Özel Harp Dairesi, Soğuk savaş dönemi Türkiye'sinde, Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde ABD'nin gizli servisi CIA ve NATO işbirliği ile kurulduğu ileri sürülen gizli örgüt. Avrupa'da II. Dünya Savaşı'ndan sonra muhaliflerin (o dönem komünistlerin) iktidara gelmesini önlemek için kurulan "Gladio" adlı kontrgerilla örgütünün Türkiye'deki uzantısına siyasi literatürde Özel Harp Dairesi, eylemleri gerçekleştirenlere ise Kontrgerilla denmiştir.
NATO'nun Özel Harp talimnamelerine göre, üye ülkelerde kurulan NATO birimleri Türkiye'de önce Seferberlik Tetkik Kurulu adıyla örgütlenmiş sonra doğrudan Genelkurmay Başkanlığı'na bağlı Özel Harp Dairesi çatısı altında ve bunun sivil uzantısı Kontrgerilla olarak faaliyet yürütmüştür.
vikipedi
Seferberlik Tetkik Kurulu’nun ilk Lojistik Müdürü İsmail Tansu: Yeraltındaki cephanelikleri komünizm tehlikesine karşı biz oluşturduk. İstanbul Boğazı’nda da vardı
Türkiye’de son 30 yılda sürekli gündeme gelen bir yapı var: Özel Harp Dairesi. Yani ilk adıyla Seferberlik Tetkik Kurulu. Bugün Özel Harp Dairesi’yle ilgili artık tartışma götürmez bilgiler mevcut; komünizm tehlikesi ve Avrupa’da muhtemel Sovyetler Birliği işgaline karşı 1950’li yıllarda NATO bünyesinde gizli ordular oluşturuldu. NATO konseptine göre şekillendirilen bu gizli ordular, Amerika ve İngiltere’nin öncülüğünde İtalya, Fransa, Yunanistan, Danimarka, İspanya, Portekiz, Almanya, Belçika, Norveç, Hollanda ve Türkiye’de oluşturuldu. NATO üyesi Kanada’nın Sovyetler Birliği’ne çok uzak olması, İzlanda’nın ise silahlı kuvvetleri bulunmaması nedeniyle bu iki ülkede oluşturulmadı. Buna karşın ilerleyen yıllarda NATO üyesi olmayan Avusturya, İsveç, Finlandiya ve İsviçre’de de gizli ordular kuruldu.
Bir tek Türkiye dağıtmadı
Varlıkları sır gibi saklanan ve o ülkenin parlamentosunun varlığından haberdar olmadığı bu orduların kurucuları ve sonraki yöneticileri Amerika’daki merkezlerde eğitimden geçirildi. Yine örgütlerin eğitim, silah ve teknik malzeme ihtiyaçları ABD tarafından karşılandı. Türkiye’deki gizli ordunun adı da Özel Harp Dairesi oldu. Soğuk Savaş’ın bitimiyle Batı ülkelerindeki gizli ordular tek tek açığa çıkartıldı. Meclis araştırma komisyonlar kuruldu, sorumluları yargılandı. Sonunda da bu gizli orduların hepsi dağıtıldı. Bir ülke hariç: Türkiye. İşte dağıtılmayan o yapı bugün Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’a suikast iddiası veya takip edilmesiyle yeniden gündemde. Soruşturma başlatıldı. Adı Türkiye tarihine damgasını vuracak olaylarla anılan Özel Harb’e ilk kez hâkim Kadir Kayan girdi.
Arşivin kapısı ilk kez açıldı
Peki, bu kez Özel Harp Dairesi ve faaliyetler üzerindeki sis perdesi kaldırılacak mı? Özel Harp Dairesi’nden haberdar olan ilk siyasetçi kimdi? 1952’de kurulan Seferberlik Tetkik Kurulu’nun ilk kadrosu hangi subaylardan oluşuyordu? Adı hiç duyulmayan bu subaylar kimlerdi? 27 Mayıs 1960 darbesi sırasında bu daireye neler yaşandı? Seferberlik Tetkik Kurulu’nun adı neden sık sık değiştirildi? Kuruluş amacı olası Sovyetler Birliği işgaline karşı mücadeleyken komünizmin yıkılmasından sonra neden dağıtılmadı? Şimdi tehdit olarak kimler ve hangi gruplar yer görülüyor? Şimdi nasıl bir işleyişi ve yapısı var? İşte yıllardır bu yapıyla ilgili yaptığım araştırmalardan, bu dairede görev yapan görevlilerle görüşmelerimden ve tanıkların anlatımından Seferberlik Tetkik Kurulu’nun bilinmeyenleri...
ZİR VADİSİ CEPHANELİĞİ
Sovyetler Birliği’ne sınır olması nedeniyle Soğuk Savaş döneminin kilit ülkelerinden biri Türkiye’ydi. Komünizmin yayılmasına karşı önlemler almaya çalışan Amerika ve NATO, Türkiye’de de olası bir Sovyet işgaline karşı mücadele edecek gizli birimin oluşturulmasına özel önem veriyordu. Özel Harp Dairesi, 27 Eylül 1952’de bugünkü Milli Güvenlik Kurulu işlevini gören Milli Savunma Yüksek Kurulu kararıyla kuruldu. “Özel harp” terimi dairenin işlevlerini deşifre ettiği için Özel Harp Dairesi’ne kâğıt üzerinden farklı bir isim bulundu: “Seferberlik Tetkik Kurulu.” Merkez olarak da Ankara Kızılay’da bir ev kiralandı. Ataç Sokak No: 36’daki tek katlı ev bahçe içindeydi.
