*เlкєг
яσ¢к
arkadaşlar kimyasal tepkimelerle ilgili bir kaynak veya bir site biliyorsanız lütfen yazın . şimdiden hepinize teşekkürler:ter:
çoook acil kimyasal tepkimeler
- Konbuyu başlatan *เlкєг
- Başlangıç tarihi
mObİdİk
New member
Kimyasal Tepkimeler
01. Kimyasal Eşitlikler ve Tepkimeler
02. Kimyasal Eşitlik ve Stokiyometri
03. Çözeltide Kimyasal Tepkimeler
01. Kimyasal Eşitlikler ve Tepkimeler
Kimyasal tepkime, bir veya bir kaç maddenin yeni bir bileşik türüne dönüştürülmesi işlemidir. Bir tepkime olduğunu söylemek için renk değişimi, çökelek oluşumu, gaz çıkışı ve ısı salınması yada soğurulması gibi olaylar olmalıdır. Bazan bu fiziksel olaylar gözlemlenmez o zaman ayrıntılı olarak analiz yapılır. Genelde Kimyasal tepkime denklemi tepkimeye girenler solda, ürünler de sağ tarafta yazılır.
Karbon monoksit + oksijen Karbon dioksit
1. İsimleri, kimyasal formüller ile değiştirirsek, aşağıdaki ifadeyi elde ederiz.
Yukarıdaki eşitlikte solda 3 oksijen atomu vardır. Sağ tarfta ise 2 tane mevcuttur. Bir tepkimede atomlar yok yada var edilemeyeceğine göre eşitlik denkleştirilmelidir.
2. Kimyasal eşitliği elde etmek için atom sayılarını eşitlenir.
CO ve CO2 formüllerinin başına 2 katsayısı eklenip denklik elde edilir. Böylece iki molekül CO ve bir molekül O2 birleşerek 2 molekül CO2 meydana getirdiği anlaşılır. Denkleştirmede katsayılar ayarlanarak denkleştirme yapılır asla tepkimeyi bozacak formüller yazılmamalıdır.
Denklem denkleştirirken formüllerin başına yazılan sayılara stokiyometrik katsayılar ismi verilir.
Denkleştirmede kısaca şunlar göz önüne alınmalıdır
a. Denklemin girenler ve ürünler kısmında birer bileşikte aynı element bulunuyorsa önce o denkleştirilir.
b. Giren madde yada oluşan ürünlerden biri serbest element olarak varsa en son o denkleştirilir.
c. Katsayılar tam yada kesirli olabilir. Bir denklem bir yada daha çok kesirli sayı ile denkleştirilebilir. Ayrıca tüm katsayıları uygun bir çarpanla çarparak tam sayılara dönüştürebilirsiniz
Örnek: C3H8 + O2 CO2 + H2O
İlk önce karbon sayıları eşitlenir sağ taraftaki karbon dioksit 3 ile çarpılır.
C3H8 + O2 3 CO2 + H2O
Daha sonra sağ ve soldaki hidrojenler eşitlenir. Bunu için sağdaki suyun başına 4 katsayısı eklenir.
C3H8 + O2 3 CO2 + 4H2O
Karbon ve hidrojen sayıları eşitlendi tek oksijen kaldı onun için iki taraftaki oksijenler toplanır karşılaştırılır. Buna göre solda 2 tane sağda 10 tane oksijen mevcuttur.
Sol tarafa oksijenin başına 5 yazarsak tepkime denkleşmiş olur.
C3H8 + 5O2 3 CO2 + 4H2O
Maddenin halleri
Tepkimeye giren ve çıkan maddelerin fiziksel durumlarını aşağıdaki simgeleri kullanarak belirtebiliriz.
(g) – gaz, (s)- sıvı, (k) – katı, (aq) – sulu çözelti
Örneğin bir tepkime şöyle yazılabilir. 2C6H14O4(s) + 15O2 (g) 12CO2 (g) + 14H2O(s)
Tepkime koşulları yazılırken çeşitli simgeler kullanılır. Örneğin yüksek sıcaklık gereksinimini D (delta) simgesi ile gösterilir.
2Ag2O(k) 4Ag(k) +O2(g)
Ayrıca gerekli basınç miktarı, kullanılan katalizörler ve diğer gerekli etkenler tepkime oku altı veya üstüne yazılarak belirtilir.
