Toprak parçalarının dış etkenlerle dünya üzerinde hareket etmesi sonucu meydana gelen erozyon, bir doğa olayıdır ancak bazen insan etkisi ile meydana geldiğinde sonuçlar çok daha kötü olabilmektedir. Erozyon nedir, çeşitleri nelerdir, nasıl oluşur ve en önemlisi nasıl önlenir, tüm detaylarıyla inceleyelim.
Dünyanın normal işleyişi sırasında birçok farklı doğa olayı meydana gelir. Bunlardan bazıları insanları etkilediği için doğal afetler olarak da adlandırılır. Erozyon hem basit bir doğa olayı hem de bir doğal afet olarak kabul edilebilir çünkü aşınmış toprağın yer değiştirmesinden kaynaklanan erozyon, zaman zaman özellikle insan etkisinden kaynaklandığında kötü sonuçlar doğurabilmektedir.
Doğal koşullar sonucunda kendiliğinden erozyon meydana geldiğinde doğa hemen müdahale eder ve bir şekilde kaybolan toprağı yerine koyar. Ancak insan kaynaklı erozyon nedeniyle kaybedilen toprağın geri kazanılması çok daha zordur. Genellikle heyelanla karıştırılır erozyon nedir, daha yakından bakalım Çeşitleri nelerdir ve nasıl oluşur, nasıl önlenir gibi soruların cevaplarına hep birlikte bakalım.
Bir doğa olayı olarak erozyon nedir?
Ayrışma olarak da adlandırılan erozyon, bir arazinin yüzeyine yakın kısımdır. Dış etkenler nedeniyle aşınarak taşındığı jeolojik bir süreçtir. Oluşum nedenlerine göre farklı türlere ayrılan erozyon, çok sık olmamakla birlikte insan etkisiyle meydana gelebilen bir doğa olayıdır.
Peki erozyon nasıl oluşur?
Erozyonun oluşmasının birçok farklı nedeni vardır. Yağmur ve rüzgar gibi doğa olayları, Erozyon oluşumunun en yaygın nedenlerinden biridir. Arazide ana kayaya tutunamayan toprak parçasının üst yüzeyindeki toprak, dış etkenlerin aşındırması ile eğim yönünde hareket eder.
Söz konusu arazi hava şartlarına bağlı olarak kıraç olabileceğinden her arazinin üst yüzeyine kolaylıkla tutunmayabilir. Fakat bazen bir toprak parçası insan eliyle sökülür. Bu da erozyon riskini artırır. Çünkü toprak dış etkenlerden çok daha kolay etkilenir ve tutunacak bitki örtüsü olmadığında eğim yönünde kayar.
Görünüş nedenlerine göre erozyon türleri:
- su erozyonu
- Rüzgar erozyonu
- özel erozyonlar
Su erozyonu:
Su erozyonu en yaygın erozyon türlerinden biridir. Su, adında toprağı taşıdığı için oluşur. Suyun taşınma şekline gelince, su erozyonunun beş temel alt türünden bahsedebiliriz;
- karık erozyonu
- güz erozyonu
- çatlak erozyonu
- akış erozyonu
- kanal erozyonu
Karık erozyonu:
Yağmur devam ettikçe belirli noktalarda daha fazla aşınma meydana getirir ve bu noktalarda tekerlek izleri oluşur. Oluşturulan oluk çok daha güçlü bir aşınma oluşturur. ve yer çok daha hızlı hareket eder. Bu tür su erozyonuna hendek erozyonu denir. Toprağın türüne bağlı olarak son derece şiddetli olabilir.
Düşerek erozyon:
Damla erozyonu, yağmur yağarken yere düşen yağmur damlalarının kuvvetiyle oluşan bir su erozyonu türüdür. Bazen yağmur damlaları nedeniyle zemin 1 metreden fazla sıçrayabilir. Yağış açısı, sıçrama yönü, genişliği ve yüksekliği gibi yağış özellikleri, damla erozyonunun nasıl oluşacağını belirler.
Delik Erozyonu:
Karık erozyonu bir kez başladı mı, doğal olarak veya insan tarafından durdurulmaz. oluklar genişler ve rift erozyonu meydana gelir. Bu çatlaklar U şeklinde, V şeklinde veya kademeli olabilir.
Akış erozyonu:
Yağmur ve benzeri nedenlerle toprakta biriken su, topraktaki küçük parçalarla birleşir. eğim yönünde akım Toprağın bu akıntıya kapılarak hareket ettiği su erozyonu türüne ise yüzeysel erozyon denir. Çoğu zaman sinsice olur, anlamak zordur.
kanal erozyonu:
Kendiliğinden sabit bir hızla akan dere yatakları birçok farklı nedenden kaynaklanabilir. hızlanan, derinleşen veya genişleyen Toprağın hareketine nehir yatağının neden olduğu erozyon denir. Birçok farklı şekilde görünebilir.