İKİNCİ BAŞKANLIĞA BAĞLI
Seferberlik Tetkik Kurulu doğrudan Genelkurmay İkinci Başkanlığı’na bağlandı. Yani yönetimi ve denetimi en üst düzeyde oldu. Bu çok önemli bir ayrıcalıktı. Çünkü Türk Silahlı Kuvvetleri’nde tüm birim ve yapılar Genelkurmay Başkanlığı içinde bir daireye bağlıydı, bugün bile hala böyle.
İşgal durumunda sivillerin kullanması
için ülkenin belli yerlerine gizli silah ve patlayıcı depoları oluşturuldu. Bunlar çoğunlukla tenha yerlerde yeraltına gömüldü. Bu silah zulalarının yerini o bölgeyle ilgili görevi bulunan, dairedeki önemli askerler biliyordu. Bir de o bölgede bulunan ve kamplarda eğitimde geçirilen sivil unsurlar.
SİLAHLARIN KAYDI YOK
Büyük bir gizlilikle yeraltına gömülen bu silahların envanter kayıtları kesinlikle bulunmuyordu. Kaybolmaları durumunda hiçbir yasal işlem yapılamıyordu. Özel Harp Dairesi’nin ilk Lojistik Şube Müdürü, emekli albay İsmail Tansu, bu cephaneliklerin koordinatlarının sivillere verildiğini söyledi: “İlk silah depolarını biz oluşturduk. Komünizm tehlikesine karşı bu silahları gömdük. O dönemde en çok silah sınır illeri Kars ve Ardahan’daydı. Bu silah depoları ve yerlerini Amerikalılarla birlikte kontrol ediyorduk. İstanbul Boğazı’nın belli yerlerinde bile gömülü silahlar vardı. Amerikalılar bize özel telsizler vermişti. Bunların bir kısmını silahlarla birlikte Şile’ye gömmüştük.”
ŞİLE’DE SİLAH DEPOSU
Tansu, sivil unsurların kimlerden seçildiğiyle ilgili de ilginç bilgiler verdi: “Sivil uzantılar ülke işgal edilince kullanılmak üzere barış zamanından eğitilip bekletilirler.
Görev verilmezler. Kopuk tespih taneleri gibi her yere dağılmışlardır. Türkiye’nin her yerindedirler. Savaşla beraber tespihin ipi bağlanır. Görev alırlar. Karı-koca aynı birimdedirler ama birbirlerinden haberleri yoktur. Herkes kendi görevini yapar.”
İlk brifing Ecevit’e değil Menderes’e
Özel Harp Dairesi ve Seferberlik Tetkik Kurulu’nun ismini ilk telaffuz eden siyasetçi Bülent Ecevit oldu. Ecevit, 1974’te Özel Harp Dairesi’nin varlığını dönemin Genelkurmay Başkanı Semih Sancar’ın daire için örtülü ödenekten bir milyon dolar istemesiyle böyle bu dairenden haberdar olduğunu söylemişti. Sancar’ın ödenek istemesinin ardından bir ekibin de Özel Harp Dairesi’nin faaliyetleri hakkında brifing vermişti. Ecevit bu brifingle ilgili 1990’da yaptığı açıklamada “Dehşete düştüm. Kaygılandım” dedi.
‘MENDERES KAYGILANDI’
Ancak ilk özel harpçi subaylardan olan İsmail Tansu’ya göre brifing verilen ilk başbakan Bülent Ecevit değil Adnan Menderes. Yer yine Başbakanlık Konutu’ydu. Tarih ise; 26 Şubat 1959. Bugün 90 yaşında olan Tansu, o günü hala heyecanla anlattı: “Kıbrıs’taki çalışmalarımızı anlatacaktık. Özel Harp Dairesi Başkanı Daniş Paşa (Karabelen), ben ve Türk Mukavemet Teşkilatı Başkanı Rıza Vuruşkan vardı. Sabah erkenden gittik. Kendisini bilgilendirdik.” Ancak anlatılanlar karşısında Ecevit’in daha sonraki yıllarda yaşayacağı kaygıyı Menderes de yaşamıştı. İsmail Tansu o anı da şöyle anlattı: “Bizim brifingi bitirdikten sonra Menderes konuşmaya başladı. Dış politikayı anlattı bize. Ruslar, NATO ve Soğuk Savaş üzerine uzun uzun konuştu. Hatta Türk-Yunan dostluğunun önemi üzerinde durdu. Barışçıl çözümlerden yanaydı. Ama bizden kaygılandı.”