02. Kimyasal Eşitlik ve Stokiyometri
Stokiyometri kısaca element ölçüsü anlamına gelir. Kimyasal formül ve denklemlerle ilgili tüm sayısal ilişkileri bu kısım içerir.
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O
Tepkimedeki katsayıların anlamı,
1 molekül CH4 + 2 molekül O2 1 molekül CO2 + 2 molekül H2O şeklinde ifade edilebilir. Yada aşağıdaki anlamada gelir.
x molekül CH4 + 2x molekül O2 x molekül CO2 + 2x molekül H2O
x = 6,02 x 1023 (Avagadro Sayısı kadar) alındığını varsayalım. Bu durumda x molekül sayısı 1mol demektir. Bu sefer kimyasal eşitlik
1 mol CH4 + 2 mol O2 1 mol CO2 + 2 mol H2O şeklinde yazılır.
Denklemdeki katsayılardan aşağıdaki ifadeleri çıkartabiliriz.
- Tepkimede 1 mol CH4 tüketilir, 1 mol CO2 ve 2 mol H2O oluşur.
- 2 mol O2 tepkimeye girer, 1 mol CO2 ve 2 mol H2O oluşur.
- Tüketilen 1 mol CH4’a karşılık 2 mol O2 tepkimeye girer.
Örnek: 3,52 mol KClO3(k) bozunmasından aşağıdaki denkleme göre kaç mol O2 elde edilir?
2KClO3 (k) 2KCl (k) + 3O2(g)
2 mol KClO3 3 mol O2
3,52 mol KClO3 x mol O2
x = 3,52 mol KClO3 . 3 mol O2 / 2 mol KClO3 x = 5,28 mol O2 elde edilir.
Örnek: 2,00 kg Ag2O in bozunmasından kaç mol Ag elde edilir?
2Ag2O (k) 4Ag (k) + O2 (g)
Ag2O mol sayısı n = 2000 gr / 232 gr/mol = 8,62 mol
2 mol Ag2O 4 mol Ag
8,62 mol Ag2O x mol Ag
x = 8,62 mol Ag2O . 4 mol Ag / 2 mol Ag2O x = 17,2 mol Ag elde edilir.
Örnek: Aşırı N2 ile 1,61 g Mg dan kaç gram Magnezyum nitrür elde edilir?
3Mg + N2 Mg3N2
Magnezyumun mol sayısı n = 1,61g / 24,3 g/mol n = 0,066 mol
3 mol Mg 1 mol Mg3N2
0,066 mol Mg x mol Mg3N2
x = 0,066 mol Mg . 1 mol Mg3N2 / 3 mol Mg x = 0,022 mol 0,022 mol Mg3N2 elde edilir.
Örnek: Aşağıdaki denkleme göre 1,00 kg metanol üretmek için kaç gram H2(g) gereklidir?
CO + 2H2 CH3OH
Metanolün mol sayısı n = 1000 g / 32 g/mol =31,25 mol CH3OH vardır.
2 mol H2 1 mol CH3OH
x mol H2 31,25 mol CH3OH
x = 31,25 mol CH3OH . 2 mol H2 / 1 mol CH3OH x = 62,5 mol H2(g) gereklidir.
Örnek: Kütlece %28,0 lik HCl çözeltisinin yoğunluğu 1,14 g/ml dir. Aşağıdaki tepkimeye göre 1,87 g Al ile tepkime vermek üzere bu çözeltiden kaç ml almak gereklidir?
2 Al(k) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq)
HCl nin molaritesi: %si x d x 1000 / MA = 0,28x 1,14x 1000/36,5 = 8,75M
Al un mol sayısı = 1,87 /27 = 0,07 mol
6 mol HCl 2 mol Al
x mol HCl 0,07 mo lAl
x = 6 mol HCl x 0,07 mol Al / 2 mol Al x = 0,21 mol HCl
Harcanacak HCl in hacmi = 0,21 mol / 8,75 mol/L = 0,024 L = 24ml HCl çözeltisi alınmalıdır.
