ACİLLLL !!! Dini tasavvufi halk edebiyatı kapsamlı bilgi !

[QUWARZ]

Dini Tasavvufi halk edebiyatı genel özellikelri nazım birimi örnekleme ve inceleme lazım dönem ödevim için yardımcı olabilecek öğretmenler veya bununla ilgili kaynaklara sahip olanlar yardımcı olursa sevinirim simdiden teşekkurler....

 

[anakinrick]

arkadaşım bu bizim lise2 hocanın verdiği yazılar umarım işine yarar




C-TEKKE EDEBİYATI ÖZELLİKLERİ:
 Dini tasavvufi düşünceyi yaymak düşüncesiyle gelişen bir edebiyattır.
 Bu edebiyatın konusu; “Allah aşkı ve Vahdet-i Vücud” düşüncesidir.
 Aruz vezni ve hece vezni birlikte kullanılmıştır.
 Dili halkın anlayabileceği bir dildir.
 Tekke şairlerinin çoğu, tarikatlardan yetişmiş şeyh ve dervişlerdir.
 Tekke şairleri, cehennemden korkutmayı değil; aşk yoluyla Allah’ı sevdirerek, insanları Allah’a yaklaştırma yolunu seçmiştir.
 “Tevhid inancı, peygamber sevgisi, ahlak, iyilik, dinle ilgili konular, ölüm vb.” temalar işlenmiştir.
 Bu edebiyatın kendine has nazım şekli yoktur. Hem divan edebiyatı hem de halk edebiyatı nazım şekilleri kullanılmıştır. “Gazel, mesnevi ve koşma” tarzını sıkça kullanmışlardır.
 Tekke edebiyatı nazım türlerinin başlıcaları şunlardır: “İlahi, nefes, nutuk, deme, tapuğ, şathiye, devriye”
 Saz şairlerine ve divan şairlerine göre daha geniş kitlelere seslenirler. Amaçları saraydaki padişahtan dağdaki okumayan çobana kadar herkese Allah sevgisini aşılamaktır.
 Şiirlerin besteli olması etki alanını genişletir.
 Halkın ruh yükselişinde, irfan ve hüner sahibi olmasında, nefis ve karakter eğitiminde büyük emekleri vardır. Bu yüzden halk tarafından çok sevilirler.
 Tekke şairleri çoğunlukla bilgin kişilerdir. Çağın bütün ilimlerini bilirler.
 Din ve tasavvufla ilgili tüm kahramanlar, efsaneler, timsaller sık kullanılır.

TEKKE EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ
1.İLAHİ:
 Allah’ı övmek ve ona yalvarmak için yazılan şiirlere denir.
 Özel bir ezgiyle okunur.
 Hecenin 7’li 8’li 11’li kalıbıyla söylenir.
 Divan şiirindeki tevhid ve münacaatın Halk şiirindeki karşılığıdır.
 İlahiye Mevleviler “ayin”; Bektaşiler “nefes”; Gülşeniler “tapuğ”; Halvetiler “durak”; diğer tarikatlar “cumhur” adı verir.
 En ünlü şairi Yunus Emre’dir.

2.NEFES
 Bektaşi şairlerinin söyledikleri şiirlere denir.
 Allah’a ulaşma yolları, mürşide duyulan hayranlık, müridliğin adabı gibi konularda yazılır.
 Tasavvuftaki Vahdet-i Vucud düşüncesi anlatılır.
 Hz. Muhammed ve Hz. Ali için övgüler de söyler.
 Nefeslerde kalenderane ve alaycı bir üslup vardır.

3. NUTUK
 Pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni giren dervişlere tarikat derecelerini ve tarikat adabını öğretmek için söyledikleri şiirlerdir.

4.DEVRİYE
 Devir kuramını anlatan şiirlere denir.
 Yaradılış felsefesini işler.

5.ŞATHİYE
 İnançlardan teklifsizce, alaylı bir dille söz eder gibi yazılan şiirlerdir.
 Görünüşte saçma sanılan bu şiirler, gerçekte tasavvuf ile ilgilidir.

6.HİKMET
 İnsanlara Allah inancını aşılamak ve İslam’ı öğretmek amacıyla Ahmet Yesevi’nin yazmış olduğu tasavvufi şiirlerdir.

7.DEME
 Alevi tarikatiyle ilgili temaları işleyen şiirlerdir.

NOT:
 Halk şiirinde aruz ölçüsüyle düzenlenmiş şiirler de vardır.
 Bunlar Divan edebiyatının Halk edebiyatına etkisiyle oluşmuştur.
 Halk edebiyatında özel bir adla anılan ve aruzla oluşturulan bu yoldaki nazım biçimleri şunlardır:
 Divan(divani), selis, semai, kalenderi, satranç, vezn-i ahar

TEKKE EDEBİYATI SANATÇILARI
 AHMET YESEVİ:
 Tekke şiirinin kurucusudur.
 Yesevi tarikatini kurmuştur.
 Halk dilini coşkulu bir lirizmle, özentisiz bir söyleyişle kullanır.
 Tasavvuf prensiplerine sıkı sıkıya bağlıdır.
 Şairlik iddiası içinde değildir.
 İnançla ilgili fikir ve duygularını halka daha iyi duyurabilmek için şiir söyler.
 Şiirlerini hece ölçüsü ve halk edebiyatı nazım biçimleriyle yazar.
 ”Divan-ı Hikmet” adlı eseri vardır.