BRİFİNGTEKİ SIR EKİP
Kıbrıs harekatı öncesi Başbakanlık Konutu’nda Başbakan Bülent Ecevit’e brifing veren Özel Harp Dairesi ekibi bugüne dek sır olarak kaldı. Sadece dönemin Özel Harp Dairesi Başkanı tuğgeneral Kemal Yamak’ın adı biliniyor. Ekibi aradan geçen 36 yıl sonra ilk kez Star açıklıyor: Kemal Yamak, kurmay yarbay Aydın İlter ve havacı binbaşı Muammer Ünal. Kemal Yamak, zamanla ordu içinde hep kilit görevlerde bulundu. Ardandan kara Kuvvetleri Komutanlığı’na yükseldi. Bir dönem de Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği görevini yürüten Yamak,
6 ay önce yaşamını yitirdi. Aydın İlter ise Özel Harp Dairesi Başkanlığı yaptıktan sonra Jandarma Genel Komutanlığı’na kadar yükseldi. Binbaşı Muammer Ünal ise Kıbrıs Harekatı’ndaki en başarılı subaylardandı. Generalliği yükseldikten sonra emekliye ayrıldı.
Sivillerin adı Beyaz Kuvvetler
Özel Harp Dairesi’nin kâğıt üzerindeki kuruluş amacı sivil savunma olarak gözüküyordu: “Sovyetler Birliği’nin Boğazlar üzerindeki emelleri düşünülerek olası bir işgal durumunda halkı cephe gerisinde seferber edebilmek.” Dönemin hükümet yetkililerinden de bu amaçla onay alınmıştı. Dairenin, Ataç Sokak’ta faaliyet yürüttüğü evin kapısında da “MSB Seferberlik Tetkik Kurulu” tabelası vardı.
KOD İSİMLER
Daire, kâğıt üzerinde
Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı gözüküyordu. Seferberlik Tetkik Kurulu iki ana unsurdan oluşturuldu. Birinci unsuru tamamen gayri nizami harp ve özel harp eğitimi alan çok profesyonel askerler oluşturdu. Hepsi subaydı. Daha sonra astsubaylar da alındı. İkinci unsur ise sivillerdi. Savaş durumunda askerlerle birlikte direnişi örgütleyeceklerdi. Bu sivillerin kaydı Özel Harp Dairesi’nde kod isimlerle tutuluyor, kesinlikle gerçek isimler kullanılmıyordu. Müthiş bir gizlilik vardı. Özel Harpçi olan siviller kesinlikle birbirini tanımıyordu.
HER MESLEKTEN VAR
Sadece aynı birimdeki isimler birbirini tanıyor ama kod adlarla. Bu siviller her türlü meslek grubundan seçiliyordu; doktor, avukat, öğretmen, hemşire, akademisyen, polis... Çoğunluğu üniversite, yüksekokul ve lise döneminden teşkilata alınıyor. En tehlikelisi ise yeri geldiğinde sivil unsurların bağımsız hareket edebiliyor olmasıydı.
Ecevit KILIÇ
ORGENERAL: ÖZEL HARP DAİRESİ'NDE HER CİNS ADAM VARDI
’ECEVİT’in vekilleri de Özel Harpçi’ydi’ açıklamasıyla gündemi sarsan emekli Orgeneral Kemal Yamak’a en güçlü destek, Özel Harp Dairesi’ndeki sağkolu emekli Orgeneral Sabri Yirmibeşoğlu’ndan geldi.
’ECEVİT’in vekilleri de Özel Harpçi’ydi’ açıklamasıyla gündemi sarsan emekli Orgeneral Kemal Yamak’a en güçlü destek, Özel Harp Dairesi’ndeki sağkolu emekli Orgeneral Sabri Yirmibeşoğlu’ndan geldi.
Özel Harp Dairesi Başkanlığı’nda 3 yıl süreyle Yamak’ın Kurmay Başkanlığı’nda bulunan, ardından da 2 yıl bu dairenin başında görev yapan Yirmibeşoğlu, Özel Harp Dairesi’nde her siyasi görüş ve partiden insan olduğunu söyledi. "Vatan savunması" için her biri genç yaşta özel olarak seçilen Özel Harpçi’ler arasından daha sonra işçi, memur, işadamı, avukat, üst düzey bürokrat olanlar gibi çeşitli partilerden milletvekili seçilenlerin de bulunduğunu bildiren Yirmibeşoğlu, Hürriyet’e şunları anlattı:
İFTİRALAR
Bu daireye yönelik bir iftira atıldı. Yok 6-7 Eylül olaylarını bu daire yapmış, yok Kızıldere’de görev almış diye... Hepsi iftira. 6-7 Eylül’ü bu dairenin başlattığı söyleniyor. o zaman daire daha kuruluş aşamasında değil ki, bu nasıl olacak?
HER CİNS ADAM VAR
Savaşta, bölge işgal edildiği zaman gayri nizamı harbi başlatıp ateşlemesi için her siyasi görüşten insandan oluşan bir savunma teşkilatı kuruyorsunuz. Bu teşkilatta her cins adam var. Her siyasi görüşten insan var. Bu insanlarla ülkenin iç meselelerine nasıl temas edebilirsiniz? Sonradan bunların bazıları milletvekili olmuş. MHP’den de, CHP’den de, başka partilerden de. Çünkü vatan savunması gibi böyle önemli bir görev için bunlar gençken herbiri özenle seçiliyor. Böyle kutsi bir görev olmasa bu arkadaşlar bu daireye girer mi? MİT, Emniyet çağırsa, ’ajan mı olacağım’ diye çekinir belki, ama bu kutsi bir görev.