03. Çözeltide Kimyasal Tepkimeler
Çözelti bileşenlerinden biri olan çözücü, çözeltinin katı, sıvı yada gaz halinde olup olmadığını belirlemeye yarar. Ancak genelde çözücünün sıvı su olduğu çözeltiler üzerinde duracağız. Böyle çözeltilere de sulu çözeltiler ismi verilir.Çözeltinin diğer bileşenleri, çözücü içinde çözünmüş olan maddeler olup çözünenler ismini alırlar. Örneğin NaCl sıvı su içinde çözündüğünde oluşan çözelti NaCl(aq) şeklinde gösterilir. Burada su çözücü NaCl çözünendir. Ancak NaCl(aq) ifadesi çözeltinin bileşimini yani su ve Nacl miktarlarını belirtmez. Bu yüzden burada molarite kavramından yaralanırız.
Molarite:
Derişim molarite cinsinden aşağıdaki gibi bulunur.
Molarite (M) =çözünenin mol sayısı / çözeltinin litre cinsinden hacmi
0,59 mol BaSO4 sulu çözeltinin 1 litresinde çözünmüşse derişimi 0,58 mol BaSO4 / 1L çözelti = 0,59 M BaSO4 olarak bulunur. Ayrıca 250 ml sinde 0,145 mol BaSO4 bulunursa, bu çözeltinin molaritesi gene 0,59 M olur.
Örnek: 22,3 g lık aseton (CH3)2CO örneğinden 125 ml lik bir çözelti hazırlanıyor. Asetonun molaritesini bulunuz?
n = 22,3g / 58g/mol = 0,385 mol (CH3)2CO
M =0,385 mol / 0,125L = 3,1 M (CH3)2CO
Örnek: 15,0 ml asetik asit, CH3COOH (d =1,048 g/ml ) yeterli miktarda suda çözülerek 500,0 ml çözelti hazırlanıyor. Asetik asitin molaritesi nedir?
d = m/v 1,048 g/ml = m / 15,0 ml m =15,72 gr CH3COOH
Asetik asitin molü n = 15,72 / 60 g/mol = 0,262 mol
Molaritesi ise M = 0,262 mol / 0,5 L = 0,524 M
Çözeltinin seyreltilmesi:
Hazır çözeltiler genelde derişik olurlar. Stok çözelti denilen bu hazır çözeltilerden daha seyreltik çözeltiler hazırlamak oldukça kolaydır. Derişik bir çözeltiden seyreltik bir çözelti hazırlamak için alınan bir derişik çözelti örneğine istenilen miktarda saf su eklenilir. Seyreltme işleminde molarite tanımındaki seyreltme işlemi sırasında çözünen miktarının değişmeyeceği ilkesinden yararlanılır. Bunun için aşağıdaki formül çok kullanılır.
M1.V1 =M2.V2
Örnek: 0,450 M K2CrO4 çözeltisinin 15 ml si ile 100 ml’ye seyreltiliyor. Çözeltinin yeni derişimi nedir?
M1.V1 =M2.V2 0,450. 15 = M2.100 M2 =0,0675 M olur
Örnek: 0,105 M 275 ml NaCl çözeltisi içeren ağzı açık cam bir beher uzun süre bekletildiğinde çözelti hacminin 237 ml ye düştüğü görülmüştür. Çözeltini yeni derişimi nedir?
M1.V1 =M2.V2 0,105.275 = M2. 237 M2 = 0,122 M olur
Çözelti Tepkimelerinin Stokiyometrisi:
Bilinen molaritede bir çözeltiden belirli hacimde bir çözelti aldığımızda çözünenin mol sayısını da belirlemiş sayılırız. Bu sebeple mol birimini kullandığımız stokiyometrik hesaplamalarda mol yerine hacimler ve molariteleri kullanabiliriz.
Örnek: Aşırı AgNO3 (aq) içine 0,5 M 25 ml K2CrO4 çözeltisi ilave ediliyor. Çöken Ag2CrO4(k) kütlesi nedir?
K2CrO4 (aq) + 2 AgNO3 (aq) Ag2CrO4(k) + 2KNO3 (aq)
K2CrO4’ün mol sayısı n = 0,5.0,25 = 0,125 mol
K2CrO4 ile Ag2CrO4 ‘ın mol sayıları aynı olduğu için Ag2CrO4’ın da mol sayısı 0,125 mol’dür.