MEVLANA CELALEDDİN-İ RUMİ (1201-1273):
 Tasavvuf edebiyatının en önemli sanatçısıdır.
 Mevlevi tarikatını kurmuş, “Mesnevi” adlı eseriyle İslam dünyasını etkilemiştir. Mesnevi Farsça yazılmıştır.
 Mesnevisinde tasavvufun açıklanması ile ilgili hikayeler, semboller, öğütler vardır.
 Mevlana sanatı mabede sokar, sanatı ibadetten sayar.
 Onun için hayatın her anı, her davranış şiir, müzik sema ve bütün bütün güzel sanatlarla uğraşmaktan ibarettir.
 Allah’a ulaşmanın tek yolu, insandaki nefsi yenmek, üstün insan olmaktır.
 Ölümü “şeb-i arus” (düğün gecesi) olarak telakki eder.
 Eserlerini dönemin edebiyat dili olan Farsça ile yazmıştır.
 ESERLERİ: “Mesnevi”, “Divan-ı Kebir”, “Fih-i Mafih”, “Mektubat”, “Mecalis-i Seba”, “Rubailer”

 HACI BEKTAŞ-I VELİ (1209-1270):
 13.yy’da yaşamıştır, Türkistan’ın Nişabur şehrinde doğmuştur.
 Ahmet Yesevi’den ders almıştır.
 A.Yesevi’nin isteğiyle Anadolu’ya gelmiştir.
 Orhan Gazi’ye düzenli ordu kurma fikrini benimsetmiştir.
 Yenilikçi ve yol göstericidir.
 Ondaki sevginin kaynağı Allah sevgisidir.
 Bilinen en önemli eseri “Makâlât” tır. “Sohbetler, sözler” anlamına gelir. Eserde “Hz Adem’in yaratılışı, Şeytan ve Şeytani işler, Allah’ın birliği” gibi konuları ele alınmıştır.

YUNUS EMRE (1249-1322):
 Eskişehir’de doğup öldüğü söylenir.
 Şiirlerindeki bilgilerden ümmî olduğu çağrışımı anlaşılmaktadır. Bazı kaynaklarda ise iyi bir eğitim aldığı söylenir.
 Hayatı efsanelerle örülmüştür.
 Tekke edebiyatının en güçlü, en büyük şairidir.
 Halk dilini özentisiz, coşkulu bir şekilde kullanmıştır.
 Türk diline dinamik bir anlatım yeteneği katmıştır.
 Şiirlerinin özünde derin bir Allah ve insan sevgisi, tasavvufa bağlılık görülür.
 Şiirlerinde coşkun bir lirizm vardır. Lirik bir şairdir.
 Şiirlerinde hem aruz hem de hece vezni kullanılmıştır.
 İşlediği konular yönüyle evrenseldir. Her sınıfı, ırkı; her dini sınırsız bir hoşgörüyle kucaklar.
 Şiirlerinde “Allah aşkı, sevgi, ölüm, varlık-yokluk” kavramlarını işler.
 Eserleri: Divan, Risaletü’n- Nushiye

 HACI BAYRAM VELİ(1352-1429):
 Güçlü bir medrese eğitimi görmüştür.
 Bayramiye tarikatinin kurucusudur.
 Mutasavvıf bir halk şairidir.
 Hece ölçüsüyle söylediği manzum “Nutuk”u önemlidir.
 Şiirlerinde Yunus Emre’nin söyleyiş özelliği görülür.

 AŞIK PAŞA(13.-14.YY.):
 13. ve 14. yy. Tekke şairidir.
 Bilim dilinin Arapça; şiir dilinin Farsça olduğu bir dönemde bilinçli bir Türkçecilik anlayışıyla şiir yazmıştır.
 Hece ile yazdığı şiirlerinde Yunus Emre’nin etkisindedir. Aruzla da şiirler yazmıştır.
 Anadolu Türklerine tasavvufu öğretmek amacıyla yazdığı “Garibname” adlı eseri ünlüdür.

 KAYGUSUZ ABDAL(15.YY.):
 Alevi-Bektaşi halk şiirinin kurucusu sayılır.
 Yunus Emre’nin etkisinde hem hece hem de aruzla şiirler yazmış; bunları “Kaygusuz Abdal Divanı” nda toplamıştır.
 Nükteli ve iğneli bir dili vardır.
 Şiirlerinde hicivli, mizahlı, yer yer sembollerle tekerlemeli bir övgü içerisinde hem sofularla hem de insanlık kusurlarıyla alay eder.
 İyi bir öğrenim görmüştür.
 Kimi şiirlerinde “Sarayi” mahlasını kullanmıştır.
 Nesirle yazılmış eserleri de vardır: “Budalaname”. Cefriyye-i Kaygusuz (fal kitabı)

 EŞREFOĞLU RUMİ( ? -1409):
 15.yy. tasavvuf şairlerindendir.
 Hacı Bayram Veli’ye derviş ve damat olmuştur.
 Yunus Emre’nin izinde yürümüş, hem aruz hem heceyle şiirler yazmıştır.
 Bir divanda topladığı şiirlerinde tasavvuf ilkelerini yaymaya çalışmıştır.


 PİR SULTAN ABDAL (?-1560):
 16.yy.da yaşamış bir Bektaşi şairidir. Bektaşilerin en büyük şairidir.
 Sivas’ın Banaz köyünde doğmuştur. Hızır Paşa tarafından Sivas'ta öldürülmüştür.
 Tasavvuf, tabiat,aşk ve halkın gerçek yaşayışıyla ilgili konular işler.
 Divan edebiyatında etkilenmemiştir. Bütün şiirlerini hece ile söylemiştir.
 Şiirlerinde sade bir halk dili vardır.
 Şii-Batıni inanışları coşkun bir lirizmle dile getirmiş, nefesleri çok geniş coğrafyada sevilerek okunmuştur.
 Şiirlerinde derin bir tasavvufa rastlanmaz.