KÜRT DE, LAZ DA
Bu teşkilat sonuçta Türkiye’nin mozaiğini oluşturuyor. İçinde Türk’ü de, Kürt’ü de, Lazı, Çerkezi de var. Hatta, Türkiye açısından işgale en açık bölgeler Doğu ve Güneydoğu olduğu için en çok da oralardan insanlar var. Doğu ve Güneydoğuluların teşkilata alınmalarında da asla tereddüt edilmemiştir. Oranın halkı da teşkilatın adamıdır. O insanların da bu teşkilat içinde böyle bir görev için yer alıyor olmasından gurur duymak lazım. Subaylığımda da ben, en önemli görev yerlerine Doğu ve Güneydoğuluları koyardım. Çünkü, örneğin önemli bir yere nöbetçi olarak koyduğunda, ’yasak’ dedi mi kimse giremezdi oraya. Onlarla iftihar ediyoruz.
BAKKAL DÜKKANI DEĞİL
Bu daire, savaşta yarın ülke bir işgale uğrasa bir caydırıcı güç olsun amacıyla kuruldu. Burası da bir devlet dairesidir ve mensuplarının sicilleri vardır. Birçok olay olmuş, bu teşkilatın tek bir üyesi bu olaylara karışmış mı, yakalanmış mı? Karışsa gizleyemezsiniz, çünkü sicilleri var orada. Bakkal dükkanı gibi bir yer değil ki orası.
Brifingde Daire’ye özel övgü
YİRMİBEŞOĞLU, Ecevit’e Başbakan olarak 1974 yılında Özel Harp Dairesi’yle ilgili bir brifing verildiğini söyledi. Yirmibeşoğlu, Ecevit’in, bu brifingin ardından Özel Harp Dairesi için, "Savunmamız için fevkalade hayati bir teşkilattır" diye övgüde bulunduğunu açıkladı. "Dönemin Özel Harp Dairesi Başkanı olarak Kıbrıs Harekatı sırasında da ben kendisiyle çalıştım" diyen Yirmibeşoğlu, o dönem en yakınında yer almasına karşın sonradan karşılaştıklarında Ecevit’in kendisini tanımamasına şaşırdığını da söyledi.
ŞAH’A SEVİNMİŞ
Yirmibeşoğlu, dönemin Başbakanı olarak Ecevit’in, Sarıkamış ziyareti sırasında Şah’ın devrildiği haberini alınca, "iyi oldu, Şah’ın zaten bize pek hayırlı bakışı yoktu" dediğini açıkladı.
HARBİYE MARŞI
Sarıkamış ziyareti sırasında Ecevit ve eşine Orduevi’nde yemek verdiğini söyleyen Yirmibeşoğlu, Ecevit’in, eşi Rahşan Ecevit’e, "Dünyayı gezdik böyle güzel yemek yemedim" dediğini belirtti. Yirmibeşoğlu, yemeğin ardından da Ecevitlerle birlikte Harbiye Marşı’nı söylediklerini de bildirdi.
Ecevit’in ’Teşkilatta MHP’li var’ kuşkusu
YÜZDE YÜZ DOĞRU
Kurmay Başkanlığı’nı yaptığım Yamak Paşa’nın söyledikleri yüzde yüz doğrudur. Fevkalade dürüst bir insandır. Yani sansasyon yaratacak bir şey söylemez. Yaptığı, tamamen gerçekleri aksettiren, yerinde bir harekettir. Yanlış bilinen konularda çok güzel bir görev yerine getiriyor. Çünkü, herkes bilip bilmeden Özel Harp hakkında ağzına geleni söylüyor.
SÖYLENENLERE İNANAN BİR TİP
Herkeste, sanki bu teşkilatın MHP ile bir ilişkisi varmış gibi bir kuşku var. Sayın Ecevit de bu kuşkuyu dile getirdi. Öyle zannediyorum kendisi, tabiat itibariyle etrafında söylenenlere inanan bir tip. Muhayilesi de hayli geniş. Doğrusu insan hayret ediyor bütün bu söylenenlere.
MHP’Yİ BANA DA SORDU
Başbakan olarak Sarıkamış’a yaptığı o seyahat sırasında Tümen Komutanı olarak kendisini karşıladım. Bu seyahati sırasında bana, "MHP’li de oluyor mu bu teşkilatta?" diye sordu. Hayretle karşıladım tabii bunu. ’Vatan savunmasında siyasi görüş, parti mensubiyeti olur mu? Özel Harp’in barışta görevi yok ki, savaşta görevi var. Savaşta da her siyasi partiden insan yek vücut olur, savaşır’ dedim kendisine. ’Sarıkamış’ta da var mı?" diye sordu, ’var’ dedim.
DANS EDEN MHP’Lİ
Bu geziden dönüşünde verdiği beyanatlar çok tuhaftı. ’Sarıkamış’taki MHP’li ilçe başkanından talimat alıyorlarmış’ dedi. Hatta, kendisi için orduevinde verdiğim yemeğe bu ilçe başkanının da katıldığını ve orada dans ettiğini de söyledi. Bir kere Orduevi’ne giriş çıkış öyle disiplin altına alınmıştı ki, resmi zevatın dışında birilerinin oraya girmesi, dans etmesi mümkün değil.