Ag2CrO4’ın kütlesi m = n.mA = 0,125 mol . 331,7 g/mol = 41,46 g Ag2CrO4
01. Kimyasal Eşitlikler ve Tepkimeler
02. Kimyasal Eşitlik ve Stokiyometri
03. Çözeltide Kimyasal Tepkimeler
01. Kimyasal Eşitlikler ve Tepkimeler
Kimyasal tepkime, bir veya bir kaç maddenin yeni bir bileşik türüne dönüştürülmesi işlemidir. Bir tepkime olduğunu söylemek için renk değişimi, çökelek oluşumu, gaz çıkışı ve ısı salınması yada soğurulması gibi olaylar olmalıdır. Bazan bu fiziksel olaylar gözlemlenmez o zaman ayrıntılı olarak analiz yapılır. Genelde Kimyasal tepkime denklemi tepkimeye girenler solda, ürünler de sağ tarafta yazılır.
Karbon monoksit + oksijen Karbon dioksit
1. İsimleri, kimyasal formüller ile değiştirirsek, aşağıdaki ifadeyi elde ederiz.
Yukarıdaki eşitlikte solda 3 oksijen atomu vardır. Sağ tarfta ise 2 tane mevcuttur. Bir tepkimede atomlar yok yada var edilemeyeceğine göre eşitlik denkleştirilmelidir.
2. Kimyasal eşitliği elde etmek için atom sayılarını eşitlenir.
CO ve CO2 formüllerinin başına 2 katsayısı eklenip denklik elde edilir. Böylece iki molekül CO ve bir molekül O2 birleşerek 2 molekül CO2 meydana getirdiği anlaşılır. Denkleştirmede katsayılar ayarlanarak denkleştirme yapılır asla tepkimeyi bozacak formüller yazılmamalıdır.
Denklem denkleştirirken formüllerin başına yazılan sayılara stokiyometrik katsayılar ismi verilir.
Denkleştirmede kısaca şunlar göz önüne alınmalıdır
a. Denklemin girenler ve ürünler kısmında birer bileşikte aynı element bulunuyorsa önce o denkleştirilir.
b. Giren madde yada oluşan ürünlerden biri serbest element olarak varsa en son o denkleştirilir.
c. Katsayılar tam yada kesirli olabilir. Bir denklem bir yada daha çok kesirli sayı ile denkleştirilebilir. Ayrıca tüm katsayıları uygun bir çarpanla çarparak tam sayılara dönüştürebilirsiniz
Örnek: C3H8 + O2 CO2 + H2O
İlk önce karbon sayıları eşitlenir sağ taraftaki karbon dioksit 3 ile çarpılır.
C3H8 + O2 3 CO2 + H2O
Daha sonra sağ ve soldaki hidrojenler eşitlenir. Bunu için sağdaki suyun başına 4 katsayısı eklenir.
C3H8 + O2 3 CO2 + 4H2O
Karbon ve hidrojen sayıları eşitlendi tek oksijen kaldı onun için iki taraftaki oksijenler toplanır karşılaştırılır. Buna göre solda 2 tane sağda 10 tane oksijen mevcuttur.
Sol tarafa oksijenin başına 5 yazarsak tepkime denkleşmiş olur.
C3H8 + 5O2 3 CO2 + 4H2O
Maddenin halleri
Tepkimeye giren ve çıkan maddelerin fiziksel durumlarını aşağıdaki simgeleri kullanarak belirtebiliriz.
(g) – gaz, (s)- sıvı, (k) – katı, (aq) – sulu çözelti
Örneğin bir tepkime şöyle yazılabilir. 2C6H14O4(s) + 15O2 (g) 12CO2 (g) + 14H2O(s)
Tepkime koşulları yazılırken çeşitli simgeler kullanılır. Örneğin yüksek sıcaklık gereksinimini D (delta) simgesi ile gösterilir.
2Ag2O(k) 4Ag(k) +O2(g)
Ayrıca gerekli basınç miktarı, kullanılan katalizörler ve diğer gerekli etkenler tepkime oku altı veya üstüne yazılarak belirtilir.
