye faksla veya elektronik posta ile yapılacak başvurular daha sonra posta ile gönderilecek başvuru metniyle teyit edilmedikçe geçerli sayılmayacaktır. Şikayetinizi sözlü olarak açıklamak için Strasbourg’a şahsen gelmenize gerek yoktur.
14. Başvurunuzla ilgili bütün yazışmalar aşağıdaki adrese gönderilmelidir :
Monsieur le Greffier de la
Cour européenne des Droits de l.Homme
Conseil de l.Europe
F.67075 STRASBOURG CEDEX.
15. İlk mektubunuz veya başvuru formunuzun alınmasından sonra, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü size cevabında, adınıza geçici başvuru numarası taşıyan bir dosya açıldığını bildirecektir. Bu numara, daha sonraki bütün yazışmalarda yer almalıdır. Daha sonra, sizden şikayetinize ilişkin belge, bilgi veya tamamlayıcı açıklamalar talep edilebilir. Öte yandan, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü şikayetçi olduğunuz devletin yürürlükteki hukuku hakkında bilgi veremeyeceği gibi, ulusal hukukun yorumu ve uygulanmasına ilişkin hukuki mütalaada da bulunamaz.
16. Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü ile yazışmalarınızda sizden istenenleri zamanında ve tam olarak yerine getirmeniz yararınıza olacaktır. Yanıt vermemeniz veya her türlü gecikme dosyanızı takip etmediğiniz yönünde bir değerlendirmeye yol açabilir. Dolayısıyla, size gönderilen başvuru formunu bir yıl içinde doldurup geri göndermezseniz, ya da Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğünün size gönderdiği mektuplara zamanında ve gerektiği gibi cevap vermezseniz, geçici başvuru dosyanız yok edilecektir.
17. Eğer şikayetlerinizin Sözleşme veya Protokolleri ile güvence altına alınan haklarla ilgili olduğunu ve yukarıda sayılan koşulları yerine getirdiğinizi düşünüyorsanız, başvuru formunu özenle ve okunaklı bir biçimde doldurarak, en fazla altı hafta içinde Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğüne gönderiniz.
18. Mahkeme İç Tüzüğünün 47. maddesi gereğince başvuru formunda aşağıdaki bilgiler yer almalıdır :
a. Şikâyetinizin dayandığı olayların özet olarak ne olduğu,
b. Sözleşme ile güvence altına alınan haklarınızdan hangilerinin çiğnendiği,
c. İç hukuk yollarını tüketmek için hangi makamlara başvurduğunuz,
d. Şikâyet konusu yaptığınız olayla ilgili kararların bir listesi. Bu listede yer alan her kararın tarihi, kısa özeti, kararı alan makamın adı da yer almalıdır. Mektubunuza bu kararların bir kopyası eklenmelidir. (Gönderdiğiniz belgeler size iade edilmeyeceğinden, belgelerin asıllarını değil suretlerini göndermeniz rica olunur.)
19. Mahkeme İç Tüzüğünün 45. maddesine göre, başvuru formu bizzat sizin tarafınızdan veya temsilciniz tarafından imzalanmış olmalıdır.
20. Kimliğinizin açıklanmasını istemiyorsanız, bunu belirtmeniz ve yargılamanın aleniyeti ilkesinin istisnası niteliğini taşıyan bu talebin gerekçelerini bildirmeniz gereklidir. Mahkeme kimliğin saklı tutulması taleplerini çok istisnai durumlarda ve ancak gerekçesini haklı bulursa kabul edebilir.
21. Mahkemeye bir avukat veya temsilci aracılığıyla başvurmak isterseniz, başvuru formuna ek olarak bir yetki belgesi sunmanız gereklidir. Bir tüzel kişiyi (şirket, dernek vb) veya bir grup bireyi temsil eden kişi, yasal temsilcilik sıfatını kanıtlamalıdır. İlk başvurunun yapılması sırasında temsilcinizin mutlaka avukat olması gerekmez. Öte yandan özel muafiyet durumları hariç, usulün ileri aşamalarında başvurucu, Sözleşmeyi imzalamış devletlerde avukatlık mesleğini icra ile yetkilendirilmiş bir kişi tarafından temsil edilmelidir. Avukatın Mahkemenin resmi dillerinden birini (İngilizce ve Fransızca) asgari düzeyde kullanabilmesi gereklidir.
22. Mahkeme başvurunuzun hazırlanması amacıyla avukat tutmanız için adli yardım vermez. Mahkeme önündeki usulün ileri aşamalarında (başvurunun davalı hükümete yazılı görüş alınması amacıyla iletilmesi kararı) avukat tutmak için maddî imkânınız yoksa ve Mahkeme davanızın görülebilmesi için gerekli buluyorsa, adli yardımdan yararlanabilirsiniz.
23. Sözleşmenin 35. maddesinin 1. ve 3. paragraflarında belirtilen kabul edilirlik koşullarının yerine getirilmemesi, ya da sizinkine benzeyen davalarda Mahkemenin yerleşik bir içtihadının olması gibi, şikayetinizin kabul edilirliğine ilişkin açık bir engel varsa, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından bu konuda bilgilendirilecek ve başvurunuzdan vazgeçme olanağına sahip olacaksınız.
24. Öte yandan, başvurunuzu sürdürmek ister ve İçtüzüğün 45. ve 47. maddelerinde öngörülen koşulları yerine getiriyorsanız, başvurunuz Mahkeme tarafından resmen kaydedilecek, ve Yazı İşleri Müdürlüğü şikayetinizin başvuru numarasını (yani Mahkemenin dava listesine kayıt numarasını) size bildirecektir.
25. Mahkemede başvurular ücretsiz incelenmekte olup, dosyanızın gidişatı ile ilgili bilgiler size Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından bildirilecektir. Usul, en azından başlangıçta yazılıdır ve bu nedenle Mahkemeye şahsen gelmeniz gerekmemektedir.