BRİFİNG ALMIŞTI
Halbuki, 1974 Kıbrıs harekatından sonra daire hakkında kendisine bilgi verildi. Bu konuları bilmesi lazımdı. Hatta, Kıbrıs harekatı sırasında, ben Özel Harp Daire başkanıydım, kendisiyle uzun süre çok yakın çalıştık. O zamandan da daireyi çok iyi tanımaları lazımdı.
hürriyet
NATO'nun Özel Harp talimnamelerine göre, üye ülkelerde kurulan NATO birimleri Türkiye'de önce Seferberlik Tetkik Kurulu adıyla örgütlenmiş sonra doğrudan Genelkurmay Başkanlığı'na bağlı Özel Harp Dairesi çatısı altında ve bunun sivil uzantısı Kontrgerilla olarak faaliyet yürütmüştür.
vikipedi
Seferberlik Tetkik Kurulu’nun ilk Lojistik Müdürü İsmail Tansu: Yeraltındaki cephanelikleri komünizm tehlikesine karşı biz oluşturduk. İstanbul Boğazı’nda da vardı
Türkiye’de son 30 yılda sürekli gündeme gelen bir yapı var: Özel Harp Dairesi. Yani ilk adıyla Seferberlik Tetkik Kurulu. Bugün Özel Harp Dairesi’yle ilgili artık tartışma götürmez bilgiler mevcut; komünizm tehlikesi ve Avrupa’da muhtemel Sovyetler Birliği işgaline karşı 1950’li yıllarda NATO bünyesinde gizli ordular oluşturuldu. NATO konseptine göre şekillendirilen bu gizli ordular, Amerika ve İngiltere’nin öncülüğünde İtalya, Fransa, Yunanistan, Danimarka, İspanya, Portekiz, Almanya, Belçika, Norveç, Hollanda ve Türkiye’de oluşturuldu. NATO üyesi Kanada’nın Sovyetler Birliği’ne çok uzak olması, İzlanda’nın ise silahlı kuvvetleri bulunmaması nedeniyle bu iki ülkede oluşturulmadı. Buna karşın ilerleyen yıllarda NATO üyesi olmayan Avusturya, İsveç, Finlandiya ve İsviçre’de de gizli ordular kuruldu.
Bir tek Türkiye dağıtmadı
Varlıkları sır gibi saklanan ve o ülkenin parlamentosunun varlığından haberdar olmadığı bu orduların kurucuları ve sonraki yöneticileri Amerika’daki merkezlerde eğitimden geçirildi. Yine örgütlerin eğitim, silah ve teknik malzeme ihtiyaçları ABD tarafından karşılandı. Türkiye’deki gizli ordunun adı da Özel Harp Dairesi oldu. Soğuk Savaş’ın bitimiyle Batı ülkelerindeki gizli ordular tek tek açığa çıkartıldı. Meclis araştırma komisyonlar kuruldu, sorumluları yargılandı. Sonunda da bu gizli orduların hepsi dağıtıldı. Bir ülke hariç: Türkiye. İşte dağıtılmayan o yapı bugün Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’a suikast iddiası veya takip edilmesiyle yeniden gündemde. Soruşturma başlatıldı. Adı Türkiye tarihine damgasını vuracak olaylarla anılan Özel Harb’e ilk kez hâkim Kadir Kayan girdi.
Arşivin kapısı ilk kez açıldı
Peki, bu kez Özel Harp Dairesi ve faaliyetler üzerindeki sis perdesi kaldırılacak mı? Özel Harp Dairesi’nden haberdar olan ilk siyasetçi kimdi? 1952’de kurulan Seferberlik Tetkik Kurulu’nun ilk kadrosu hangi subaylardan oluşuyordu? Adı hiç duyulmayan bu subaylar kimlerdi? 27 Mayıs 1960 darbesi sırasında bu daireye neler yaşandı? Seferberlik Tetkik Kurulu’nun adı neden sık sık değiştirildi? Kuruluş amacı olası Sovyetler Birliği işgaline karşı mücadeleyken komünizmin yıkılmasından sonra neden dağıtılmadı? Şimdi tehdit olarak kimler ve hangi gruplar yer görülüyor? Şimdi nasıl bir işleyişi ve yapısı var? İşte yıllardır bu yapıyla ilgili yaptığım araştırmalardan, bu dairede görev yapan görevlilerle görüşmelerimden ve tanıkların anlatımından Seferberlik Tetkik Kurulu’nun bilinmeyenleri...
ZİR VADİSİ CEPHANELİĞİ
Sovyetler Birliği’ne sınır olması nedeniyle Soğuk Savaş döneminin kilit ülkelerinden biri Türkiye’ydi. Komünizmin yayılmasına karşı önlemler almaya çalışan Amerika ve NATO, Türkiye’de de olası bir Sovyet işgaline karşı mücadele edecek gizli birimin oluşturulmasına özel önem veriyordu. Özel Harp Dairesi, 27 Eylül 1952’de bugünkü Milli Güvenlik Kurulu işlevini gören Milli Savunma Yüksek Kurulu kararıyla kuruldu. “Özel harp” terimi dairenin işlevlerini deşifre ettiği için Özel Harp Dairesi’ne kâğıt üzerinden farklı bir isim bulundu: “Seferberlik Tetkik Kurulu.” Merkez olarak da Ankara Kızılay’da bir ev kiralandı. Ataç Sokak No: 36’daki tek katlı ev bahçe içindeydi.