02. Kimyasal Eşitlik ve Stokiyometri
Stokiyometri kısaca element ölçüsü anlamına gelir. Kimyasal formül ve denklemlerle ilgili tüm sayısal ilişkileri bu kısım içerir.
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O
Tepkimedeki katsayıların anlamı,
1 molekül CH4 + 2 molekül O2 1 molekül CO2 + 2 molekül H2O şeklinde ifade edilebilir. Yada aşağıdaki anlamada gelir.
x molekül CH4 + 2x molekül O2 x molekül CO2 + 2x molekül H2O
x = 6,02 x 1023 (Avagadro Sayısı kadar) alındığını varsayalım. Bu durumda x molekül sayısı 1mol demektir. Bu sefer kimyasal eşitlik
1 mol CH4 + 2 mol O2 1 mol CO2 + 2 mol H2O şeklinde yazılır.
Denklemdeki katsayılardan aşağıdaki ifadeleri çıkartabiliriz.
- Tepkimede 1 mol CH4 tüketilir, 1 mol CO2 ve 2 mol H2O oluşur.
- 2 mol O2 tepkimeye girer, 1 mol CO2 ve 2 mol H2O oluşur.
- Tüketilen 1 mol CH4’a karşılık 2 mol O2 tepkimeye girer.
Örnek: 3,52 mol KClO3(k) bozunmasından aşağıdaki denkleme göre kaç mol O2 elde edilir?
2KClO3 (k) 2KCl (k) + 3O2(g)
2 mol KClO3 3 mol O2
3,52 mol KClO3 x mol O2
x = 3,52 mol KClO3 . 3 mol O2 / 2 mol KClO3 x = 5,28 mol O2 elde edilir.
Örnek: 2,00 kg Ag2O in bozunmasından kaç mol Ag elde edilir?
2Ag2O (k) 4Ag (k) + O2 (g)
Ag2O mol sayısı n = 2000 gr / 232 gr/mol = 8,62 mol
2 mol Ag2O 4 mol Ag
8,62 mol Ag2O x mol Ag
x = 8,62 mol Ag2O . 4 mol Ag / 2 mol Ag2O x = 17,2 mol Ag elde edilir.
Örnek: Aşırı N2 ile 1,61 g Mg dan kaç gram Magnezyum nitrür elde edilir?
3Mg + N2 Mg3N2
Magnezyumun mol sayısı n = 1,61g / 24,3 g/mol n = 0,066 mol
3 mol Mg 1 mol Mg3N2
0,066 mol Mg x mol Mg3N2
x = 0,066 mol Mg . 1 mol Mg3N2 / 3 mol Mg x = 0,022 mol 0,022 mol Mg3N2 elde edilir.
Örnek: Aşağıdaki denkleme göre 1,00 kg metanol üretmek için kaç gram H2(g) gereklidir?
CO + 2H2 CH3OH
Metanolün mol sayısı n = 1000 g / 32 g/mol =31,25 mol CH3OH vardır.
2 mol H2 1 mol CH3OH
x mol H2 31,25 mol CH3OH
x = 31,25 mol CH3OH . 2 mol H2 / 1 mol CH3OH x = 62,5 mol H2(g) gereklidir.
Örnek: Kütlece %28,0 lik HCl çözeltisinin yoğunluğu 1,14 g/ml dir. Aşağıdaki tepkimeye göre 1,87 g Al ile tepkime vermek üzere bu çözeltiden kaç ml almak gereklidir?
2 Al(k) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq)
HCl nin molaritesi: %si x d x 1000 / MA = 0,28x 1,14x 1000/36,5 = 8,75M
Al un mol sayısı = 1,87 /27 = 0,07 mol
6 mol HCl 2 mol Al
x mol HCl 0,07 mo lAl
x = 6 mol HCl x 0,07 mol Al / 2 mol Al x = 0,21 mol HCl
Harcanacak HCl in hacmi = 0,21 mol / 8,75 mol/L = 0,024 L = 24ml HCl çözeltisi alınmalıdır.