Rüzgar erozyonu:
Adından da anlaşılacağı gibi rüzgar erozyonu, toprak parçalarının rüzgar etkisiyle hareket etmesi sonucu erozyon Tür. Geniş arazileri hareket ettirmez, ancak kumu hareket ettirdiği için tarım alanlarını verimsiz hale getirir. Üç temel rüzgar erozyonu türünden söz edilebilir;
- Kasa
- hava akımı ile uçmak
- yüzeyde sürüklenme
Kasa:
Rüzgarın toprak parçalarını 0,1 mm ile 0,5 mm arasında hareket ettirdiği rüzgar erozyonu türüne sıçrama denir. bu durumda Hareket eden toprak parçaları rüzgar nedeniyle biraz yükselir ve rüzgar kesildiğinde yere düşer. Sonra tekrar rüzgarla giderler ve tekrar düşerler. Böylece zıplarlar.
Hava akımı ile uçun:
0,1 mm ve daha küçük toprak parçalarının rüzgar tarafından hareket ettirildiği rüzgar erozyonu tipine hava akımı üst geçidi denir. Toprağın cinsine ve rüzgarın gücüne bağlı olarak Bazen bu toprak parçaları kilometrelerce uzağa taşınabilir.
Yüzey kayması:
Rüzgarın toprak parçalarını 0,5 mm ile 1 mm arasında hareket ettirdiği rüzgar erozyonu türüne yüzey kayması denir. boyutu için Bu kara parçaları uçmak yerine yüzeyde daha yüksekte yüzer. Ancak rüzgarın şiddetine bağlı olarak çok uzaklara taşınabilirler.
özel erozyonlar:
- tünel erozyonu
- sivri üst erozyon
- sütun erozyonu korunmuş
- kitle hareketleri
tünel erozyonu:
Bitkilerin tepelerinde köklerine bağlı nemli toprak parçası. Herhangi bir köke bağlı olmayan toprak parçaları olduğunda Erozyon sonucunda toprağın üst kısmı sabit kalırken alt kısmı hareket eder ve tünel erozyonu dediğimiz olay meydana gelir.
Sivri üst erozyon:
Volkanik tepelerde yaşanan zemin hareketlerine spiral erozyon denir. Ana sebep rüzgardır. Sivri tepe erozyonu yaşandıktan sonra bölge sivri tepeye benzediği için bu ismi almıştır.
Korumalı omurga erozyonu:
Volkanik topraklarda sıklıkla rastladığımız korunan sütunların aşınmasında, üst sert kaya aşınmaz ancak aşağıdaki küçük bir alan dışında etrafındaki tüm alan aşınır. Peri bacaları, korunmuş sütun erozyonunun en iyi bilinen örneğidir.
Kitle hareketleri:
Kitle hareketleri aslında erozyon değildir, ancak erozyon bir tür tetikleyici görevi görür. Eğimi nedeniyle zaten kaygan olan zemin ve erozyon olduğunda çok daha etkili çalışır.
Erozyon ve heyelan arasındaki fark tam olarak nedir?
Erozyon, toprağın yüzeyine yakın kısmının dış etkenlerden dolayı hareket etmesidir. Heyelan, çok daha güçlü dış etkenler nedeniyle bütün bir arazi parçasının kaymasıdır. Erozyon her zaman bir doğal afet olmayabilir, ancak heyelan, sel ve şiddetli yağmur nedeniyle meydana geldiğinde büyük bir doğal afettir.
Peki ne yapmalıyız, erozyon nasıl önlenebilir?
Yeşili seveceğiz, doğayı koruyacağız, ayıyı öpeceğiz; Başka seçeneğimiz yok. Bir yüzeydeki bitki örtüsü ne kadar zenginse, toprağın o kadar çok yere yapışması gerekir. ve bu sayede yağmur, rüzgar gibi dış etkenlerden dolayı kayma yapmaz. Zengin bitki örtüsüne sahip bir arazi, dış etkenlerden kolay kolay etkilenmez.
Toprak yüzeyinin dış etkenler nedeniyle kaymasıyla oluşur. erozyon nedir, nasıl oluşur, çeşitleri nelerdir, nasıl önlenir Doğayı anladığımız ve ona göre yaşadığımız gün dertlerimiz kalmayacak ey insanlık.