İKİNCİ BAŞKANLIĞA BAĞLI
Seferberlik Tetkik Kurulu doğrudan Genelkurmay İkinci Başkanlığı’na bağlandı. Yani yönetimi ve denetimi en üst düzeyde oldu. Bu çok önemli bir ayrıcalıktı. Çünkü Türk Silahlı Kuvvetleri’nde tüm birim ve yapılar Genelkurmay Başkanlığı içinde bir daireye bağlıydı, bugün bile hala böyle.
İşgal durumunda sivillerin kullanması
için ülkenin belli yerlerine gizli silah ve patlayıcı depoları oluşturuldu. Bunlar çoğunlukla tenha yerlerde yeraltına gömüldü. Bu silah zulalarının yerini o bölgeyle ilgili görevi bulunan, dairedeki önemli askerler biliyordu. Bir de o bölgede bulunan ve kamplarda eğitimde geçirilen sivil unsurlar.
SİLAHLARIN KAYDI YOK
Büyük bir gizlilikle yeraltına gömülen bu silahların envanter kayıtları kesinlikle bulunmuyordu. Kaybolmaları durumunda hiçbir yasal işlem yapılamıyordu. Özel Harp Dairesi’nin ilk Lojistik Şube Müdürü, emekli albay İsmail Tansu, bu cephaneliklerin koordinatlarının sivillere verildiğini söyledi: “İlk silah depolarını biz oluşturduk. Komünizm tehlikesine karşı bu silahları gömdük. O dönemde en çok silah sınır illeri Kars ve Ardahan’daydı. Bu silah depoları ve yerlerini Amerikalılarla birlikte kontrol ediyorduk. İstanbul Boğazı’nın belli yerlerinde bile gömülü silahlar vardı. Amerikalılar bize özel telsizler vermişti. Bunların bir kısmını silahlarla birlikte Şile’ye gömmüştük.”
ŞİLE’DE SİLAH DEPOSU
Tansu, sivil unsurların kimlerden seçildiğiyle ilgili de ilginç bilgiler verdi: “Sivil uzantılar ülke işgal edilince kullanılmak üzere barış zamanından eğitilip bekletilirler.
Görev verilmezler. Kopuk tespih taneleri gibi her yere dağılmışlardır. Türkiye’nin her yerindedirler. Savaşla beraber tespihin ipi bağlanır. Görev alırlar. Karı-koca aynı birimdedirler ama birbirlerinden haberleri yoktur. Herkes kendi görevini yapar.”
İlk brifing Ecevit’e değil Menderes’e
Özel Harp Dairesi ve Seferberlik Tetkik Kurulu’nun ismini ilk telaffuz eden siyasetçi Bülent Ecevit oldu. Ecevit, 1974’te Özel Harp Dairesi’nin varlığını dönemin Genelkurmay Başkanı Semih Sancar’ın daire için örtülü ödenekten bir milyon dolar istemesiyle böyle bu dairenden haberdar olduğunu söylemişti. Sancar’ın ödenek istemesinin ardından bir ekibin de Özel Harp Dairesi’nin faaliyetleri hakkında brifing vermişti. Ecevit bu brifingle ilgili 1990’da yaptığı açıklamada “Dehşete düştüm. Kaygılandım” dedi.
‘MENDERES KAYGILANDI’
Ancak ilk özel harpçi subaylardan olan İsmail Tansu’ya göre brifing verilen ilk başbakan Bülent Ecevit değil Adnan Menderes. Yer yine Başbakanlık Konutu’ydu. Tarih ise; 26 Şubat 1959. Bugün 90 yaşında olan Tansu, o günü hala heyecanla anlattı: “Kıbrıs’taki çalışmalarımızı anlatacaktık. Özel Harp Dairesi Başkanı Daniş Paşa (Karabelen), ben ve Türk Mukavemet Teşkilatı Başkanı Rıza Vuruşkan vardı. Sabah erkenden gittik. Kendisini bilgilendirdik.” Ancak anlatılanlar karşısında Ecevit’in daha sonraki yıllarda yaşayacağı kaygıyı Menderes de yaşamıştı. İsmail Tansu o anı da şöyle anlattı: “Bizim brifingi bitirdikten sonra Menderes konuşmaya başladı. Dış politikayı anlattı bize. Ruslar, NATO ve Soğuk Savaş üzerine uzun uzun konuştu. Hatta Türk-Yunan dostluğunun önemi üzerinde durdu. Barışçıl çözümlerden yanaydı. Ama bizden kaygılandı.”
BRİFİNGTEKİ SIR EKİP
Kıbrıs harekatı öncesi Başbakanlık Konutu’nda Başbakan Bülent Ecevit’e brifing veren Özel Harp Dairesi ekibi bugüne dek sır olarak kaldı. Sadece dönemin Özel Harp Dairesi Başkanı tuğgeneral Kemal Yamak’ın adı biliniyor. Ekibi aradan geçen 36 yıl sonra ilk kez Star açıklıyor: Kemal Yamak, kurmay yarbay Aydın İlter ve havacı binbaşı Muammer Ünal. Kemal Yamak, zamanla ordu içinde hep kilit görevlerde bulundu. Ardandan kara Kuvvetleri Komutanlığı’na yükseldi. Bir dönem de Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği görevini yürüten Yamak,
6 ay önce yaşamını yitirdi. Aydın İlter ise Özel Harp Dairesi Başkanlığı yaptıktan sonra Jandarma Genel Komutanlığı’na kadar yükseldi. Binbaşı Muammer Ünal ise Kıbrıs Harekatı’ndaki en başarılı subaylardandı. Generalliği yükseldikten sonra emekliye ayrıldı.