03. Çözeltide Kimyasal Tepkimeler
Çözelti bileşenlerinden biri olan çözücü, çözeltinin katı, sıvı yada gaz halinde olup olmadığını belirlemeye yarar. Ancak genelde çözücünün sıvı su olduğu çözeltiler üzerinde duracağız. Böyle çözeltilere de sulu çözeltiler ismi verilir.Çözeltinin diğer bileşenleri, çözücü içinde çözünmüş olan maddeler olup çözünenler ismini alırlar. Örneğin NaCl sıvı su içinde çözündüğünde oluşan çözelti NaCl(aq) şeklinde gösterilir. Burada su çözücü NaCl çözünendir. Ancak NaCl(aq) ifadesi çözeltinin bileşimini yani su ve Nacl miktarlarını belirtmez. Bu yüzden burada molarite kavramından yaralanırız.
Molarite:
Derişim molarite cinsinden aşağıdaki gibi bulunur.
Molarite (M) =çözünenin mol sayısı / çözeltinin litre cinsinden hacmi
0,59 mol BaSO4 sulu çözeltinin 1 litresinde çözünmüşse derişimi 0,58 mol BaSO4 / 1L çözelti = 0,59 M BaSO4 olarak bulunur. Ayrıca 250 ml sinde 0,145 mol BaSO4 bulunursa, bu çözeltinin molaritesi gene 0,59 M olur.
Örnek: 22,3 g lık aseton (CH3)2CO örneğinden 125 ml lik bir çözelti hazırlanıyor. Asetonun molaritesini bulunuz?
n = 22,3g / 58g/mol = 0,385 mol (CH3)2CO
M =0,385 mol / 0,125L = 3,1 M (CH3)2CO
Örnek: 15,0 ml asetik asit, CH3COOH (d =1,048 g/ml ) yeterli miktarda suda çözülerek 500,0 ml çözelti hazırlanıyor. Asetik asitin molaritesi nedir?
d = m/v 1,048 g/ml = m / 15,0 ml m =15,72 gr CH3COOH
Asetik asitin molü n = 15,72 / 60 g/mol = 0,262 mol
Molaritesi ise M = 0,262 mol / 0,5 L = 0,524 M
Çözeltinin seyreltilmesi:
Hazır çözeltiler genelde derişik olurlar. Stok çözelti denilen bu hazır çözeltilerden daha seyreltik çözeltiler hazırlamak oldukça kolaydır. Derişik bir çözeltiden seyreltik bir çözelti hazırlamak için alınan bir derişik çözelti örneğine istenilen miktarda saf su eklenilir. Seyreltme işleminde molarite tanımındaki seyreltme işlemi sırasında çözünen miktarının değişmeyeceği ilkesinden yararlanılır. Bunun için aşağıdaki formül çok kullanılır.
M1.V1 =M2.V2
Örnek: 0,450 M K2CrO4 çözeltisinin 15 ml si ile 100 ml’ye seyreltiliyor. Çözeltinin yeni derişimi nedir?
M1.V1 =M2.V2 0,450. 15 = M2.100 M2 =0,0675 M olur
Örnek: 0,105 M 275 ml NaCl çözeltisi içeren ağzı açık cam bir beher uzun süre bekletildiğinde çözelti hacminin 237 ml ye düştüğü görülmüştür. Çözeltini yeni derişimi nedir?
M1.V1 =M2.V2 0,105.275 = M2. 237 M2 = 0,122 M olur
Çözelti Tepkimelerinin Stokiyometrisi:
Bilinen molaritede bir çözeltiden belirli hacimde bir çözelti aldığımızda çözünenin mol sayısını da belirlemiş sayılırız. Bu sebeple mol birimini kullandığımız stokiyometrik hesaplamalarda mol yerine hacimler ve molariteleri kullanabiliriz.
Örnek: Aşırı AgNO3 (aq) içine 0,5 M 25 ml K2CrO4 çözeltisi ilave ediliyor. Çöken Ag2CrO4(k) kütlesi nedir?
K2CrO4 (aq) + 2 AgNO3 (aq) Ag2CrO4(k) + 2KNO3 (aq)
K2CrO4’ün mol sayısı n = 0,5.0,25 = 0,125 mol
K2CrO4 ile Ag2CrO4 ‘ın mol sayıları aynı olduğu için Ag2CrO4’ın da mol sayısı 0,125 mol’dür.
Ag2CrO4’ın kütlesi m = n.mA = 0,125 mol . 331,7 g/mol = 41,46 g Ag2CrO4