Sivillerin adı Beyaz Kuvvetler
Özel Harp Dairesi’nin kâğıt üzerindeki kuruluş amacı sivil savunma olarak gözüküyordu: “Sovyetler Birliği’nin Boğazlar üzerindeki emelleri düşünülerek olası bir işgal durumunda halkı cephe gerisinde seferber edebilmek.” Dönemin hükümet yetkililerinden de bu amaçla onay alınmıştı. Dairenin, Ataç Sokak’ta faaliyet yürüttüğü evin kapısında da “MSB Seferberlik Tetkik Kurulu” tabelası vardı.
KOD İSİMLER
Daire, kâğıt üzerinde
Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı gözüküyordu. Seferberlik Tetkik Kurulu iki ana unsurdan oluşturuldu. Birinci unsuru tamamen gayri nizami harp ve özel harp eğitimi alan çok profesyonel askerler oluşturdu. Hepsi subaydı. Daha sonra astsubaylar da alındı. İkinci unsur ise sivillerdi. Savaş durumunda askerlerle birlikte direnişi örgütleyeceklerdi. Bu sivillerin kaydı Özel Harp Dairesi’nde kod isimlerle tutuluyor, kesinlikle gerçek isimler kullanılmıyordu. Müthiş bir gizlilik vardı. Özel Harpçi olan siviller kesinlikle birbirini tanımıyordu.
HER MESLEKTEN VAR
Sadece aynı birimdeki isimler birbirini tanıyor ama kod adlarla. Bu siviller her türlü meslek grubundan seçiliyordu; doktor, avukat, öğretmen, hemşire, akademisyen, polis... Çoğunluğu üniversite, yüksekokul ve lise döneminden teşkilata alınıyor. En tehlikelisi ise yeri geldiğinde sivil unsurların bağımsız hareket edebiliyor olmasıydı.
Ecevit KILIÇ
ORGENERAL: ÖZEL HARP DAİRESİ'NDE HER CİNS ADAM VARDI
’ECEVİT’in vekilleri de Özel Harpçi’ydi’ açıklamasıyla gündemi sarsan emekli Orgeneral Kemal Yamak’a en güçlü destek, Özel Harp Dairesi’ndeki sağkolu emekli Orgeneral Sabri Yirmibeşoğlu’ndan geldi.
’ECEVİT’in vekilleri de Özel Harpçi’ydi’ açıklamasıyla gündemi sarsan emekli Orgeneral Kemal Yamak’a en güçlü destek, Özel Harp Dairesi’ndeki sağkolu emekli Orgeneral Sabri Yirmibeşoğlu’ndan geldi.
Özel Harp Dairesi Başkanlığı’nda 3 yıl süreyle Yamak’ın Kurmay Başkanlığı’nda bulunan, ardından da 2 yıl bu dairenin başında görev yapan Yirmibeşoğlu, Özel Harp Dairesi’nde her siyasi görüş ve partiden insan olduğunu söyledi. "Vatan savunması" için her biri genç yaşta özel olarak seçilen Özel Harpçi’ler arasından daha sonra işçi, memur, işadamı, avukat, üst düzey bürokrat olanlar gibi çeşitli partilerden milletvekili seçilenlerin de bulunduğunu bildiren Yirmibeşoğlu, Hürriyet’e şunları anlattı:
İFTİRALAR
Bu daireye yönelik bir iftira atıldı. Yok 6-7 Eylül olaylarını bu daire yapmış, yok Kızıldere’de görev almış diye... Hepsi iftira. 6-7 Eylül’ü bu dairenin başlattığı söyleniyor. o zaman daire daha kuruluş aşamasında değil ki, bu nasıl olacak?
HER CİNS ADAM VAR
Savaşta, bölge işgal edildiği zaman gayri nizamı harbi başlatıp ateşlemesi için her siyasi görüşten insandan oluşan bir savunma teşkilatı kuruyorsunuz. Bu teşkilatta her cins adam var. Her siyasi görüşten insan var. Bu insanlarla ülkenin iç meselelerine nasıl temas edebilirsiniz? Sonradan bunların bazıları milletvekili olmuş. MHP’den de, CHP’den de, başka partilerden de. Çünkü vatan savunması gibi böyle önemli bir görev için bunlar gençken herbiri özenle seçiliyor. Böyle kutsi bir görev olmasa bu arkadaşlar bu daireye girer mi? MİT, Emniyet çağırsa, ’ajan mı olacağım’ diye çekinir belki, ama bu kutsi bir görev.
KÜRT DE, LAZ DA
Bu teşkilat sonuçta Türkiye’nin mozaiğini oluşturuyor. İçinde Türk’ü de, Kürt’ü de, Lazı, Çerkezi de var. Hatta, Türkiye açısından işgale en açık bölgeler Doğu ve Güneydoğu olduğu için en çok da oralardan insanlar var. Doğu ve Güneydoğuluların teşkilata alınmalarında da asla tereddüt edilmemiştir. Oranın halkı da teşkilatın adamıdır. O insanların da bu teşkilat içinde böyle bir görev için yer alıyor olmasından gurur duymak lazım. Subaylığımda da ben, en önemli görev yerlerine Doğu ve Güneydoğuluları koyardım. Çünkü, örneğin önemli bir yere nöbetçi olarak koyduğunda, ’yasak’ dedi mi kimse giremezdi oraya. Onlarla iftihar ediyoruz.
BAKKAL DÜKKANI DEĞİL
Bu daire, savaşta yarın ülke bir işgale uğrasa bir caydırıcı güç olsun amacıyla kuruldu. Burası da bir devlet dairesidir ve mensuplarının sicilleri vardır. Birçok olay olmuş, bu teşkilatın tek bir üyesi bu olaylara karışmış mı, yakalanmış mı? Karışsa gizleyemezsiniz, çünkü sicilleri var orada. Bakkal dükkanı gibi bir yer değil ki orası.
Brifingde Daire’ye özel övgü
YİRMİBEŞOĞLU, Ecevit’e Başbakan olarak 1974 yılında Özel Harp Dairesi’yle ilgili bir brifing verildiğini söyledi. Yirmibeşoğlu, Ecevit’in, bu brifingin ardından Özel Harp Dairesi için, "Savunmamız için fevkalade hayati bir teşkilattır" diye övgüde bulunduğunu açıkladı. "Dönemin Özel Harp Dairesi Başkanı olarak Kıbrıs Harekatı sırasında da ben kendisiyle çalıştım" diyen Yirmibeşoğlu, o dönem en yakınında yer almasına karşın sonradan karşılaştıklarında Ecevit’in kendisini tanımamasına şaşırdığını da söyledi.
ŞAH’A SEVİNMİŞ
Yirmibeşoğlu, dönemin Başbakanı olarak Ecevit’in, Sarıkamış ziyareti sırasında Şah’ın devrildiği haberini alınca, "iyi oldu, Şah’ın zaten bize pek hayırlı bakışı yoktu" dediğini açıkladı.
HARBİYE MARŞI
Sarıkamış ziyareti sırasında Ecevit ve eşine Orduevi’nde yemek verdiğini söyleyen Yirmibeşoğlu, Ecevit’in, eşi Rahşan Ecevit’e, "Dünyayı gezdik böyle güzel yemek yemedim" dediğini belirtti. Yirmibeşoğlu, yemeğin ardından da Ecevitlerle birlikte Harbiye Marşı’nı söylediklerini de bildirdi.
Ecevit’in ’Teşkilatta MHP’li var’ kuşkusu
YÜZDE YÜZ DOĞRU
Kurmay Başkanlığı’nı yaptığım Yamak Paşa’nın söyledikleri yüzde yüz doğrudur. Fevkalade dürüst bir insandır. Yani sansasyon yaratacak bir şey söylemez. Yaptığı, tamamen gerçekleri aksettiren, yerinde bir harekettir. Yanlış bilinen konularda çok güzel bir görev yerine getiriyor. Çünkü, herkes bilip bilmeden Özel Harp hakkında ağzına geleni söylüyor.
SÖYLENENLERE İNANAN BİR TİP
Herkeste, sanki bu teşkilatın MHP ile bir ilişkisi varmış gibi bir kuşku var. Sayın Ecevit de bu kuşkuyu dile getirdi. Öyle zannediyorum kendisi, tabiat itibariyle etrafında söylenenlere inanan bir tip. Muhayilesi de hayli geniş. Doğrusu insan hayret ediyor bütün bu söylenenlere.
MHP’Yİ BANA DA SORDU
Başbakan olarak Sarıkamış’a yaptığı o seyahat sırasında Tümen Komutanı olarak kendisini karşıladım. Bu seyahati sırasında bana, "MHP’li de oluyor mu bu teşkilatta?" diye sordu. Hayretle karşıladım tabii bunu. ’Vatan savunmasında siyasi görüş, parti mensubiyeti olur mu? Özel Harp’in barışta görevi yok ki, savaşta görevi var. Savaşta da her siyasi partiden insan yek vücut olur, savaşır’ dedim kendisine. ’Sarıkamış’ta da var mı?" diye sordu, ’var’ dedim.
DANS EDEN MHP’Lİ
Bu geziden dönüşünde verdiği beyanatlar çok tuhaftı. ’Sarıkamış’taki MHP’li ilçe başkanından talimat alıyorlarmış’ dedi. Hatta, kendisi için orduevinde verdiğim yemeğe bu ilçe başkanının da katıldığını ve orada dans ettiğini de söyledi. Bir kere Orduevi’ne giriş çıkış öyle disiplin altına alınmıştı ki, resmi zevatın dışında birilerinin oraya girmesi, dans etmesi mümkün değil.
BRİFİNG ALMIŞTI
Halbuki, 1974 Kıbrıs harekatından sonra daire hakkında kendisine bilgi verildi. Bu konuları bilmesi lazımdı. Hatta, Kıbrıs harekatı sırasında, ben Özel Harp Daire başkanıydım, kendisiyle uzun süre çok yakın çalıştık. O zamandan da daireyi çok iyi tanımaları lazımdı.
hürriyet